Northerngods.freewb.hu

Az Északi Istenekért!!!

Völuspá


1.
Hljóðs bið ek allar
helgar kindir,
meiri ok minni
mögu Heimdallar;
viltu at ek, Valföðr,
vel fyr telja
forn spjöll fira,
þau er fremst of man.

2.
Ek man jötna
ár of borna,
þá er forðum mik
fædda höfðu;
níu man ek heima,
níu íviðjur,
mjötvið mæran
fyr mold neðan.

3.
Ár var alda,
þar er ekki var,
var-a sandr né sær
né svalar unnir;
jörð fannsk æva
né upphiminn,
gap var ginnunga
en gras hvergi.

4.
Áðr Burs synir
bjöðum of yppðu,
þeir er Miðgarð
mæran skópu;
sól skein sunnan
á salar steina,
þá var grund gróin
grænum lauki.

5.
Sól varp sunnan,
sinni mána,
hendi inni hægri
um himinjöður;
sól þat né vissi,
hvar hon sali átti,
máni þat né vissi,
hvat hann megins átti,
stjörnur þat né vissu
hvar þær staði áttu.

6.
Þá gengu regin öll
á rökstóla,
ginnheilög goð,
ok um þat gættusk;
nótt ok niðjum
nöfn of gáfu,
morgin hétu
ok miðjan dag,
undorn ok aftan,
árum at telja.

7.
Hittusk æsir
á Iðavelli,
þeir er hörg ok hof
hátimbruðu;
afla lögðu,
auð smíðuðu,
tangir skópu
ok tól gerðu.

8.
Tefldu í túni,
teitir váru,
var þeim vettergis
vant ór gulli,
uns þrjár kvámu
þursa meyjar
ámáttkar mjök
ór Jötunheimum.

---------

9.
Þá gengu regin öll
á rökstóla,
ginnheilög goð,
ok um þat gættusk,
hverir skyldi dverga
dróttir skepja
ór Brimis blóði
ok ór Bláins leggjum.

10.
Þar var Móðsognir
mæztr of orðinn
dverga allra,
en Durinn annarr;
þeir mannlíkun
mörg of gerðu
dvergar í jörðu,
sem Durinn sagði.

11.
Nýi, Niði,
Norðri, Suðri,
Austri, Vestri,
Alþjófr, Dvalinn,
Nár ok Náinn
Nípingr, Dáinn
Bívurr, Bávurr,
Bömburr, Nóri,
Ánn ok Ánarr,
Óinn, Mjöðvitnir.

12.
Veggr ok Gandalfr,
Vindalfr, Þorinn,
Þrár ok Þráinn,
Þekkr, Litr ok Vitr,
Nýr ok Nýráðr,
nú hefi ek dverga,
Reginn ok Ráðsviðr,
rétt of talða.

13.
Fíli, Kíli,
Fundinn, Náli,
Hefti, Víli,
Hannar, Svíurr,
Billingr, Brúni,
Bíldr ok Buri,
Frár, Hornbori,
Frægr ok Lóni,
Aurvangr, Jari,
Eikinskjaldi.

14.
Mál er dverga
í Dvalins liði
ljóna kindum
til Lofars telja,
þeir er sóttu
frá salar steini
Aurvanga sjöt
til Jöruvalla.

15.
Þar var Draupnir
ok Dolgþrasir,
Hár, Haugspori,
Hlévangr, Glóinn,
Dóri, Óri
Dúfr, Andvari
Skirfir, Virfir,
Skáfiðr, Ái.

16.
Alfr ok Yngvi,
Eikinskjaldi,
Fjalarr ok Frosti,
Finnr ok Ginnarr;
þat mun æ uppi
meðan öld lifir,
langniðja tal
Lofars hafat.

---------

17.
Unz þrír kvámu
ór því liði
öflgir ok ástkir
æsir at húsi,
fundu á landi
lítt megandi
Ask ok Emblu
örlöglausa.

18.
Önd þau né áttu,
óð þau né höfðu,
lá né læti
né litu góða;
önd gaf Óðinn,
óð gaf Hænir,
lá gaf Lóðurr
ok litu góða.

19.
Ask veit ek standa,
heitir Yggdrasill,
hár baðmr, ausinn
hvíta auri;
þaðan koma döggvar,
þærs í dala falla,
stendr æ yfir grænn
Urðarbrunni.

20.
Þaðan koma meyjar
margs vitandi
þrjár ór þeim sæ,
er und þolli stendr;
Urð hétu eina,
aðra Verðandi,
- skáru á skíði, -
Skuld ina þriðju;
þær lög lögðu,
þær líf kuru
alda börnum,
örlög seggja.

21.
Þat man hon folkvíg
fyrst í heimi,
er Gullveigu
geirum studdu
ok í höll Hárs
hana brenndu,
þrisvar brenndu,
þrisvar borna,
oft, ósjaldan,
þó hon enn lifir.

22.
Heiði hana hétu
hvars til húsa kom,
völu velspáa,
vitti hon ganda;
seið hon, hvars hon kunni,
seið hon hug leikinn,
æ var hon angan
illrar brúðar.

23.
Þá gengu regin öll
á rökstóla,
ginnheilög goð,
ok um þat gættusk,
hvárt skyldu æsir
afráð gjalda
eða skyldu goðin öll
gildi eiga.

24.
Fleygði Óðinn
ok í folk of skaut,
þat var enn folkvíg
fyrst í heimi;
brotinn var borðveggr
borgar ása,
knáttu vanir vígspá
völlu sporna.

25.
Þá gengu regin öll
á rökstóla,
ginnheilög goð,
ok um þat gættusk,
hverjir hefði loft allt
lævi blandit
eða ætt jötuns
Óðs mey gefna.

26.
Þórr einn þar vá
þrunginn móði,
- hann sjaldan sitr -
er hann slíkt of fregn -:
á gengusk eiðar,
orð ok særi,
mál öll meginlig,
er á meðal fóru.

27.
Veit hon Heimdallar
hljóð of folgit
und heiðvönum
helgum baðmi,
á sér hon ausask
aurgum forsi
af veði Valföðrs.
Vituð ér enn - eða hvat?

28.
Ein sat hon úti,
þá er inn aldni kom
yggjungr ása
ok í augu leit.
Hvers fregnið mik?
Hví freistið mín?
Allt veit ek, Óðinn,
hvar þú auga falt,
í inum mæra
Mímisbrunni.
Drekkr mjöð Mímir
morgun hverjan
af veði Valföðrs.
Vituð ér enn - eða hvat?

29.
Valði henni Herföðr
hringa ok men,
fekk spjöll spaklig
ok spá ganda,
sá hon vítt ok of vítt
of veröld hverja.

30.
Sá hon valkyrjur
vítt of komnar,
görvar at ríða
til Goðþjóðar;
Skuld helt skildi,
en Skögul önnur,
Gunnr, Hildr, Göndul
ok Geirskögul.
Nú eru talðar
nönnur Herjans,
görvar at ríða
grund valkyrjur.

31.
Ek sá Baldri,
blóðgum tívur,
Óðins barni,
örlög folgin;
stóð of vaxinn
völlum hæri
mjór ok mjök fagr
mistilteinn.

32.
Varð af þeim meiði,
er mær sýndisk,
harmflaug hættlig,
Höðr nam skjóta;
Baldrs bróðir var
of borinn snemma,
sá nam Óðins sonr
einnættr vega.

33.
Þó hann æva hendr
né höfuð kembði,
áðr á bál of bar
Baldrs andskota;
en Frigg of grét
í Fensölum
vá Valhallar.
Vituð ér enn - eða hvat?

34.
Þá kná Váli
vígbönd snúa,
heldr váru harðgör
höft ór þörmum.

35.
Haft sá hon liggja
und Hveralundi,
lægjarns líki
Loka áþekkjan;
þar sitr Sigyn
þeygi of sínum
ver vel glýjuð.
Vituð ér enn - eða hvat?

36.
Á fellur austan
um eitrdala
söxum ok sverðum,
Slíðr heitir sú.

37.
Stóð fyr norðan
á Niðavöllum
salr ór gulli
Sindra ættar;
en annarr stóð
á Ókólni
bjórsalr jötuns,
en sá Brimir heitir.

38.
Sal sá hon standa
sólu fjarri
Náströndu á,
norðr horfa dyrr;
falla eitrdropar
inn um ljóra,
sá er undinn salr
orma hryggjum.

39.
Sá hon þar vaða
þunga strauma
menn meinsvara
ok morðvarga
ok þann er annars glepr
eyrarúnu;
þar saug Niðhöggr
nái framgengna,
sleit vargr vera.
Vituð ér enn - eða hvat?

40.
Austr sat in aldna
í Járnviði
ok fæddi þar
Fenris kindir;
verðr af þeim öllum
einna nokkurr
tungls tjúgari
í trölls hami.

41.
Fyllisk fjörvi
feigra manna,
rýðr ragna sjöt
rauðum dreyra;
svört verða sólskin
um sumur eftir,
veðr öll válynd.
Vituð ér enn - eða hvat?

42.
Sat þar á haugi
ok sló hörpu
gýgjar hirðir,
glaðr Eggþér;
gól of hánum
í galgviði
fagrrauðr hani,
sá er Fjalarr heitir.

43.
Gól of ásum
Gullinkambi,
sá vekr hölða
at Herjaföðrs;
en annarr gelr
fyr jörð neðan
sótrauðr hani
at sölum Heljar.

44.
Geyr nú Garmr mjök
fyr Gnipahelli,
festr mun slitna,
en freki renna;
fjölð veit ek fræða,
fram sé ek lengra
um ragna rök
römm sigtíva.

45.
Bræðr munu berjask
ok at bönum verðask,
munu systrungar
sifjum spilla;
hart er í heimi,
hórdómr mikill,
skeggöld, skalmöld,
skildir ro klofnir,
vindöld, vargöld,
áðr veröld steypisk;
mun engi maðr
öðrum þyrma.

46.
Leika Míms synir,
en mjötuðr kyndisk
at inu galla
Gjallarhorni;
hátt blæss Heimdallr,
horn er á lofti,
mælir Óðinn
við Míms höfuð.

47.
Skelfr Yggdrasils
askr standandi,
ymr it aldna tré,
en jötunn losnar;
hræðask allir
á helvegum
áðr Surtar þann
sefi of gleypir.

48.
Hvat er með ásum?
Hvat er með alfum?
Gnýr allr Jötunheimr,
æsir ro á þingi,
stynja dvergar
fyr steindurum,
veggbergs vísir.
Vituð ér enn - eða hvat?

49.
Geyr nú Garmr mjök
fyr Gnipahelli,
festr mun slitna
en freki renna;
fjölð veit ek fræða,
fram sé ek lengra
um ragna rök
römm sigtíva.

50.
Hrymr ekr austan,
hefisk lind fyrir,
snýsk Jörmungandr
í jötunmóði;
ormr knýr unnir,
en ari hlakkar,
slítr nái niðfölr,
Naglfar losnar.

51.
Kjóll ferr austan,
koma munu Múspells
of lög lýðir,
en Loki stýrir;
fara fíflmegir
með freka allir,
þeim er bróðir
Býleists í för.

52.
Surtr ferr sunnan
með sviga lævi,
skínn af sverði
sól valtíva;
grjótbjörg gnata,
en gífr rata,
troða halir helveg,
en himinn klofnar.

53.
Þá kemr Hlínar
harmr annarr fram,
er Óðinn ferr
við ulf vega,
en bani Belja
bjartr at Surti;
þá mun Friggjar
falla angan.

54.
Geyr nú Garmr mjök
fyr Gnipahelli,
festr mun slitna,
en freki renna;
fjölð veit ek fræða,
fram sé ek lengra
um ragna rök
römm sigtíva.

55.
Þá kemr inn mikli
mögr Sigföður,
Víðarr, vega
at valdýri.
Lætr hann megi Hveðrungs
mundum standa
hjör til hjarta,
þá er hefnt föður.

56.
Þá kemr inn mæri
mögr Hlóðynjar,
gengr Óðins sonr
við orm vega,
drepr af móði
Miðgarðs véurr,
munu halir allir
heimstöð ryðja;
gengr fet níu
Fjörgynjar burr
neppr frá naðri
níðs ókvíðnum.

57.
Sól tér sortna,
sígr fold í mar,
hverfa af himni
heiðar stjörnur;
geisar eimi
ok aldrnari,
leikr hár hiti
við himin sjalfan.

58.
Geyr nú Garmr mjök
fyr Gnipahelli,
festr mun slitna
en freki renna;
fjölð veit ek fræða
fram sé ek lengra
um ragna rök
römm sigtíva.

59.
Sér hon upp koma
öðru sinni
jörð ór ægi
iðjagræna;
falla forsar,
flýgr örn yfir,
sá er á fjalli
fiska veiðir.

60.
Finnask æsir
á Iðavelli
ok um moldþinur
máttkan dæma
ok minnask þar
á megindóma
ok á Fimbultýs
fornar rúnir.

61.
Þar munu eftir
undrsamligar
gullnar töflur
í grasi finnask,
þærs í árdaga
áttar höfðu.

62.
Munu ósánir
akrar vaxa,
böls mun alls batna,
Baldr mun koma;
búa þeir Höðr ok Baldr
Hrofts sigtoftir,
vé valtíva.
Vituð ér enn - eða hvat?

63.
Þá kná Hænir
hlautvið kjósa
ok burir byggja
bræðra tveggja
vindheim víðan.
Vituð ér enn - eða hvat?

64.
Sal sér hon standa
sólu fegra,
gulli þakðan
á Gimléi;
þar skulu dyggvar
dróttir byggja
ok um aldrdaga
ynðis njóta.

65.
Þá kemr inn ríki
at regindómi
öflugr ofan,
sá er öllu ræðr.

66.
Þar kemr inn dimmi
dreki fljúgandi,
naðr fránn, neðan
frá Niðafjöllum;
berr sér í fjöðrum,
- flýgr völl yfir, -
Niðhöggr nái.
Nú mun hon sökkvask.



Völuspá in skamma


1.
Váru ellifu
æsir talðir,
Baldr er hné,
við banaþúfu;
þess lézk Váli
verðr at hefna,
síns of bróður
sló hann handbana.

2.
Var Baldrs faðir
Burs arfþegi,
Freyr átti Gerði,
hon var Gymis dóttir,
jötna ættar,
ok Aurboðu;
þó var Þjazi,
þeira frændi,
skrautgjarn jötunn,
hans var Skaði dóttir.

3.
Margt segjum þér
ok munum fleira;
vörumk, at viti svá.
Viltu enn lengra?

4.
Haki var Hveðnu
hóti beztr sona,
en Hveðnu var
Hjörvarðr faðir;
Heiðr ok Hrossþjófr
Hrímnis kindar.

5.
Eru völur allar
frá Viðolfi,
vitkar allir
frá Vilmeiði,
seiðberendr
frá Svarthöfða,
jötnar allir
frá Ymi komnir.

6.
Margt segjum þér
ok munum fleira;
vörumk, at viti svá.
Viltu enn lengra?

7.
Varð einn borin
í árdaga
rammaukinn mjök
rögna kindar;
níu báru þann
naddgöfgan mann
jötna meyjar
við jarðar þröm.

8.
Hann Gjalp of bar,
hann Greip of bar,
bar hann Eistla
ok Eyrgjafa,
hann bar Ulfrún
ok Angeyja,
Imdr ok Atla
ok Járnsaxa.

9.
Sá var aukinn
jarðar megni,
svalköldum sæ
ok sónardreyra.

10.
Margt segjum þér
ok munum fleira;
vörumk, at viti svá.
Viltu enn lengra?

11.
Ól ulf Loki
við Angrboðu,
en Sleipni gat
við Svaðilfara;
eitt þótti skass
allra feiknast,
þat var bróður frá
Býleists komit.

12.
Loki át hjarta
lindi brenndu,
fann hann halfsviðinn
hugstein konu;
varð Loftr kviðugr
af konu illri;
þaðan er á foldu
flagð hvert komit.

13.
Haf gengr hríðum
við himin sjalfan,
líðr lönd yfir,
en loft bilar;
þaðan koma snjóvar
ok snarir vindar;
þá er í ráði,
at rögn of þrjóti.

14.
Varð einn borinn
öllum meiri,
sá var aukinn
jarðar megni;
þann kveða stilli
stórúðgastan
sif sifjaðan
sjötum görvöllum.

15.
Þá kemr annarr
enn máttkari,
þó þori ek eigi
þann at nefna;
fáir séa nú
fram of lengra
en Óðinn mun
ulfi mæta.



Hávamál


I.

1.
Gáttir allar,
áðr gangi fram,
um skoðask skyli,
um skyggnast skyli,
því at óvíst er at vita,
hvar óvinir
sitja á fleti fyrir.

2.
Gefendr heilir!
Gestr er inn kominn,
hvar skal sitja sjá?
Mjök er bráðr,
sá er á bröndum skal
síns of freista frama.

3.
Elds er þörf,
þeims inn er kominn
ok á kné kalinn;
matar ok váða
er manni þörf,
þeim er hefr um fjall farit.

4.
Vatns er þörf,
þeim er til verðar kemr,
þerru ok þjóðlaðar,
góðs of æðis,
ef sér geta mætti,
orðs ok endrþögu.

5.
Vits er þörf,
þeim er víða ratar;
dælt er heima hvat;
at augabragði verðr,
sá er ekki kann
ok með snotrum sitr.

6.
At hyggjandi sinni
skyli-t maðr hræsinn vera,
heldr gætinn at geði;
þá er horskr ok þögull
kemr heimisgarða til,
sjaldan verðr víti vörum,
því at óbrigðra vin
fær maðr aldregi
en mannvit mikit.

7.
Inn vari gestr,
er til verðar kemr,
þunnu hljóði þegir,
eyrum hlýðir,
en augum skoðar;
svá nýsisk fróðra hverr fyrir.

8.
Hinn er sæll,
er sér of getr
lof ok líknstafi;
ódælla er við þat,
er maðr eiga skal
annars brjóstum í.

9.
Sá er sæll,
er sjalfr of á
lof ok vit, meðan lifir;
því at ill ráð
hefr maðr oft þegit
annars brjóstum ór.

10.
Byrði betri
berr-at maðr brautu at
en sé mannvit mikit;
auði betra
þykkir þat í ókunnum stað;
slíkt er válaðs vera.

11.
Byrði betri
berr-at maðr brautu at
en sé mannvit mikit;
vegnest verra
vegr-a hann velli at
en sé ofdrykkja öls.

12.
Er-a svá gótt
sem gótt kveða
öl alda sona,
því at færa veit,
er fleira drekkr
síns til geðs gumi.

13.
Óminnishegri heitir
sá er yfir ölðrum þrumir,
hann stelr geði guma;
þess fugls fjöðrum
ek fjötraðr vark
í garði Gunnlaðar.

14.
Ölr ek varð,
varð ofrölvi
at ins fróða Fjalars;
því er ölðr bazt,
at aftr of heimtir
hverr sitt geð gumi.

15.
Þagalt ok hugalt
skyli þjóðans barn
ok vígdjarft vera;
glaðr ok reifr
skyli gumna hverr,
unz sinn bíðr bana.

16.
Ósnjallr maðr
hyggsk munu ey lifa,
ef hann við víg varask;
en elli gefr
hánum engi frið,
þótt hánum geirar gefi.

17.
Kópir afglapi
er til kynnis kemr,
þylsk hann um eða þrumir;
allt er senn,
ef hann sylg of getr,
uppi er þá geð guma.

18.
Sá einn veit
er víða ratar
ok hefr fjölð of farit,
hverju geði
stýrir gumna hverr,
sá er vitandi er vits.

19.
Haldi-t maðr á keri,
drekki þó at hófi mjöð,
mæli þarft eða þegi,
ókynnis þess
vár þik engi maðr,
at þú gangir snemma at sofa.

20.
Gráðugr halr,
nema geðs viti,
etr sér aldrtrega;
oft fær hlægis,
er með horskum kemr,
manni heimskum magi.

21.
Hjarðir þat vitu,
nær þær heim skulu,
ok ganga þá af grasi;
en ósviðr maðr
kann ævagi
síns of mál maga.

22.
Vesall maðr
ok illa skapi
hlær at hvívetna;
hittki hann veit,
er hann vita þyrfti,
at hann er-a vamma vanr.

23.
Ósviðr maðr
vakir um allar nætr
ok hyggr at hvívetna;
þá er móðr,
er at morgni kemr,
allt er víl sem var.

24.
Ósnotr maðr
hyggr sér alla vera
viðhlæjendr vini;
hittki hann fiðr,
þótt þeir um hann fár lesi,
ef hann með snotrum sitr.

25.
Ósnotr maðr
hyggr sér alla vera
viðhlæjendr vini;
þá þat finnr,
er at þingi kemr,
at hann á formælendr fáa.

26.
Ósnotr maðr
þykkisk allt vita,
ef hann á sér í vá veru;
hittki hann veit,
hvat hann skal við kveða,
ef hans freista firar.

27.
Ósnotr maðr,
er með aldir kemr,
þat er bazt, at hann þegi;
engi þat veit,
at hann ekki kann,
nema hann mæli til margt;
veit-a maðr,
hinn er vettki veit,
þótt hann mæli til margt.

28.
Fróðr sá þykkisk,
er fregna kann
ok segja it sama;
eyvitu leyna
megu ýta synir,
því er gengr um guma.

29.
Ærna mælir,
sá er æva þegir,
staðlausu stafi;
hraðmælt tunga,
nema haldendr eigi,
oft sér ógótt of gelr.

30.
At augabragði
skal-a maðr annan hafa,
þótt til kynnis komi;
margr þá fróðr þykkisk,
ef hann freginn er-at
ok nái hann þurrfjallr þruma.

31.
Fróðr þykkisk,
sá er flótta tekr,
gestr at gest hæðinn;
veit-a görla,
sá er of verði glissir,
þótt hann með grömum glami.

32.
Gumnar margir
erusk gagnhollir,
en at virði vrekask;
aldar róg
þat mun æ vera,
órir gestr við gest.

33.
Árliga verðar
skyli maðr oft fáa,
nema til kynnis komi:
str ok snópir,
lætr sem solginn sé
ok kann fregna at fáu.

34.
Afhvarf mikit
er til ills vinar,
þótt á brautu búi,
en til góðs vinar
liggja gagnvegir,
þótt hann sé firr farinn.

35.
Ganga skal,
skal-a gestr vera
ey í einum stað;
ljúfr verðr leiðr,
ef lengi sitr
annars fletjum á.

36.
Bú er betra,
þótt lítit sé,
halr er heima hverr;
þótt tvær geitr eigi
ok taugreftan sal,
þat er þó betra en bæn.

37.
Bú er betra,
þótt lítit sé,
halr er heima hverr;
blóðugt er hjarta,
þeim er biðja skal
sér í mál hvert matar.

38.
Vápnum sínum
skal-a maðr velli á
feti ganga framar,
því at óvíst er at vita,
nær verðr á vegum úti
geirs of þörf guma.

39.
Fannk-a ek mildan mann
eða svá matar góðan,
at væri-t þiggja þegit,
eða síns féar
svági [glöggvan],
at leið sé laun, ef þægi.

40.
Féar síns,
er fengit hefr,
skyli-t maðr þörf þola;
oft sparir leiðum,
þats hefr ljúfum hugat;
margt gengr verr en varir.

41.
Vápnum ok váðum
skulu vinir gleðjask;
þat er á sjalfum sýnst;
viðrgefendr ok endrgefendr
erusk lengst vinir,
ef þat bíðr at verða vel.

42.
Vin sínum
skal maðr vinr vera
ok gjalda gjöf við gjöf;
hlátr við hlátri
skyli hölðar taka
en lausung við lygi.

43.
Vin sínum
skal maðr vinr vera,
þeim ok þess vin;
en óvinar síns
skyli engi maðr
vinar vinr vera.

44.
Veiztu, ef þú vin átt,
þann er þú vel trúir,
ok vill þú af hánum gótt geta,
geði skaltu við þann blanda
ok gjöfum skipta,
fara at finna oft.

45.
Ef þú átt annan,
þanns þú illa trúir,
vildu af hánum þó gótt geta,
fagrt skaltu við þann mæla
en flátt hyggja
ok gjalda lausung við lygi.

46.
Það er enn of þann
er þú illa trúir
ok þér er grunr at hans geði,
hlæja skaltu við þeim
ok um hug mæla;
glík skulu gjöld gjöfum.

47.
Ungr var ek forðum,
fór ek einn saman,
þá varð ek villr vega;
auðigr þóttumk,
er ek annan fann,
maðr er manns gaman.

48.
Mildir, fræknir
menn bazt lifa,
sjaldan sút ala;
en ósnjallr maðr
uggir hotvetna,
sýtir æ glöggr við gjöfum.

49.
Váðir mínar
gaf ek velli at
tveim trémönnum;
rekkar þat þóttusk,
er þeir rift höfðu;
neiss er nökkviðr halr.

50.
Hrörnar þöll,
sú er stendr þorpi á,
hlýr-at henni börkr né barr;
svá er maðr,
sá er manngi ann.
Hvat skal hann lengi lifa?

51.
Eldi heitari
brennr með illum vinum
friðr fimm daga,
en þá sloknar,
er inn sétti kemr,
ok versnar allr vinskapr.

52.
Mikit eitt
skal-a manni gefa;
oft kaupir sér í litlu lof,
með halfum hleif
ok með höllu keri
fekk ek mér félaga.

53.
Lítilla sanda
lítilla sæva
lítil eru geð guma;
því allir menn
urðu-t jafnspakir;
half er öld hvar.

54.
Meðalsnotr
skyli manna hverr;
æva til snotr sé;
þeim er fyrða
fegrst at lifa,
er vel margt vitu.

55.
Meðalsnotr
skyli manna hverr,
æva til snotr sé;
því at snotrs manns hjarta
verðr sjaldan glatt,
ef sá er alsnotr, er á.

56.
Meðalsnotr
skyli manna hverr,
æva til snotr sé;
örlög sín
viti engi fyrir,
þeim er sorgalausastr sefi.

57.
Brandr af brandi
brenn, unz brunninn er,
funi kveikisk af funa;
maðr af manni
verðr at máli kuðr,
en til dælskr af dul.

58.
Ár skal rísa,
sá er annars vill
fé eða fjör hafa;
sjaldan liggjandi ulfr
lær of getr
né sofandi maðr sigr.

59.
Ár skal rísa,
sá er á yrkjendr fáa,
ok ganga síns verka á vit;
margt of dvelr,
þann er um morgin sefr,
hálfr er auðr und hvötum.

60.
Þurra skíða
ok þakinna næfra,
þess kann maðr mjöt,
þess viðar,
er vinnask megi
mál ok misseri.

61.
Þveginn ok mettr
ríði maðr þingi at,
þótt hann sé-t væddr til vel;
skúa ok bróka
skammisk engi maðr
né hests in heldr,
þótt hann hafi-t góðan

62.
Snapir ok gnapir,
er til sævar kemr,
örn á aldinn mar;
svá er maðr,
er með mörgum kemr
ok á formælendr fáa.

63.
Fregna ok segja
skal fróðra hverr,
sá er vill heitinn horskr;
einn vita
né annarr skal,
þjóð veit, ef þrír ro.

64.
Ríki sitt
skyli ráðsnotra
hverr í hófi hafa;
þá hann þat finnr,
er með fræknum kemr
at engi er einna hvatastr.

65.
-- -- -- --
orða þeira,
er maðr öðrum segir
oft hann gjöld of getr.

66.
Mikilsti snemma
kom ek í marga staði,
en til síð í suma;
öl var drukkit,
sumt var ólagat,
sjaldan hittir leiðr í líð.

67.
Hér ok hvar
myndi mér heim of boðit,
ef þyrftak at málungi mat,
eða tvau lær hengi
at ins tryggva vinar,
þars ek hafða eitt etit.

68.
Eldr er beztr
með ýta sonum
ok sólar sýn,
heilyndi sitt,
ef maðr hafa náir,
án við löst at lifa.

69.
Er-at maðr alls vesall,
þótt hann sé illa heill;
sumr er af sonum sæll,
sumr af frændum,
sumr af fé ærnu,
sumr af verkum vel.

70.
Betra er lifðum
en sé ólifðum,
ey getr kvikr kú;
eld sá ek upp brenna
auðgum manni fyrir,
en úti var dauðr fyr durum.

71.
Haltr ríðr hrossi,
hjörð rekr handar vanr,
daufr vegr ok dugir,
blindr er betri
en brenndr séi,
nýtr manngi nás.

72.
Sonr er betri,
þótt sé síð of alinn
eftir genginn guma;
sjaldan bautarsteinar
standa brautu nær,
nema reisi niðr at nið.

73.
Tveir ro eins herjar,
tunga er höfuðs bani;
er mér í heðin hvern
handar væni.

74.
Nótt verðr feginn
sá er nesti trúir,
skammar ro skips ráar;
hverf er haustgríma;
fjölð of viðrir
á fimm dögum
en meira á mánuði.

75.
Veit-a hinn,
er vettki veit,
margr verðr af aurum api;
maðr er auðigr,
annar óauðigr,
skyli-t þann vítka váar.

76.
Deyr fé,
deyja frændr,
deyr sjalfr it sama,
en orðstírr
deyr aldregi,
hveim er sér góðan getr.

77.
Deyr fé,
deyja frændr,
deyr sjalfr it sama,
ek veit einn,
at aldrei deyr:
dómr um dauðan hvern.

78.
Fullar grindr
sá ek fyr Fitjungs sonum,
nú bera þeir vánar völ;
svá er auðr
sem augabragð,
hann er valtastr vina.

79.
Ósnotr maðr,
ef eignask getr
fé eða fljóðs munuð,
metnaðr hánum þróask,
en mannvit aldregi,
fram gengr hann drjúgt í dul.

80.
Þat er þá reynt,
er þú að rúnum spyrr
inum reginkunnum,
þeim er gerðu ginnregin
ok fáði fimbulþulr,
þá hefir hann bazt, ef hann þegir.

81.
At kveldi skal dag leyfa,
konu, er brennd er,
mæki, er reyndr er,
mey, er gefin er,
ís, er yfir kemr,
öl, er drukkit er.

82.
Í vindi skal við höggva,
veðri á sjó róa,
myrkri við man spjalla,
mörg eru dags augu;
á skip skal skriðar orka,
en á skjöld til hlífar,
mæki höggs,
en mey til kossa.

83.
Við eld skal öl drekka,
en á ísi skríða,
magran mar kaupa,
en mæki saurgan,
heima hest feita,
en hund á búi.

II.

84.
Meyjar orðum
skyli manngi trúa
né því, er kveðr kona,
því at á hverfanda hvéli
váru þeim hjörtu sköpuð,
brigð í brjóst of lagið.

85.
Brestanda boga,
brennanda loga,
gínanda ulfi,
galandi kráku,
rýtanda svíni,
rótlausum viði,
vaxanda vági,
vellanda katli,

86.
Fljúganda fleini,
fallandi báru,
ísi einnættum,
ormi hringlegnum,
brúðar beðmálum
eða brotnu sverði,
bjarnar leiki
eða barni konungs.

87.
Sjúkum kalfi,
sjalfráða þræli,
völu vilmæli,
val nýfelldum.

88.
Akri ársánum
trúi engi maðr
né til snemma syni,
- veðr ræðr akri.
en vit syni;
hætt er þeira hvárt.

89.
Bróðurbana sínum
þótt á brautu mæti,
húsi hálfbrunnu,
hesti alskjótum,
- þá er jór ónýtr,
ef einn fótr brotnar -,
verði-t maðr svá tryggr
at þessu trúi öllu.

90.
Svá er friðr kvenna,
þeira er flátt hyggja,
sem aki jó óbryddum
á ísi hálum,
teitum, tvévetrum
ok sé tamr illa,
eða í byr óðum
beiti stjórnlausu,
eða skyli haltr henda
hrein í þáfjalli.

91.
Bert ek nú mæli,
því at ek bæði veit,
brigðr er karla hugr konum;
þá vér fegrst mælum,
er vér flást hyggjum:
þat tælir horska hugi.

92.
Fagrt skal mæla
ok fé bjóða,
sá er vill fljóðs ást fá,
líki leyfa
ins ljósa mans,
sá fær, er fríar.

93.
Ástar firna
skyli engi maðr
annan aldregi;
oft fá á horskan,
er á heimskan né fá,
lostfagrir litir.

94.
Eyvitar firna
er maðr annan skal,
þess er um margan gengr guma;
heimska ór horskum
gerir hölða sonu
sá inn máttki munr.

95.
Hugr einn þat veit,
er býr hjarta nær,
einn er hann sér of sefa;
öng er sótt verri
hveim snotrum manni
en sér engu at una.

96.
Þat ek þá reynda,
er ek í reyri sat,
ok vættak míns munar;
hold ok hjarta
var mér in horska mær;
þeygi ek hana at heldr hefik.

97.
Billings mey
ek fann beðjum á
sólhvíta sofa;
jarls ynði
þótti mér ekki vera
nema við þat lík at lifa.

98.
"Auk nær aftni
skaltu, Óðinn, koma,
ef þú vilt þér mæla man;
allt eru ósköp,
nema einir viti
slíkan löst saman."

99.
Aftr ek hvarf
ok unna þóttumk
vísum vilja frá;
hitt ek hugða,
at ek hafa mynda
geð hennar allt ok gaman.

100.
Svá kom ek næst,
at in nýta var
vígdrótt öll of vakin
með brennandum ljósum
ok bornum viði,
svá var mér vílstígr of vitaðr.

101.
Auk nær morgni,
er ek var enn of kominn,
þá var saldrótt of sofin;
grey eitt ek þá fann
innar góðu konu
bundit beðjum á.

102.
Mörg er góð mær,
ef görva kannar,
hugbrigð við hali;
þá ek þat reynda,
er it ráðspaka
teygða ek á flærðir fljóð;
háðungar hverrar
leitaði mér it horska man,
ok hafða ek þess vettki vífs.

III.

103.
Heima glaðr gumi
ok við gesti reifr,
sviðr skal um sig vera,
minnigr ok málugr,
ef hann vill margfróðr vera,
oft skal góðs geta;
fimbulfambi heitir,
sá er fátt kann segja,
þat er ósnotrs aðal.

104.
Inn aldna jötun ek sótta,
nú em ek aftr of kominn:
fátt gat ek þegjandi þar;
mörgum orðum
mælta ek í minn frama
í Suttungs sölum.

105.
Gunnlöð mér of gaf
gullnum stóli á
drykk ins dýra mjaðar;
ill iðgjöld
lét ek hana eftir hafa
síns ins heila hugar,
síns ins svára sefa.

106.
Rata munn
létumk rúms of fá
ok um grjót gnaga;
yfir ok undir
stóðumk jötna vegir,
svá hætta ek höfði til.

107.
Vel keypts litar
hefi ek vel notit,
fás er fróðum vant,
því at Óðrerir
er nú upp kominn
á alda vés jaðar.

108.
Ifi er mér á,
at ek væra enn kominn
jötna görðum ór,
ef ek Gunnlaðar né nytak,
innar góðu konu,
þeirar er lögðumk arm yfir.

109.
Ins hindra dags
gengu hrímþursar
Háva ráðs at fregna
Háva höllu í;
at Bölverki þeir spurðu,
ef hann væri með böndum kominn
eða hefði hánum Suttungr of sóit.

110.
Baugeið Óðinn,
hygg ek, at unnit hafi;
hvat skal hans tryggðum trúa?
Suttung svikinn
hann lét sumbli frá
ok grætta Gunnlöðu.

IV.

111.
Mál er at þylja
þular stóli á
Urðarbrunni at,
sá ek ok þagðak,
sá ek ok hugðak,
hlýdda ek á manna mál;
of rúnar heyrða ek dæma,
né of ráðum þögðu
Háva höllu at,
Háva höllu í,
heyrða ek segja svá:

112.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, -
njóta mundu, ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr -:
nótt þú rís-at
nema á njósn séir
eða þú leitir þér innan út staðar.

113.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, -
njóta mundu, ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr -:
fjölkunnigri konu
skal-at-tu í faðmi sofa,
svá at hon lyki þik liðum.

114.
Hon svá gerir,
at þú gáir eigi
þings né þjóðans máls;
mat þú vill-at
né mannskis gaman,
ferr þú sorgafullr at sofa.

115.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, -
njóta mundu, ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr -:
annars konu
teygðu þér aldregi
eyrarúnu at.

116.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, -
njóta mundu, ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr -:
á fjalli eða firði,
ef þik fara tíðir,
fásktu at virði vel.

117.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, -
njóta mundu, ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr -:
illan mann
láttu aldregi
óhöpp at þér vita,
því at af illum manni
fær þú aldregi
gjöld ins góða hugar.

118.
Ofarla bíta
ek sá einum hal
orð illrar konu;
fláráð tunga
varð hánum at fjörlagi
ok þeygi of sanna sök.

119.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, -
njóta mundu, ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr -:
veistu, ef þú vin átt,
þann er þú vel trúir,
far þú at finna oft,
því at hrísi vex
ok hávu grasi
vegr, er vættki treðr.

120.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, -
njóta mundu, ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr -:
góðan mann
teygðu þér at gamanrúnum
ok nem líknargaldr, meðan þú lifir.

121.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, -
njóta mundu, ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr -:
vin þínum
ver þú aldregi
fyrri at flaumslitum;
sorg etr hjarta,
ef þú segja né náir
einhverjum allan hug.

122.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, -
njóta mundu, ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr -:
orðum skipta
þú skalt aldregi
við ósvinna apa,

123.
Því at af illum manni
mundu aldregi
góðs laun of geta,
en góðr maðr
mun þik gerva mega
líknfastan at lofi.

124.
Sifjum er þá blandat,
hver er segja ræðr
einum allan hug;
allt er betra
en sé brigðum at vera;
er-a sá vinr öðrum, er vilt eitt segir.

125.
Ráðumk, þér Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, -
njóta mundu, ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr -:
þrimr orðum senna
skal-at-tu þér við verra mann
oft inn betri bilar,
þá er inn verri vegr.

126.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, -
njóta mundu, ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr -:
skósmiðr þú verir
né skeftismiðr,
nema þú sjalfum þér séir:
skór er skapaðr illa
eða skaft sé rangt,
þá er þér böls beðit.

127.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, -
njóta mundu, ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr -:
hvars þú böl kannt,
kveð þú þér bölvi at
ok gef-at þínum fjándum frið.

128.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, -
njóta mundu, ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr -:
illu feginn
ver þú aldregi,
en lát þér at góðu getit.

129.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, -
njóta mundu, ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr -:
upp líta
skal-at-tu í orrustu,
- gjalti glíkir
verða gumna synir, -
síðr þitt of heilli halir.

130.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, -
njóta mundu, ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr -:
ef þú vilt þér góða konu
kveðja at gamanrúnum
ok fá fögnuð af,
fögru skaltu heita
ok láta fast vera;
leiðisk manngi gótt, ef getr.

131.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, -
njóta mundu, ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr -:
varan bið ek þik vera
ok eigi ofvaran;
ver þú við öl varastr
ok við annars konu
ok við þat it þriðja,
at þjófar né leiki.

132.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, -
njóta mundu, ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr -:
at háði né hlátri
hafðu aldregi
gest né ganganda.

133.
Oft vitu ógörla,
þeir er sitja inni fyrir,
hvers þeir ro kyns, er koma;
er-at maðr svá góðr
at galli né fylgi,
né svá illr, at einugi dugi.

134.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, -
njóta mundu, ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr -:
at hárum þul
hlæ þú aldregi,
oft er gótt, þat er gamlir kveða;
oft ór skörpum belg
skilin orð koma
þeim er hangir með hám
ok skollir með skrám
ok váfir með vílmögum.

135.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, -
njóta mundu, ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr -:
gest þú né geyja
né á grind hrekir;
get þú váluðum vel.

136.
Rammt er þat tré,
er ríða skal
öllum at upploki;
baug þú gef,
eða þat biðja mun
þér læs hvers á liðu.

137.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, -
njóta mundu, ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr -:
hvars þú öl drekkir,
kjós þér jarðar megin,
því at jörð tekr við ölðri,
en eldr við sóttum,
eik við abbindi,
ax við fjölkynngi,
höll við hýrógi,
- heiftum skal mána kveðja, -
beiti við bitsóttum,
en við bölvi rúnar,
fold skal við flóði taka.

V.

138.
Veit ek, at ek hekk
vindga meiði á
nætr allar níu,
geiri undaðr
ok gefinn Óðni,
sjalfr sjalfum mér,
á þeim meiði,
er manngi veit
hvers af rótum renn.

139.
Við hleifi mik sældu
né við hornigi;
nýsta ek niðr,
nam ek upp rúnar,
æpandi nam,
fell ek aftr þaðan.

140.
Fimbulljóð níu
nam ek af inum frægja syni
Bölþorns, Bestlu föður,
ok ek drykk of gat
ins dýra mjaðar,
ausinn Óðreri.

141.
Þá nam ek frævask
ok fróðr vera
ok vaxa ok vel hafask,
orð mér af orði
orðs leitaði,
verk mér af verki
verks leitaði.

142.
Rúnar munt þú finna
ok ráðna stafi,
mjök stóra stafi,
mjök stinna stafi,
er fáði fimbulþulr
ok gerðu ginnregin
ok reist hroftr rögna.

143.
Óðinn með ásum,
en fyr alfum Dáinn,
Dvalinn ok dvergum fyrir,
Ásviðr jötnum fyrir,
ek reist sjalfr sumar.

144.
Veistu, hvé rísta skal?
Veistu, hvé ráða skal?
Veistu, hvé fáa skal?
Veistu, hvé freista skal?
Veistu, hvé biðja skal?
Veistu, hvé blóta skal?
Veistu, hvé senda skal?
Veistu, hvé sóa skal?

145.
Betra er óbeðit
en sé ofblótit,
ey sér til gildis gjöf;
betra er ósent
en sé ofsóit.
Svá Þundr of reist
fyr þjóða rök,
þar hann upp of reis,
er hann aftr of kom.

VI.

146.
Ljóð ek þau kann,
er kann-at þjóðans kona
ok mannskis mögr.
Hjalp heitir eitt,
en þat þér hjalpa mun
við sökum ok sorgum
ok sútum görvöllum.

147.
Þat kann ek annat,
er þurfu ýta synir,
þeir er vilja læknar lifa.

148.
Það kann ek þriðja:
ef mér verðr þörf mikil
hafts við mína heiftmögu,
eggjar ek deyfi
minna andskota,
bíta-t þeim vápn né velir.

149.
Þat kann ek it fjórða:
ef mér fyrðar bera
bönd að boglimum,
svá ek gel,
at ek ganga má,
sprettr mér af fótum fjöturr,
en af höndum haft.

150.
Þat kann ek it fimmta:
ef ek sé af fári skotinn
flein í folki vaða,
fýgr-a hann svá stinnt,
at ek stöðvig-a-k,
ef ek hann sjónum of sék.

151.
Þat kann ek it sétta:
ef mik særir þegn
á vrótum hrás viðar,
ok þann hal
er mik heifta kveðr,
þann eta mein heldr en mik.

152.
Þat kann ek it sjaunda:
ef ek sé hávan loga
sal of sessmögum,
brennr-at svá breitt,
at ek hánum bjargig-a-k;
þann kann ek galdr at gala.

153.
Þat kann ek it átta,
er öllum er
nytsamligt at nema:
hvars hatr vex
með hildings sonum
þat má ek bæta brátt.

154.
Þat kann ek it níunda:
ef mik nauðr of stendr
at bjarga fari mínu á floti,
vind ek kyrri
vági á
ok svæfik allan sæ.

155.
Þat kann ek it tíunda:
ef ek sé túnriður
leika lofti á,
ek svá vinnk,
at þær villar fara
sinna heimhama,
sinna heimhuga.

156.
Þat kann ek it ellifta:
ef ek skal til orrostu
leiða langvini,
und randir ek gel,
en þeir með ríki fara
heilir hildar til,
heilir hildi frá,
koma þeir heilir hvaðan.

157.
Þat kann ek it tolfta:
ef ek sé á tré uppi
váfa virgilná,
svá ek ríst
ok í rúnum fák,
at sá gengr gumi
ok mælir við mik.

158.
Þat kann ek it þrettánda:
ef ek skal þegn ungan
verpa vatni á,
mun-at hann falla,
þótt hann í folk komi,
hnígr-a sá halr fyr hjörum.

159.
Þat kann ek it fjögurtánda:
ef ek skal fyrða liði
telja tíva fyrir,
ása ok alfa
ek kann allra skil;
fár kann ósnotr svá.

160.
Þat kann ek it fimmtánda
er gól Þjóðrerir
dvergr fyr Dellings durum:
afl gól hann ásum,
en alfum frama,
hyggju Hroftatý.

161.
Þat kann ek it sextánda:
ef ek vil ins svinna mans
hafa geð allt ok gaman,
hugi ek hverfi
hvítarmri konu,
ok sný ek hennar öllum sefa.

162.
Þat kann ek it sjautjánda
at mik mun seint firrask
it manunga man.
Ljóða þessa
mun þú, Loddfáfnir,
lengi vanr vera;
þó sé þér góð, ef þú getr,
nýt ef þú nemr,
þörf ef þú þiggr.

163.
Þat kann ek it átjánda,
er ek æva kennik
mey né manns konu,
- allt er betra,
er einn of kann;
þat fylgir ljóða lokum, -
nema þeiri einni,
er mik armi verr,
eða mín systir sé.

VII.

164.
Nú eru Háva mál
kveðin Háva höllu í,
allþörf ýta sonum,
óþörf jötna sonum;
heill sá, er kvað,
heill sá, er kann,
njóti sá, er nam,
heilir, þeirs hlýddu.



Vafþrúðnismál


Óðinn kvað:

1.
"Ráð þú mér nú, Frigg,
alls mik fara tíðir
at vitja Vafþrúðnis;
forvitni mikla
kveð ek mér á fornum stöfum
við þann inn alsvinna jötun."

Frigg kvað:

2.
"Heima letja
ek mynda Herjaföðr
í görðum goða;
því at engi jötun
ek hugða jafnramman
sem Vafþrúðni vera."

Óðinn kvað:

3.
"Fjölð ek fór,
fjölð ek freistaða,
fjölð ek reynda regin;
hitt vil ek vita,
hvé Vafþrúðnis
salakynni sé."

Frigg kvað:

4.
"Heill þú farir!
heill þú aftr komir!
heill þú á sinnum sér!
æði þér dugi,
hvars þú skalt, Aldaföðr,
orðum mæla jötun.

5.
Fór þá Óðinn
at freista orðspeki
þess ins alsvinna jötuns;
at höllu hann kom,
ok átti Íms faðir;
inn gekk Yggr þegar.

Óðinn kvað:

6.
"Heill þú nú, Vafþrúðnir,
nú em ek í höll kominn
á þik sjalfan sjá;
hitt vil ek fyrst vita,
ef þú fróðr sér
eða alsviðr jötunn."

Vafþrúðnir kvað:

7.
"Hvat er þat manna
er í mínum sal
verpumk orði á?
Út þú né komir
órum höllum frá,
nema þú inn snotrari sér."

Óðinn kvað:

8.
"Gagnráðr ek heiti,
nú emk af göngu kominn,
þyrstr til þinna sala;
laðar þurfi -
hef ek lengi farit -
ok þinna andfanga, jötunn."

Vafþrúðnir kvað:

9.
"Hví þú þá, Gagnráðr,
mælisk af golfi fyr?
Far þú í sess í sal!
Þá skal freista,
hvárr fleira viti,
gestr eða inn gamli þulr."

Óðinn kvað:

10.
"Óauðigr maðr,
er til auðigs kemr,
mæli þarft eða þegi;
ofrmælgi mikil,
hygg ek, at illa geti
hveim er við kaldrifjaðan kemr."

Vafþrúðnir kvað:

11.
"Seg þú mér, Gagnráðr,
alls þú á golfi vill
þíns of freista frama,
hvé sá hestr heitir,
er hverjan dregr
dag of dróttmögu."

Óðinn kvað:

12.
"Skinfaxi heitir,
er inn skíra dregr
dag of dróttmögu;
hesta beztr
þykkir hann með Hreiðgotum;
ey lýsir mön af mari."

Vafþrúðnir kvað:

13.
"Seg þú þat, Gagnráðr,
alls þú á golfi vill
þíns of freista frama,
hvé sá jór heitir,
er austan dregr
nótt of nýt regin."

Óðinn kvað:

14.
"Hrímfaxi heitir,
er hverja dregr
nótt of nýt regin;
méldropa fellir hann
morgin hvern;
þaðan kemr dögg um dala."

Vafþrúðnir kvað:

15.
Seg þú þat, Gagnráðr,
alls þú á golfi vill
þíns of freista frama,
hvé sú á heitir,
er deilir með jötna sonum
grund ok með goðum."

Óðinn kvað:

16.
"Ífing heitir á,
er deilir með jötna sonum
grund ok með goðum;
opin renna
hon skal of aldrdaga;
verðr-at íss á á."

Vafþrúðnir kvað:

17.
Seg þú þat, Gagnráðr,
alls þú á golfi vill
þíns of freista frama,
hvé sá völlr heitir,
er finnask vígi at
Surtr ok in svásu goð."

Óðinn kvað:

18.
"Vígriðr heitir völlr,
er finnask vígi at
Surtr ok in svásu goð;
hundrað rasta
hann er á hverjan veg;
sá er þeim völlr vitaðr."

Vafþrúðnir kvað:

19.
"Fróðr ertu nú, gestr,
far þú á bekk jötuns,
ok mælumk í sessi saman;
höfði veðja
vit skulum höllu í,
gestr, of geðspeki.

Óðinn kvað:

20.
"Seg þú þat it eina,
ef þitt æði dugir
ok þú, Vafþrúðnir, vitir,
hvaðan jörð of kom
eða upphiminn
fyrst, inn fróði jötunn."

Vafþrúðnir kvað:

21.
"Ór Ymis holdi
var jörð of sköpuð,
en ór beinum björg,
himinn ór hausi
ins hrímkalda jötuns,
en ór sveita sær."

Óðinn kvað:

22.
"Seg þú þat annat,
ef þitt æði dugir
ok þú, Vafþrúðnir, vitir,
hvaðan máni kom,
sá er ferr menn yfir,
eða sól it sama."

Vafþrúðnir kvað:

23.
"Mundilfari heitir,
hann er mána faðir
ok svá Sólar it sama;
himin hverfa
þau skulu hverjan dag
öldum at ártali."

Óðinn kvað:

24.
"Seg þú þat it þriðja,
alls þik svinnan kveða
ok þú, Vafþrúðnir, vitir,
hvaðan dagr of kom,
sá er ferr drótt yfir,
eða nótt með niðum."

Vafþrúðnir kvað:

25.
"Dellingr heitir,
hann er Dags faðir,
en Nótt var Nörvi borin;
ný ok nið
skópu nýt regin
öldum at ártali."

Óðinn kvað:

26.
"Seg þú þat it fjórða,
alls þik fróðan kveða,
ok þú, Vafþrúðnir, vitir,
hvaðan vetr of kom
eða varmt sumar
fyrst með fróð regin."

Vafþrúðnir kvað:

27.
"Vindsvalr heitir,
hann er Vetrar faðir,
en Svásuðr sumars."

Óðinn kvað:

28.
"Seg þú þat it fimmta,
alls þik fróðan kveða,
ok þú, Vafþrúðnir, vitir,
hverr ása ellztr
eða Ymis niðja
yrði í árdaga."

Vafþrúðnir kvað:

29.
"Örófi vetra
áðr væri jörð of sköpuð,
þá var Bergelmir borinn,
Þrúðgelmir
var þess faðir,
en Aurgelmir afi."

Óðinn kvað:

30.
"Seg þú þat it sétta,
alls þik svinnan kveða,
ok þú, Vafþrúðnir, vitir,
hvaðan Aurgelmir kom
með jötna sonum
fyrst, inn fróði jötunn."

Vafþrúðnir kvað:

31.
"Ór Élivágum
stukku eitrdropar,
svá óx, unz varð jötunn;
þar eru órar ættir
komnar allar saman;
því er þat æ allt til atalt."

Óðinn kvað:

32.
"Seg þú þat it sjaunda,
alls þik svinnan kveða,
ok þú, Vafþrúðnir, vitir,
hvé sá börn gat,
inn baldni jötunn,
er hann hafði-t gýgjar gaman."

Vafþrúðnir kvað:

33.
"Undir hendi vaxa
kváðu hrímþursi
mey ok mög saman;
fótr við fæti
gat ins fróða jötuns
sexhöfðaðan son."

Óðinn kvað:

34.
"Seg þú þat it átta,
alls þik svinnan kveða,
ok þú, Vafþrúðnir, vitir,
hvat þú fyrst of mant
eða fremst of veizt,
þú ert alsviðr, jötunn."

Vafþrúðnir kvað:

35.
Örófi vetra
áðr væri jörð of sköpuð,
þá var Bergelmir borinn;
þat ek fyrst of man,
er sá inn fróði jötunn
á var lúðr of lagiðr."

Óðinn kvað:

36.
"Seg þú þat it níunda,
alls þik svinnan kveða,
ok þú, Vafþrúðnir, vitir,
hvaðan vindr of kemr,
svá at ferr vág yfir;
æ menn han sjalfan of sjá."

Vafþrúðnir kvað:

37.
"Hræsvelgr heitir,
er sitr á himins enda,
jötunn í arnar ham;
af hans vængjum
kvæða vind koma
alla menn yfir."

Óðinn kvað:

38.
"Seg þú þat it tíunda,
alls þú tíva rök
öll, Vafþrúðnir, vitir,
hvaðan Njörðr of kom
með ása sonum -
hofum ok hörgum
hann ræðr hundmörgum -
ok varð-at hann ásum alinn."

Vafþrúðnir kvað:

39.
"Í Vanaheimi
skópu hann vís regin
ok seldu at gíslingu goðum,
í aldar rök
hann mun aftr koma
heim með vísum vönum."

Óðinn kvað:

40.
"Seg þú þat et ellifta,
hvar ýtar túnum í
höggvask hverjan dag;
val þeir kjósa
ok ríða vígi frá,
sitja meir of sáttir saman."

Vafþrúðnir kvað:

41.
"Allir einherjar
Óðins túnum í
höggvask hverjan dag,
val þeir kjósa
ok ríða vígi frá,
sitja meirr of sáttir saman."

Óðinn kvað:

42.
"Seg þú þat it tolfta,
hví þú tíva rök
öll, Vafþrúðnir, vitir,
frá jötna rúnum
ok allra goða
segir þú it sannasta,
inn alsvinni jötunn."

Vafþrúðnir kvað:

43.
"Frá jötna rúnum
ok allra goða
ek kann segja satt,
því at hvern hef ek
heim of komit;
níu kom ek heima
fyr Niflhel neðan;
hinig deyja ór helju halir."

Óðinn kvað:

44.
"Fjölð ek fór,
fjölð ek freistaðak,
fjölð ek of reynda regin:
Hvat lifir manna,
þá er inn mæra líðr
fimbulvetr með firum?"

Vafþrúðnir kvað:

45.
"Líf ok Lifþrasir,
en þau leynask munu
í holti Hoddmímis;
morgindöggvar
þau sér at mat hafa,
en þaðan af aldir alask."

Óðinn kvað:

46.
"Fjölð ek fór,
fjölð ek freistaðak,
fjölð ek of reynda regin:
Hvaðan kemr sól
á inn slétta himin,
er þessa hefr fenrir farit?"

Vafþrúðnir kvað:

47.
"Eina dóttur
berr alfröðull,
áðr hana fenrir fari;
sú skal ríða,
þá er regin deyja,
móður brautir, mær."

Óðinn kvað:

48.
"Fjölð ek fór,
fjölð ek freistaðak,
fjölð ek of reynda regin:
Hverjar ro þær meyjar,
er líða mar yfir,
fróðgeðjaðar fara?"

Vafþrúðnir kvað:

49.
"Þríar þjóðár
falla þorp yfir
meyja Mögþrasis;
hamingjur einar
þær er í heimi eru,
þó þær með jötnum alask."

Óðinn kvað:

50.
"Fjölð ek fór,
fjölð ek freistaðak,
fjölð ek of reynda regin:
Hverir ráða æsir
eignum goða,
þá er sloknar Surta logi?"

Vafþrúðnir kvað:

51.
"Víðarr ok Váli
byggja vé goða,
þá er sloknar Surta logi,
Móði ok Magni
skulu Mjöllni hafa
Vingnis at vígþroti."

Óðinn kvað:

52.
"Fjölð ek fór,
fjölð ek freistaðak,
fjölð ek of reynda regin;
Hvat verðr Óðni
at aldrlagi,
þá er of rjúfask regin?"

Vafþrúðnir kvað:

53.
"Ulfr gleypa
mun Aldaföðr,
þess mun Víðarr vreka;
kalda kjafta
hann klyfja mun
vitnis vígi at."

Óðinn kvað:

54.
"Fjölð ek fór,
fjölð ek freistaðak,
fjölð ek of reynda regin;
Hvat mælti Óðinn,
áðr á bál stigi,
sjalfr í eyra syni?"

Vafþrúðnir kvað:

55.
"Ey manni þat veit,
hvat þú í árdaga
sagðir í eyra syni;
feigum munni
mælta ek mína forna stafi
ok of ragnarök.
Nú ek við Óðin
deildak mína orðspeki;
þú ert æ vísastr vera."



Grímnismál


Frá sonum Hrauðungs konungs.

Hrauðungr konungr átti tvá sonu. Hét annarr Agnarr, en annarr Geirröðr. Agnarr var tíu vetra, en Geirröðr átta vetra. Þeir reru tveir á báti með dorgar sínar at smáfiski. Vindr rak þá í haf út. Í náttmyrkri brutu þeir við land ok gengu upp, fundu kotbónda einn. Þar váru þeir um vetrinn. Kerling fóstraði Agnar, en karl fóstraði Geirröð ok kenndi honum ráð. At vári fekk karl þeim skip.
En er þau kerling leiddu þá til strandar, þá mælti karl einmæli við Geirröð.
Þeir fengu byr ok kómu til stöðva föður síns. Geirröðr var fram í skipi. Hann hljóp upp á land, en hratt út skipinu ok mælti: "Farðu nú, þar er smyl hafi þik."
Skipit rak í haf út, en Geirröðr gekk upp til bæjar. Honum var þar vel fagnat, en faðir hans þá andaðr. Var þá Geirröðr til konungs tekinn ok varð maðr ágætr.
Óðinn ok Frigg sátu í Hliðskjálfu ok sáu um heima alla. Óðinn mælti: "Sér þú Agnar, fóstra þinn, hvar hann elr börn við gýgi í hellinum, en Geirröðr, fóstri minn, er konungr ok sitr nú at landi?"
Frigg segir: "Hann er matníðingr sá, at hann kvelr gesti sína, ef honum þykkja of margir koma."
Óðinn segir, at þat er in mesta lygi. Þau veðja um þetta mál. Frigg sendi eskimey sína Fullu til Geirröðar. Hon bað konung varast, at eigi fyrirgerði honum fjölkunnigr maðr, sá er þar var kominn í land, ok sagði þat mark á, at engi hundr var svá ólmr, at á hann mundi hlaupa.
En þat var inn mesti hégómi, at Geirröðr konungr væri eigi matgóðr, ok þó lætr hann handtaka þann mann, er eigi vildu hundar á ráða. Sá var í feldi blám ok nefndist Grímnir og sagði ekki fleira frá sér, þótt hann væri at spurðr. Konungr lét hann pína til sagna ok setja milli elda tveggja, ok sat hann þar átta nætr.
Geirröðr konungr átti þá son tíu vetra gamlan, ok hét Agnarr eftir bróður hans. Agnarr gekk at Grímni ok gaf honum horn fullt at drekka ok sagði, at faðir hans gerði illa, er hann píndi þenna mann saklausan. Grímnir drakk af. Þá var eldrinn svá kominn, at feldrinn brann af Grímni. Hann kvað:

1.
Heitr ertu, hripuðr,
ok heldr til mikill;
göngumk firr, funi!
loði sviðnar,
þótt ek á loft berak;
brennumk feldr fyr.

2.
Átta nætr sat ek
milli elda hér,
svá at mér manngi
mat né bauð
nema einn Agnarr,
er einn skal ráða,
Geirröðar sonr,
Gotna landi.

3.
Heill skaltu, Agnarr,
alls þik heilan biðr
Veratýr vera;
eins drykkjar
þú skalt aldrigi
betri gjöld geta.

4.
Land er heilagt,
er ek liggja sé
ásum ok alfum nær;
en í Þrúðheimi
skal Þórr vera
unz of rjúfask regin.

5.
Ýdalir heita,
þar er Ullr hefir
sér of görva sali;
Alfheim Frey
gáfu í árdaga
tívar at tannféi.

6.
Bær er sá inn þriði,
er blíð regin
silfri þökðu sali;
Valaskjalf heitir,
er vélti sér
áss í árdaga.

7.
Sökkvabekkr heitir inn fjórði,
en þar svalar knegu
unnir yfir glymja;
þar þau Óðinn ok Sága
drekka um alla daga
glöð ór gullnum kerum.

8.
Glaðsheimr heitir inn fimmti,
þars in gullbjarta
Valhöll víð of þrumir;
en þar Hroftr kýss
hverjan dag
vápndauða vera.

9.
Mjök er auðkennt,
þeim er til Óðins koma
salkynni at séa;
sköftum er rann reft,
skjöldum er salr þakiðr,
brynjum um bekki strát.

10.
Mjök er auðkennt,
þeir er til Óðins koma
salkynni at séa:
vargr hangir
fyr vestan dyrr,
ok drúpir örn yfir.

11.
Þrymheimr heitir inn sétti,
er Þjazi bjó,
sá inn ámáttki jötunn;
en nú Skaði byggvir,
skír brúðr goða,
fornar tóftir föður.

12.
Breiðablik eru in sjaundu,
en þar Baldr hefir
sér of gerva sali,
á því landi,
er ek liggja veit
fæsta feiknstafi.

13.
Himinbjörg eru in áttu,
en þar Heimdall
kveða valda véum;
þar vörðr goða
drekkr í væru ranni
glaðr inn góða mjöð.

14.
Fólkvangr er inn níundi,
en þar Freyja ræðr
sessa kostum í sal;
halfan val
hon kýss hverjan dag,
en halfan Óðinn á.

15.
Glitnir er inn tíundi,
hann er gulli studdr
ok silfri þakðr it sama;
en þar Forseti
byggir flestan dag
ok svæfir allar sakir.

16.
Nóatún eru in elliftu,
en þar Njörðr hefir,
sér of görva sali;
manna þengill
inn meins vani
hátimbruðum hörgi ræðr.

17.
Hrísi vex
ok háu grasi
Víðars land viði;
en þar mögr of læzt
af mars baki
frækn at hefna föður.

18.
Andhrímnir
lætr í Eldhrímni
Sæhrímni soðinn,
fleska bezt;
en þat fáir vitu,
við hvat einherjar alask.

19.
Gera ok Freka
seðr gunntamiðr
hróðigr Herjaföður;
en við vín eitt
vápngöfugr
Óðinn æ lifir.

20.
Huginn ok Muninn
fljúga hverjan dag
Jörmungrund yfir;
óumk ek of Hugin,
at hann aftr né komi-t,
þó sjámk meir of Munin.

21.
Þýtr Þund,
unir Þjóðvitnis
fiskr flóði í;
árstraumr þykkir
ofmikill
Valglaumni at vaða.

22.
Valgrind heitir,
er stendr velli á
heilög fyr helgum dyrum;
forn er sú grind,
en þat fáir vitu,
hvé hon er í lás of lokin.

23.
Fimm hundruð dura
ok umb fjórum tögum,
svá hygg ek á Valhöllu vera;
átta hundruð Einherja
ganga senn ór einum durum,
þá er þeir fara við vitni at vega.

24.
Fimm hundruð golfa
ok umb fjórum tögum,
svá hygg ek Bilskirrni með bugum;
ranna þeira,
er ek reft vita,
míns veit ek mest magar.

25.
Heiðrún heitir geit,
er stendr höllu á
ok bítr af Læraðs limum;
skapker fylla
hon skal ins skíra mjaðar;
kná-at sú veig vanask.

26.
Eikþyrnir heitir hjörtr,
er stendr höllu á
ok bítr af Læraðs limum;
en af hans hornum
drýpr í Hvergelmi,
þaðan eigu vötn öll vega.

27.
Síð ok Víð,
Sækin ok Eikin,
Svöl ok Gunnþró,
Fjörm ok Fimbulþul,
Rín ok Rennandi,
Gipul ok Göpul,
Gömul ok Geirvimul,
þær hverfa um hodd goða,
Þyn ok Vín,
Þöll ok Höll,
Gráð ok Gunnþorin.

28.
Vína heitir ein,
önnur Vegsvinn,
þriðja Þjóðnuma,
Nyt ok Nöt,
Nönn ok Hrönn,
Slíð ok Hríð,
Sylgr ok Ylgr,
Víð ok Ván,
Vönd ok Strönd,
Gjöll ok Leiftr,
þær falla gumnum nær,
er falla til Heljar heðan.

29.
Körmt ok Örmt
ok Kerlaugar tvær,
þær skal Þórr vaða
dag hvern,
er hann dæma ferr
at aski Yggdrasils,
því at ásbrú
brenn öll loga,
heilög vötn hlóa.

30.
Glaðr ok Gyllir,
Glær ok Skeiðbrimir,
Silfrintoppr ok Sinir,
Gísl ok Falhófnir,
Gulltoppr ok Léttfeti,
þeim ríða æsir jóm
dag hvern,
er þeir dæma fara
at aski Yggdrasils.

31.
Þríar rætr
standa á þría vega
undan aski Yggdrasils;
Hel býr und einni,
annarri hrímþursar,
þriðju mennskir menn.

32.
Ratatoskr heitir íkorni,
er renna skal
at aski Yggdrasils,
arnar orð
hann skal ofan bera
ok segja Niðhöggvi niðr.

33.
Hirtir eru ok fjórir,
þeirs af hæfingar
gaghalsir gnaga:
Dáinn ok Dvalinn,
Duneyrr ok Duraþrór.

34.
Ormar fleiri liggja
und aski Yggdrasils,
en þat of hyggi hverr ósviðra apa:
Góinn ok Móinn,
þeir ro Grafvitnis synir,
Grábakr ok Grafvölluðr,
Ófnir ok Sváfnir,
hygg ek, at æ skyli
meiðs kvistu má.

35.
Askr Yggdrasils
drýgir erfiði
meira en menn um viti:
hjörtr bítr ofan,
en á hliðu fúnar,
skerðir Niðhöggr neðan.

36.
Hrist ok Mist
vil ek, at mér horn beri,
Skeggjöld ok Skögul,
Hildr ok Þrúðr,
Hlökk ok Herfjötur,
Göll ok Geirönul,
Randgríðr ok Ráðgríðr
ok Reginleif,
þær bera Einherjum öl.

37.
Árvakr ok Alsviðr
þeir skulu upp heðan
svangir sól draga;
en und þeira bógum
fálu blíð regin,
æsir, ísarnkol.

38.
Svalinn heitir,
hann stendr sólu fyrir,
skjöldr, skínanda goði;
björg ok brim,
ek veit, at brenna skulu,
ef hann fellr í frá.

39.
Sköll heitir ulfr,
er fylgir inu skírleita goði
til varna viðar,
en annarr Hati,
hann er Hróðvitnis sonr,
sá skal fyr heiða brúði himins.

40.
Ór Ymis holdi
var jörð of sköpuð,
en ór sveita sær,
björg ór beinum,
baðmr ór hári,
en ór hausi himinn.

41.
En ór hans brám
gerðu blíð regin
Miðgarð manna sonum,
en ór hans heila
váru þau in harðmóðgu
ský öll of sköpuð.

42.
Ullar hylli
hefr ok allra goða
hverr er tekr fyrstr á funa,
því at opnir heimar
verða of ása sonum,
þá er hefja af hvera.

43.
Ívalda synir
gengu í árdaga
Skíðblaðni at skapa,
skipa bezt,
skírum Frey,
nýtum Njarðar bur.

44.
Askr Yggdrasils,
hann er æðstr viða,
en Skíðblaðnir skipa,
Óðinn ása,
en jóa Sleipnir,
Bilröst brúa,
en Bragi skalda,
Hábrók hauka,
en hunda Garmr.

45.
Svipum hef ek nú yppt
fyr sigtíva sonum,
við þat skal vilbjörg vaka;
öllum ásum
þat skal inn koma
Ægis bekki á,
Ægis drekku at.

46.
Hétumk Grímr,
hétumk Gangleri,
Herjann ok Hjalmberi,
Þekkr ok Þriði,
Þundr ok Uðr,
Herblindi ok Hár.

47.
Saðr ok Svipall
ok Sanngetall,
Herteitr ok Hnikarr,
Bileygr, Báleygr,
Bölverkr, Fjölnir,
Grímr ok Grímnir,
Glapsviðr ok Fjölsviðr;

48.
Síðhöttr, Síðskeggr,
Sigföðr, Hnikuðr,
Alföðr, Valföðr,
Atríðr ok Farmatýr;
einu nafni
hétumk aldregi,
síz ek með folkum fór.

49.
Grímni mik hétu
at Geirröðar,
en Jalk at Ásmundar,
en þá Kjalar,
er ek kjálka dró,
Þrór þingum at,
Viðurr at vígum,
Óski ok Ómi,
Jafnhár ok Biflindi,
Göndlir ok Hárbarðr með goðum.

50.
Sviðurr ok Sviðrir
er ek hét at Sökkmímis,
ok dulðak þann inn aldna jötun,
þá er ek Miðvitnis vark
ins mæra burar
orðinn einbani.

51.
Ölr ertu, Geirröðr,
hefr þú ofdrukkit;
miklu ertu hnugginn,
er þú ert mínu gengi,
öllum Einherjum
ok Óðins hylli.

52.
Fjölð ek þér sagðak,
en þú fátt of mant;
of þik véla vinir;
mæki liggja
ek sé míns vinar
allan í dreyra drifinn.

53.
Eggmóðan val
nú mun Yggr hafa,
þitt veit ek líf of liðit;
úfar ro dísir,
nú knáttu Óðin sjá,
nálgasktu mik, ef þú megir.

54.
Óðinn ek nú heiti,
Yggr ek áðan hét,
hétumk Þundr fyr þat,
Vakr ok Skilfingr,
Váfuðr ok Hroftatýr,
Gautr ok Jalkr með goðum,
Ófnir ok Sváfnir,
er ek hygg, at orðnir sé
allir af einum mér.

Geirröðr konungr sat ok hafði sverð um kné sér ok brugðit til miðs. En er hann heyrði, at Óðinn var þar kominn, þá stóð hann upp ok vildi taka Óðin frá eldinum. Sverðit slapp ór hendi honum, ok vissu hjöltin niðr. Konungr drap fæti ok steypðist áfram, en sverðit stóð í gögnum hann, ok fekk hann bana. Óðinn hvarf þá, en Agnarr var þar konungr lengi síðan.



Skírnismál


Freyr, sonr Njarðar, hafði einn dag setzt í Hliðskjálf, ok sá um heima alla. Hann sá í Jötunheima ok sá þar mey fagra, þá er hon gekk frá skála föður síns til skemmu. Þar af fekk hann hugsóttir miklar. Skírnir hét skósveinn Freys. Njörðr bað hann kveðja Frey máls. Þá mælti Skaði:

1.
"Rístu nú, Skírnir,
ok gakk skjótt at beiða
okkarn mála mög
ok þess at fregna,
hveim inn fróði sé
ofreiði afi."

Skírnir kvað:

2.
"Illra orða
er mér ón at ykkrum syni,
ef ek geng at mæla við mög
ok þess at fregna,
hveim inn fróði sé
ofreiði afi."

3.
"Segðu mér þat, Freyr,
folkvaldi goða,
ok ek vilja vita:
Hví þú einn sitr
endlanga sali,
minn dróttinn, um daga?"

Freyr kvað:

4.
"Hví um segjak þér,
seggr inn ungi,
mikinn móðtrega?
Því at álfröðull
lýsir um alla daga
ok þeygi at mínum munum."

Skírnir kvað:

5.
"Muni þína
hykk-a ek svá mikla vera,
at þú mér, seggr, né segir,
því at ungir saman
várum í árdaga,
vel mættim tveir trúask."

Freyr kvað:

6.
"Í Gymis görðum
ek ganga sá
mér tíða mey;
armar lýstu,
en af þaðan
allt loft ok lögr."

7.
"Mær er mér tíðari
en manna hveim
ungum í árdaga;
ása ok alfa
þat vill engi maðr
at vit samt séim."

Skírnir kvað:

8.
"Mar gefðu mér þá
þann er mik um myrkvan beri
vísan vafrloga,
ok þat sverð,
er sjalft vegisk
við jötna ætt."

Freyr kvað:

9.
"Mar ek þér þann gef,
er þik um myrkvan berr
vísan vafrloga,
ok þat sverð,
er sjalft mun vegask
ef sá er horskr, er hefr."

Skírnir mælti við hestinn:

10.
"Myrkt er úti,
mál kveð ek okkr fara
úrig fjöll yfir,
þursa þjóð yfir;
báðir vit komumk,
eða okkr báða tekr
sá inn ámáttki jötunn."

Skírnir reið í Jötunheima til Gymisgarða. Þar váru hundar ólmir ok bundnir fyrir skíðgarðs hliði, þess er um sal Gerðar var. Hann reið at þar, er féhirðir sat á haugi, og kvaddi hann:

11.
"Segðu þat, hirðir,
er þú á haugi sitr
ok varðar alla vega:
Hvé ek at andspilli
komumk ins unga mans
fyr greyjum Gymis?"

Hirðir kvað:

12.
"Hvárt ertu feigr,
eða ertu framgenginn?
-- -- --
Andspillis vanr
þú skalt æ vera
góðrar meyjar Gymis."

Skírnir kvað:

13.
"Kostir ro betri
heldr en at klökkva sé,
hveim er fúss er fara;
einu dægri
mér var aldr of skapaðr
of allt líf of lagit."

Gerðr kvað:

14.
"Hvat er þat hlym hlymja,
er ek heyri nú til
ossum rönnum í?
Jörð bifask,
en allir fyrir
skjalfa garðar Gymis."

Ambátt kvað:

15.
"Maðr er hér úti,
stiginn af mars baki,
jó lætr til jarðar taka."
-- -- --

Gerðr kvað:

16.
"Inn bið þú hann ganga
í okkarn sal
ok drekka inn mæra mjöð;
þó ek hitt óumk,
at hér úti sé
minn bróðurbani.

17.
Hvat er þat alfa
né ása sona
né víssa vana?
Hví þú einn of komt
eikinn fúr yfir
ór salkynni at séa?"

Skírnir kvað:

18.
"Emk-at ek alfa
né ása sona
né víssa vana;
þó ek einn of komk
eikinn fúr yfir
yður salkynni at séa."

19.
"Epli ellifu
hér hef ek algullin,
þau mun ek þér, Gerðr, gefa,
frið at kaupa,
at þú þér Frey kveðir
óleiðastan lifa."

Gerðr kvað:

20.
"Epli ellifu
ek þigg aldregi
at mannskis munum,
né vit Freyr,
meðan okkart fjör lifir,
byggjum bæði saman."

Skírnir kvað:

21.
"Baug ek þér þá gef,
þann er brenndr var
með ungum Óðins syni;
átta eru jafnhöfðir,
er af drjúpa
ina níundu hverja nótt."

Gerðr kvað:

22.
"Baug ek þikk-a-k,
þótt brenndr séi
með ungum Óðins syni;
er-a mér gulls vant
í görðum Gymis,
at deila fé föður."

Skírnir kvað:

23.
"Sér þú þenna mæki, mær,
mjóvan, málfáan,
er ek hef í hendi hér?
Höfuð höggva
ek mun þér hálsi af,
nema þú mér sætt segir."

Gerðr kvað:

24.
"Ánauð þola
ek vil aldregi
at mannskis munum;
þó ek hins get,
ef it Gymir finnizk,
vígs ótrauðir,
at ykkr vega tíði."

Skírnir kvað:

25.
"Sér þú þenna mæki, mær,
mjóvan, málfáan,
er ek hef í hendi hér?
Fyr þessum eggjum
hnígr sá inn aldni jötunn,
verðr þinn feigr faðir.

26.
Tamsvendi ek þik drep,
en ek þik temja mun,
mær, at mínum munum;
þar skaltu ganga,
er þik gumna synir
síðan æva séi.

27.
Ara þúfu á
skaltu ár sitja
horfa heimi ór,
snugga heljar til;
matr né þér meir leiðr
en manna hveim
innfráni ormr með firum.

28.
At undrsjónum þú verðir,
er þú út kemr;
á þik Hrímnir hari,
á þik hotvetna stari;
víðkunnari þú verðir
en vörðr með goðum,
gapi þú grindum frá.

29.
Tópi ok ópi,
tjösull ok óþoli,
vaxi þér tár með trega;
sezk þú niðr,
en ek mun segja þér
sváran súsbreka
ok tvennan trega:

30.
Tramar gneypa
þik skulu gerstan dag
jötna görðum í;
til hrímþursa hallar
þú skalt hverjan dag
kranga kostalaus,
kranga kostavön;
grát at gamni
skaltu í gögn hafa
ok leiða með tárum trega.

31.
Með þursi þríhöfðuðum
þú skalt æ nara,
eða verlaus vera;
þitt geð grípi,
þik morn morni;
ver þú sem þistill,
sá er var þrunginn
í önn ofanverða.

32.
Til holts ek gekk
ok til hrás viðar,
gambantein at geta,
gambantein ek gat.

33.
Reiðr er þér Óðinn,
reiðr er þér Ásabragr,
þik skal Freyr fíask,
in firinilla mær,
en þú fengit hefr
gambanreiði goða.

34.
Heyri jötnar,
heyri hrímþursar,
synir Suttungs,
sjalfir ásliðar,
hvé ek fyrbýð,
hvé ek fyrirbanna
manna glaum mani,
manna nyt mani.

35.
Hrímgrímnir heitir þurs,
er þik hafa skal
fyr nágrindr neðan;
þar þér vílmegir
á viðarrótum
geitahland gefi;
æðri drykkju
fá þú aldregi,
mær, af þínum munum,
mær, at mínum munum.

36.
Þurs ríst ek þér
ok þría stafi,
ergi ok æði ok óþola;
svá ek þat af ríst,
sem ek þat á reist,
ef gerask þarfar þess."

Gerðr kvað:

37.
"Heill ver þú nú heldr, sveinn,
ok tak við hrímkálki
fullum forns mjaðar;
þó hafðak ek þat ætlat,
at myndak aldregi
unna vaningja vel."

Skírnir kvað:

38.
"Öendi mín
vil ek öll vita,
áðr ek ríða heim heðan,
nær þú á þingi
munt inum þroska
nenna Njarðar syni."

Gerðr kvað:

39.
"Barri heitir,
er vit bæði vitum,
lundr lognfara;
en eft nætr níu
þar mun Njarðar syni
Gerðr unna gamans."

Þá reið Skírnir heim. Freyr stóð úti ok kvaddi hann ok spurði tíðenda:

40.
"Segðu mér þat, Skírnir,
áðr þú verpir söðli af mar
ok þú stígir feti framar:
Hvat þú árnaðir
í Jötunheima
þíns eða míns munar?"

Skírnir kvað:

41.
"Barri heitir,
er vit báðir vitum,
lundr lognfara;
en eft nætr níu
þar mun Njarðar syni
Gerðr unna gamans."

Freyr kvað:

42.
"Löng er nótt,
langar ro tvær,
hvé of þreyjak þrjár?
Oft mér mánaðr
minni þótti
en sjá half hýnótt."



Hárbarðsljóð


Þórr fór ór Austrvegi ok kom at sundi einu. Öðrum megin sundsins var ferjukarlinn með skipit. Þórr kallaði:

1.
"Hverr er sá sveinn sveina,
er stendr fyr sundit handan?"

Ferjukarlinn kvað:

2.
"Hverr er sá karl karla,
er kallar of váginn?"

Þórr kvað:

3.
"Fer þú mik um sundit,
fæði ek þik á morgun;
meis hef ek á baki,
verðr-a matr in betri;
át ek í hvíld,
áðr ek heiman fór,
síldr ok hafra;
saðr em ek enn þess."

Ferjukarlinn kvað:

4.
"Árligum verkum
hrósar þú, verðinum;
veizt-at-tu fyrir görla,
döpr eru þín heimkynni,
dauð, hygg ek, at þín móðir sé."

Þórr kvað:

5.
"Þat segir þú nú,
er hverjum þykkir
mest at vita,
at mín móðir dauð sé."

Ferjukarlinn kvað:

6.
"Þeygi er sem þú
þrjú bú góð eigir;
berbeinn þú stendr
ok hefr brautinga gervi,
þatki, at þú hafir brækr þínar."

Þórr kvað:

7.
"Stýrðu hingat eikjunni,
ek mun þér stöðna kenna, -
eða hverr á skipit,
er þú heldr við landit?"

Ferjukarlinn kvað:

8.
"Hildolfr sá heitir,
er mik halda bað,
rekkr inn ráðsvinni,
er býr í Ráðseyjarsundi;
bað-at hann hlennimenn flytja
eða hrossaþjófa,
góða eina
ok þá, er ek görva kunna;
segðu til nafns þíns,
ef þú vill um sundit fara!"

Þórr kvað:

9.
"Segja mun ek til nafns míns,
þótt ek sekr séak,
ok til alls eðlis:
Ek em Óðins sonr,
Meila bróðir,
en Magna faðir,
þrúðvaldr goða,
við Þór knáttu hér dæma!
Hins vil ek nú spyrja,
hvat þú heitir."

Ferjukarlinn kvað:

10.
"Hárbarðr ek heiti,
hylk um nafn sjaldan."

Þórr kvað:

11.
"Hvat skaltu of nafn hylja,
nema þú sakar eigir?"

Hárbarðr kvað:

12.
"En þótt ek sakar eiga,
þá mun ek forða fjörvi mínu
fyr slíkum sem þú ert,
nema ek feigr sé."

Þórr kvað:

13.
"Harm ljótan
mér þykkir í því
at vaða um váginn til þín
ok væta ögur minn;
skylda ek launa
kögursveini þínum
kanginyrði,
ef ek kæmumk yfir sundit."

Hárbarðr kvað:

14.
"Hér mun ek standa
ok þín heðan bíða;
fannt-a þú mann in harðara
at Hrungni dauðan."

Þórr kvað:

15.
"Hins viltu nú geta,
er vit Hrungnir deildum,
sá inn stórúðgi jötunn,
er ór steini var höfuðit á;
þó lét ek hann falla
ok fyrir hníga.
Hvat vanntu þá meðan, Hárbarðr?"

Hárbarðr kvað:

16.
"Var ek með Fjölvari
fimm vetr alla
í ey þeiri,
er Algræn heitir;
vega vér þar knáttum
ok val fella,
margs at freista,
mans at kosta."

Þórr kvað:

17.
"Hversu snúnuðu yðr konur yðrar?"

Hárbarðr kvað:

18.
"Sparkar áttu vér konur,
ef oss at spökum yrði;
horskar áttu vér konur,
ef oss hollar væri;
þær ór sandi
síma undu,
ok ór dali djúpum
grund of grófu;
varð ek þeim einn öllum
efri at ráðum;
hvílda ek hjá þeim systrum sjau,
ok hafða ek geð þeira allt ok gaman.
Hvat vanntu þá meðan, Þórr?"

Þórr kvað:

19.
"Ek drap Þjaza,
inn þrúðmóðga jötun,
upp ek varp augum
Alvalda sonar
á þann inn heiða himin;
þau eru merki mest
minna verka,
þau er allir menn síðan of séa.
Hvat vanntu þá meðan, Hárbarðr?"

Hárbarðr kvað:

20.
"Miklar manvélar
ek hafða við myrkriður,
þá er ek vélta þær frá verum;
harðan jötun
ek hugða Hlébarð vera,
gaf hann mér gambantein,
en ek vélta hann ór viti."

Þórr kvað:

21.
"Illum huga
launaðir þú þá góðar gjafar."

Hárbarðr kvað:

22.
"Þat hefr eik,
er af annarri skefr,
of sik er hverr í slíku.
Hvat vanntu þá meðan Þórr?"

Þórr kvað:

23.
"Ek var austr
ok jötna barðak
brúðir bölvísar,
er til bjargs gengu;
mikil myndi ætt jötna,
ef allir lifði
vætr myndi manna
undir Miðgarði.
Hvat vanntu þá meðan, Hárbarðr?"

Hárbarðr kvað:

24.
"Var ek á Vallandi
ok vígum fylgdak,
atta ek jöfrum,
en aldri sættak;
Óðinn á jarla,
þá er í val falla,
en Þórr á þrælakyn."

Þórr kvað:

25.
"Ójafnt skipta
er þú myndir með ásum liði,
ef þú ættir vilgi mikils vald."

Hárbarðr kvað:

26.
"Þórr á afl ærit,
en ekki hjarta;
af hræðslu ok hugbleyði
þér var í hanzka troðit,
ok þóttisk-a þú þá Þórr vera;
hvárki þú þá þorðir
fyr hræðslu þinni
hnjósa né físa,
svá at Fjalarr heyrði."

Þórr kvað:

27.
"Hárbarðr inn ragi,
ek mynda þik í hel drepa,
ef ek mætta seilask um sund."

Hárbarðr kvað:

28.
"Hvat skyldir um sund seilask,
er sakir ro alls engar?
Hvat vanntu þá, Þórr?"

Þórr kvað:

29.
"Ek var austr
ok ána varðak,
þá er mik sóttu
þeir Svárangs synir;
grjóti þeir mik börðu,
gagni urðu þeir þó lítt fegnir,
þó urðu þeir mik fyrri
friðar at biðja.
Hvat vanntu þá meðan, Hárbarðr?"

Hárbarðr kvað:

30.
"Ek var austr
ok við einhverja dæmðak,
lék ek við ina línhvítu
ok launþing háðak;
gladdak ina gullbjörtu,
gamni mær unði."

Þórr kvað:

31.
"Góð átt þú þér mankynni þar þá."

Hárbarðr kvað:

32.
"Liðs þíns
væra ek þá þurfi, Þórr,
at ek helda þeiri inni línhvítu mey."

Þórr kvað:

33.
"Ek munda þér þá þat veita,
ef ek viðr of kæmumk."

Hárbarðr kvað:

34.
"Ek mynda þér þá trúa,
nema þú mik í tryggð véltir."

Þórr kvað:

35.
"Emk-at ek sá hælbítr
sem húðskór forn á vár."

Hárbarðr kvað:

36.
"Hvat vanntu þá meðan, Þórr?"

Þórr kvað:

37.
"Brúðir berserkja
barðak í Hléseyju;
þær höfðu verst unnit,
vélta þjóð alla."

Hárbarðr kvað:

38.
"Klæki vanntu þá, Þórr,
er þú á konum barðir."

Þórr kvað:

39.
"Vargynjur þat váru,
en varla konur,
skelldu skip mitt,
er ek skorðat hafðak,
ægðu mér járnlurki
en eltu Þjalfa.
Hvat vanntu meðan, Hárbarðr?"

Hárbarðr kvað:

40.
"Ek vark í hernum,
er hingat gerðisk
gnæfa gunnfana,
geir at rjóða."

Þórr kvað:

41.
"Þess viltu nú geta,
er þú fórt oss óljúfan at bjóða."

Hárbarðr kvað:

42.
"Bæta skal þér þat þá
munda baugi,
sem jafnendr unnu,
þeir er okkr vilja sætta."

Þórr kvað:

43.
"Hvar namtu þessi
in hnæfiligu orð,
er ek heyrða aldregi
in hnæfiligri?"

Hárbarðr kvað:

44.
"Nam ek at mönnum
þeim inum aldrænum,
er búa í heimis skógum."

Þórr kvað:

45.
"Þó gefr þú gott nafn dysjum,
er þú kallar þær heimis skóga."

Hárbarðr kvað:

46.
"Svá dæmi ek of slíkt far."

Þórr kvað:

47.
"Orðkringi þín
mun þér illa koma,
ef ek ræð á vág at vaða;
ulfi hæra
hygg ek þik æpa munu,
ef þú hlýtr af hamri högg."

Hárbarðr kvað:

48.
"Sif á hó heima,
hans muntu fund vilja,
þann muntu þrek drýgja,
þat er þér skyldara."

Þórr kvað:

49.
"Mælir þú at munns ráði,
svá at mér skyldi verst þykkja,
halr inn hugblauði,
hygg ek, at þú ljúgir."

Hárbarðr kvað:

50.
"Satt hygg ek mik segja;
seinn ertu at för þinni,
langt myndir þú nú kominn, Þórr,
ef þú litum færir."

Þórr kvað:

51.
"Hárbarðr inn ragi,
heldr hefr þú nú mik dvalðan."

Hárbarðr kvað:

52.
"Ása-þórs hugða ek
aldregi mundu
glepja féhirði farar."

Þórr kvað:

53.
"Ráð mun ek þér nú ráða;
ró þú hingat bátinum,
hættum hætingi,
hittu föður Magna."

Hárbarðr kvað:

54.
"Farðu firr sundi,
þér skal fars synja."

Þórr kvað:

55.
"Vísa þú mér nú leiðina,
alls þú vill mik eigi um váginn ferja."

Hárbarðr kvað:

56.
Lítit er at synja,
langt er at fara;
stund er til stokksins,
önnur til steinsins,
haltu svá til vinstra vegsins,
unz þú hittir Verland;
þar mun Fjörgyn
hitta Þór, son sinn,
ok mun hon kenna hánum áttunga brautir
til Óðins landa."

Þórr kvað:

57.
"Mun ek taka þangat í dag?"

Hárbarðr kvað:

58.
"Taka við víl ok erfiði,
at upprennandi sólu,
er ek get þána."

Þórr kvað:

59.
"Skammt mun nú mál okkat,
alls þú mér skætingu einni svarar;
launa mun ek þér farsynjun,
ef vit finnumk í sinn annat."

Hárbarðr kvað:

60.
"Far þú nú,
þars þik hafi allan gramir."



Hymiskviða


Þórr fór ór Austrvegi ok kom at sundi einu. Öðrum megin sundsins var ferjukarlinn með skipit. Þórr kallaði:

1.
Ár valtívar
veiðar námu
ok sumblsamir,
áðr saðir yrði,
hristu teina
ok á hlaut sáu;
fundu þeir at Ægis
örkost hvera.

2.
Sat bergbúi
barnteitr fyr
mjök glíkr megi
miskorblinda;
leit í augu
Yggs barn í þrá:
"Þú skalt ásum
oft sumbl gera."

3.
Önn fekk jötni
orðbæginn halr,
hugði at hefndum
hann næst við goð,
bað hann Sifjar ver
sér færa hver, -
"þanns ek öllum öl
yðr of heita."

4.
Né þat máttu
mærir tívar
ok ginnregin
of geta hvergi,
unz af tryggðum
Týr Hlórriða
ástráð mikit
einum sagði:

5.
"Býr fyr austan
Élivága
hundvíss Hymir
at himins enda;
á minn faðir
móðugr ketil,
rúmbrugðinn hver,
rastar djúpan."

Þórr kvað:

6.
"Veiztu ef þiggjum
þann lögvelli?"

Týr kvað:

"Ef, vinr, vélar
vit gervum til."

7.
Fóru drjúgum
dag þann fram
Ásgarði frá,
unz til Egils kvámu;
hirði hann hafra
horngöfgasta;
hurfu at höllu,
er Hymir átti.

8.
Mögr fann ömmu
mjök leiða sér,
hafði höfða
hundruð níu,
en önnur gekk
algullin fram
brúnhvít bera
bjórveig syni:

9. "Áttniðr jötna,
ek viljak ykkr
hugfulla tvá
und hvera setja;
er minn fríi
mörgu sinni
glöggr við gesti,
görr ills hugar."

10.
En váskapaðr
varð síðbúinn
harðráðr Hymir
heim af veiðum,
gekk inn í sal,
glumðu jöklar,
var karls, en kom,
kinnskógr frörinn.

Frilla kvað:

11.
"Ver þú heill, Hymir,
í hugum góðum,
nú er sonr kominn
til sala þinna,
sá er vit vættum
af vegi löngum;
fylgir hánum
hróðrs andskoti,
vinr verliða;
Véurr heitir sá.

12.
Sé þú, hvar sitja
und salar gafli,
svá forða sér,
stendr súl fyrir."
Sundr stökk súla
fyr sjón jötuns,
en áðr í tvau
áss brotnaði.

13.
Stukku átta,
en einn af þeim
hverr harðsleginn
heill af þolli;
fram gengu þeir,
en forn jötunn
sjónum leiddi
sinn andskota.

14.
Sagði-t hánum
hugr vel þá,
er hann sá gýgjar græti
á golf kominn,
þar váru þjórar
þrír of teknir,
bað senn jötunn
sjóða ganga.

15.
Hvern létu þeir
höfði skemmra
ok á seyði
síðan báru;
át Sifjar verr,
áðr sofa gengi,
einn með öllu
öxn tvá Hymis.

16.
Þótti hárum
Hrungnis spjalla
verðr Hlórriða
vel fullmikill:
"Munum at aftni
öðrum verða
við veiðimat
vér þrír lifa."

17.
Véurr kvaðzk vilja
á vág róa,
ef ballr jötunn
beitr gæfi.

Hymir kvað:

"Hverf þú til hjarðar,
ef þú hug trúir,
brjótr berg - Dana,
beitur sækja.

18.
Þess vænti ek,
at þér myni-t
ögn af oxa
auðfeng vera."
Sveinn sýsliga
sveif til skógar,
þar er uxi stóð
alsvartr fyrir.

19.
Braut af þjóri
þurs ráðbani
hátún ofan
horna tveggja.

Hymir kvað:

"Verk þykkja þín
verri miklu
kjóla valdi
en þú kyrr sitir."

20.
Bað hlunngota
hafra dróttinn
áttrunn apa
útar færa,
en sá jötunn
sína talði
lítla fýsi
at róa lengra.

21.
Dró meir Hymir
móðugr hvali
einn á öngli
upp senn tváa,
en aftr í skut
Óðni sifjaðr
Véurr við vélar
vað gerði sér.

22.
Egndi á öngul,
sá er öldum bergr,
orms einbani
uxa höfði;
gein við agni,
sú er goð fía,
umgjörð neðan
allra landa.

23.
Dró djarfliga
dáðrakkr Þórr
orm eitrfáan
upp at borði;
hamri kníði
háfjall skarar
ofljótt ofan
ulfs hnitbróður.

24.
Hraungalkn hlumðu,
en hölkn þutu,
fór in forna
fold öll saman;
sökkðisk síðan
sá fiskr í mar.

25.
Óteitr jötunn,
er aftr reru,
svá at ár Hymir
ekki mælti,
veifði hann ræði
veðrs annars til.

Hymir kvað:

26.
"Mundu of vinna
verk halft við mik,
at þú heim hvali
haf til bæjar
eða flotbrúsa
festir okkarn."

27.
Gekk Hlórriði,
greip á stafni
vatt með austri
upp lögfáki,
einn með árum
ok með austskotu
bar hann til bæjar
brimsvín jötuns
ok holtriða
hver í gegnum.

28.
Ok enn jötunn
um afrendi,
þrágirni vanr,
við Þór sennti,
kvað-at mann ramman,
þótt róa kynni
kröfturligan,
nema kálk bryti.

29.
En Hlórriði,
er at höndum kom,
brátt lét bresta
brattstein gleri;
sló hann sitjandi
súlur í gögnum;
báru þó heilan
fyr Hymi síðan.

30.
Unz þat in fríða
frilla kenndi
ástráð mikit,
eitt er vissi:
"Drep við haus Hymis,
hann er harðari,
kostmóðs jötuns
kálki hverjum."

31.
Harðr reis á kné
hafra dróttinn,
færðisk allra
í ásmegin;
heill var karli
hjalmstofn ofan,
en vínferill
valr rifnaði.

32.
"Mörg veit ek mæti
mér gengin frá,
er ek kálki sé
ór knéum hrundit;"
karl orð of kvað:
"knákat ek segja
aftr ævagi,
þú ert, ölðr, of heitt.

33.
Þat er til kostar,
ef koma mættið
út ór óru
ölkjól hofi."
Týr leitaði
tysvar hræra;
stóð at hváru
hverr kyrr fyrir.

34.
Faðir Móða
fekk á þremi
ok í gegnum steig
golf niðr í sal;
hóf sér á höfuð upp
hver Sifjar verr,
en á hælum
hringar skullu.

35.
Fóru-t lengi,
áðr líta nam
aftr Óðins sonr
einu sinni;
sá hann ór hreysum
með Hymi austan
folkdrótt fara
fjölhöfðaða.

36.
Hóf hann sér af herðum
hver standanda,
veifði hann Mjöllni
morðgjörnum fram,
ok hraunhvala
hann alla drap.

37.
Fóru-t lengi,
áðr liggja nam
hafr Hlórriða
halfdauðr fyrir;
var skær skökuls
skakkr á beini,
en því inn lævísi
Loki of olli.

38.
En ér heyrt hafið, -
hverr kann of þat
goðmálugra
görr at skilja? -
hver af hraunbúa
hann laun of fekk,
er hann bæði galt
börn sín fyrir.

39.
Þróttöflugr kom
á þing goða
ok hafði hver,
þanns Hymir átti;
en véar hverjan
vel skulu drekka
ölðr at Ægis
eitt hörmeitið.



Lokasenna


Ægir, er öðru nafni hét Gymir, hann hafði búit ásum öl, þá er hann hafði fengit ketil inn mikla, sem nú er sagt. Til þeirar veizlu kom Óðinn ok Frigg, kona hans. Þórr kom eigi, því at hann var í austrvegi. Sif var þar, kona Þórs, Bragi ok Iðunn, kona hans. Týr var þar. Hann var einhendr, - Fenrisúlfr sleit hönd af honum, þá er hann var bundinn. Þar var Njörðr ok kona hans Skaði, Freyr ok Freyja, Víðarr, son Óðins. Loki var þar ok þjónustumenn Freys, Byggvir ok Beyla. Margt var þar ása ok alfa. Ægir átti tvá þjónustumenn, Fimafengr ok Eldir. Þar var lýsigull haft fyrir elts ljós. Sjálft barst þar öl. Þar var griðastaðr mikill. Menn lofuðu mjök, hversu góðir þjónustumenn Ægis váru. Loki mátti eigi heyra þat, ok drap hann Fimafeng. Þá skóku æsir skjöldu sína ok æpðu at Loka ok eltu hann braut til skógar, en þeir fóru at drekka. Loki hvarf aftr ok hitti úti Eldi. Loki kvaddi hann:

1.
"Segðu þat, Eldir,
svá at þú einugi
feti gangir framar,
hvat hér inni
hafa at ölmálum
sigtíva synir."

Eldir kvað:

2.
"Of vápn sín dæma
ok um vígrisni sína
sigtíva synir;
ása ok alfa
er hér inni eru,
manngi er þér í orði vinr."

Loki kvað:

3.
"Inn skal ganga
Ægis hallir í
á þat sumbl at sjá;
jöll ok áfu
færi ek ása sonum,
ok blend ek þeim svá meini mjöð."

Eldir kvað:

4.
"Veiztu, ef þú inn gengr
Ægis hallir í
á þat sumbl at sjá,
hrópi ok rógi
ef þú eyss á holl regin,
á þér munu þau þerra þat."

Loki kvað:

5.
"Veiztu þat, Eldir,
ef vit einir skulum
sáryrðum sakask,
auðigr verða
mun ek í andsvörum,
ef þú mælir til margt."

Síðan gekk Loki inn í höllina. En er þeir sá, er fyrir váru, hverr inn var kominn, þögnuðu þeir allir.

Loki kvað:

6.
"Þyrstr ek kom
þessar hallar til,
Loftr, um langan veg
ásu at biðja,
at mér einn gefi
mæran drykk mjaðar.

7.
Hví þegið ér svá,
þrungin goð,
at þér mæla né meguð?
Sessa ok staði
velið mér sumbli at
eða heitið mik heðan."

Bragi kvað:

8.
"Sessa ok staði
velja þér sumbli at
æsir aldregi,
því at æsir vitu,
hveim þeir alda skulu
gambansumbl of geta."

Loki kvað:

9.
"Mantu þat, Óðinn,
er vit í árdaga
blendum blóði saman?
Ölvi bergja
lézktu eigi mundu,
nema okkr væri báðum borit."

Óðinn kvað:

10.
"Rístu þá, Viðarr,
ok lát ulfs föður
sitja sumbli at,
síðr oss Loki
kveði lastastöfum
Ægis höllu í."

Þá stóð Viðarr upp ok skenkði Loka. En áðr hann drykki, kvaddi hann ásuna:

11.
"Heilir æsir,
heilar ásynjur
ok öll ginnheilög goð -
nema sá einn áss
er innar sitr,
Bragi, bekkjum á."

Bragi kvað:

12.
"Mar ok mæki
gef ek þér míns féar,
ok bætir þér svá baugi Bragi,
síðr þú ásum
öfund of gjaldir,
grem þú eigi goð at þér."

Loki kvað:

13.
"Jós ok armbauga
mundu æ vera
beggja vanr, Bragi;
ása ok alfa,
er hér inni eru,
þú ert við víg varastr
ok skjarrastr við skot."

Bragi kvað:

14.
"Veit ek, ef fyr útan værak,
svá sem fyr innan emk,
Ægis höll of kominn,
höfuð þitt
bæra ek í hendi mér;
lykak þér þat fyr lygi."

Loki kvað:

15.
"Snjallr ertu í sessi,
skal-at-tu svá gera,
Bragi bekkskrautuðr;
vega þú gakk,
ef þú vreiðr séir;
hyggsk vætr hvatr fyrir."

Iðunn kvað:

16.
"Bið ek þik, Bragi,
barna sifjar duga
ok allra óskmaga,
at þú Loka
kveðir-a lastastöfum
Ægis höllu í."

Loki kvað:

17.
"Þegi þú, Iðunn,
þik kveð ek allra kvenna
vergjarnasta vera,
síztu arma þína
lagðir ítrþvegna
um þinn bróðurbana."

Iðunn kvað:

18.
"Loka ek kveðk-a
lastastöfum
Ægis höllu í:
Braga ek kyrri
bjórreifan;
vilk-at ek, at it vreiðir vegizk."

Gefjun kvað:

19.
"Hví it æsir tveir
skuluð inni hér
sáryrðum sakask?
Loftki þat veit,
at hann leikinn er
ok hann fjörg öll fía."

Loki kvað:

20.
"Þegi þú, Gefjun,
þess mun ek nú geta,
er þik glapði at geði
sveinn inn hvíti,
er þér sigli gaf
ok þú lagðir lær yfir."

Óðinn kvað:

21.
"Ærr ertu, Loki,
ok örviti,
er þú fær þér Gefjun at gremi,
því at aldar örlög
hygg ek, at hon öll of viti
jafngörla sem ek."

Loki kvað:

22.
"Þegi þú, Óðinn,
þú kunnir aldregi
deila víg með verum;
oft þú gaft,
þeim er þú gefa skyldir-a,
inum slævurum sigr."

Óðinn kvað:

23.
"Veiztu, ef ek gaf,
þeim er ek gefa né skylda,
inum slævurum, sigr,
átta vetr
vartu fyr jörð neðan,
kýr mólkandi ok kona,
ok hefr þú þar börn borit,
ok hugða ek þat args aðal."

Loki kvað:

24.
"En þik síða kóðu
Sámseyu í,
ok draptu á vétt sem völur;
vitka líki
fórtu verþjóð yfir,
ok hugða ek þat args aðal."

Frigg kvað:

25.
"Örlögum ykkrum
skylið aldregi
segja seggjum frá,
hvat it æsir tveir
drýgðuð í árdaga;
firrisk æ forn rök firar."

Loki kvað:

26.
"Þegi þú, Frigg,
þú ert Fjörgyns mær
ok hefr æ vergjörn verit,
er þá Véa ok Vilja
léztu þér, Viðris kvæn,
báða i baðm of tekit."

Frigg kvað:

27.
"Veiztu, ef ek inni ættak
Ægis höllum i
Baldri líkan bur,
út þú né kvæmir
frá ása sonum,
ok væri þá at þér vreiðum vegit."

Loki kvað:

28.
"Enn vill þú, Frigg,
at ek fleiri telja
mína meinstafi:
ek því réð,
er þú ríða sér-at
síðan Baldr at sölum."

Freyja kvað:

29.
"Ærr ertu, Loki,
er þú yðra telr
ljóta leiðstafi;
örlög Frigg,
hygg ek, at öll viti,
þótt hon sjalfgi segi."

Loki kvað:

30.
"Þegi þú, Freyja,
þik kann ek fullgörva,
er-a þér vamma vant:
ása ok alfa,
er hér inni eru,
hverr hefir þinn hór verit."

Freyja kvað:

31.
"Flá er þér tunga,
hygg ek, at þér fremr myni
ógótt of gala;
reiðir ro þér æsir
ok ásynjur,
hryggr muntu heim fara."

Loki kvað:

32.
"Þegi þú, Freyja,
þú ert fordæða
ok meini blandin mjök,
síz þik at bræðr þínum
stóðu blíð regin
ok myndir þú þá, Freyja, frata."

Njörðr kvað:

33.
"Þat er válítit,
þótt sér varðir
vers fái, hós eða hvárs;
hitt er undr, er áss ragr
er hér inn of kominn
ok hefir sá börn of borit."

Loki kvað:

34.
"Þegi þú, Njörðr,
þú vart austr heðan
gíls of sendr at goðum;
Hymis meyjar
höfðu þik at hlandtrogi
ok þér i munn migu."

Njörðr kvað:

35.
"Sú erumk líkn,
er ek vark langt heðan
gísl of sendr at goðum,
þá ek mög gat,
þann er mangi fíár,
ok þykkir sá ása jaðarr."

Loki kvað:

36.
"Hættu nú, Njörðr,
haf þú á hófi þik,
munk-a ek því leyna lengr:
við systur þinni
gaztu slíkan mög,
ok er-a þó vánu verr."

Týr kvað:

37.
"Freyr er beztr
allra ballriða
ása görðum í;
mey hann né grætir
né manns konu
ok leysir ór höftum hvern."

Loki kvað:

38.
"Þegi þú, Týr,
þú kunnir aldregi
bera tilt með tveim;
handar innar hægri
mun ek hinnar geta,
er þér sleit Fenrir frá."

Týr kvað:

39.
"Handar em ek vanr,
en þú hróðrsvitnis,
böl er beggja þrá;
ulfgi hefir ok vel,
er í böndum skal
bíða ragnarökrs."

Loki kvað:

40.
"Þegi þú, Týr,
þat varð þinni konu,
at hon átti mög við mér;
öln né penning
hafðir þú þess aldregi
vanréttis, vesall."

Freyr kvað:

41.
"Ulfr sé ek liggja
árósi fyrir,
unz rjúfask regin;
því mundu næst,
nema þú nú þegir,
bundinn, bölvasmiðr."

Loki kvað:

42.
"Gulli keypta
léztu Gymis dóttur
ok seldir þitt svá sverð;
en er Múspells synir
ríða Myrkvið yfir,
veizt-a þú þá, vesall, hvé þú vegr."

Byggvir kvað:

43.
"Veiztu, ef ek eðli ættak
sem Ingunar-Freyr
ok svá sælligt setr,
mergi smæra
mölða ek þá meinkráku
ok lemða alla í liðu."

Loki kvað:

44.
"Hvat er þat it litla
er ek þat löggra sék
ok snapvíst snapir?
At eyrum Freys
mundu æ vera
ok und kvernum klaka."

Byggvir kvað:

45.
"Byggvir ek heiti,
en mik bráðan kveða
goð öll ok gumar;
því em ek hér hróðugr,
at drekka Hrofts megir
allir öl saman."

Loki kvað:

46.
"Þegi þú, Byggvir,
þú kunnir aldregi
deila með mönnum mat,
ok þik í flets strái
finna né máttu,
þá er vágu verar."

Heimdallr kvað:

47.
"Ölr ertu, Loki,
svá at þú ert örviti,
- hví né lezk-a-ðu, Loki? -
því at ofdrykkja
veldr alda hveim,
er sína mælgi né man-at."

Loki kvað:

48.
"Þegi þú, Heimdallr,
þér var í árdaga
it ljóta líf of lagit;
örgu baki
þú munt æ vera
ok vaka vörðr goða."

Skaði kvað:

49.
"Létt er þér, Loki;
mun-at-tu lengi svá
leika lausum hala,
því at þik á hjörvi
skulu ins hrímkalda magar
görnum binda goð."

Loki kvað:

50.
"Veiztu, ef mik á hjörvi
skulu ins hrímkalda magar
görnum binda goð,
fyrstr ok efstr
var ek at fjörlagi,
þars vér á Þjaza þrifum."

Skaði kvað:

51.
"Veiztu, ef fyrstr ok efstr
vartu at fjörlagi,
þá er ér á Þjaza þrifuð,
frá mínum véum
ok vöngum skulu
þér æ köld ráð koma."

Loki kvað:

52.
"Léttari í málum
vartu við Laufeyjar son,
þá er þú létz mér á beð þinn boðit;
getit verðr oss slíks,
ef vér görva skulum
telja vömmin vár."

þá gekk Sif fram ok byrlaði Loka í hrímkálki mjöð ok mælti:

53.
"Heill ver þú nú, Loki,
ok tak við hrímkálki
fullum forns mjaðar,
heldr þú hana eina
látir með ása sonum
vammalausa vera."

Hann tók við horni ok drakk af:

54.
"Ein þú værir,
ef þú svá værir,
vör ok gröm at veri;
einn ek veit,
svá at ek vita þykkjumk,
hór ok af Hlórriða,
ok var þat sá inn lævísi Loki."

Beyla kvað:

55.
"Fjöll öll skjalfa;
hygg ek á för vera
heiman Hlórriða;
han ræðr ró,
þeim er rægir hér
goð öll ok guma."

Loki kvað:

56.
"Þegi þú, Beyla,
þú ert Byggvis kvæn
ok meini blandinn mjök,
ókynjan meira
kom-a med ása sonum;
öll ertu, deigja, dritin."

Þá kom Þórr at ok kvað:

57.
"Þegi þú, rög vættr,
þér skal minn þrúðhamarr,
Mjöllnir, mál fyrnema;
herðaklett
drep ek þér halsi af,
ok verðr þá þínu fjörvi of farit."

Loki kvað:

58.
"Jarðar burr
er hér nú inn kominn,
hví þrasir þú svá, Þórr?
En þá þorir þú ekki,
er þú skalt við ulfinn vega,
ok svelgr hann allan Sigföður."

Þórr kvað:

59.
"Þegi þú, rög vættr,
þér skal minn þrúðhamarr,
Mjöllnir, mál fyrnema;
upp ek þér verp
ok á austrvega,
síðan þik manngi sér."

Loki kvað:

60.
"Austrförum þínum
skaltu aldregi
segja seggjum frá,
síz í hanska þumlungi
hnúkðir þú einheri,
ok þóttisk-a þú þá Þórr vera."

Þórr kvað:

61.
"Þegi þú, rög vættr,
þér skal minn þrúðhamarr,
Mjöllnir, mál fyrnema;
hendi inni hægri
drep ek þik Hrungnis bana,
svá at þér brotnar beina hvat."

Loki kvað:

62.
"Lifa ætla ek mér
langan aldr,
þóttú hætir hamri mér;
skarpar álar
þóttu þér Skrýmis vera,
ok máttir-a þú þá nesti ná,
ok svalzt þú þá hungri heill."

Þórr kvað:

63.
"Þegi þú, rög vættr,
þér skal minn þrúðhamarr,
Mjöllnir, mál fyrnema;
Hrungnis bani
mun þér í hel koma
fyr nágrindr neðan."

Loki kvað:

64.
"Kvað ek fyr ásum,
kvað ek fyr ása sonum,
þats mik hvatti hugr,
en fyr þér einum
mun ek út ganga,
því at ek veit, at þú vegr.

65.
Öl gerðir þú, Ægir,
en þú aldri munt
síðan sumbl of gera;
eiga þín öll,
er hér inni er,
leiki yfir logi,
ok brenni þér á baki."

En eftir þetta falst Loki í Fránangrsforsi í lax líki. Þar tóku æsir hann. Hann var bundinn með þörmum sonar síns, Vála, en Narfi, sonr hans, varð at vargi. Skaði tók eitrorm ok festi upp yfir annlit Loka. Draup þar ór eitr. Sigyn, kona Loka, sat þar ok helt munnlaug undir eitrið. En er munnlaugin var full, bar hon út eitrið, en meðan draup eitrit á Loka. Þá kippðist hann svá hart við, at þaðan af skalf jörð öll. Þat eru nú kallaðir landsskjálftar.



Þrymskviða


1.
Vreiðr var þá Vingþórr
er hann vaknaði
ok síns hamars
of saknaði,
skegg nam at hrista,
skör nam at dýja,
réð Jarðar burr
um at þreifask.

2.
Ok hann þat orða
alls fyrst of kvað:
"Heyrðu nú, Loki,
hvat ek nú mæli
er eigi veit
jarðar hvergi
né upphimins:
áss er stolinn hamri!"

3.
Gengu þeir fagra
Freyju túna,
ok hann þat orða
alls fyrst of kvað:
"Muntu mér, Freyja,
fjaðrhams léa,
ef ek minn hamar
mættak hitta?".

Freyja kvað:

4.
"Þó munda ek gefa þér
þótt ór gulli væri,
ok þó selja,
at væri ór silfri."

5.
Fló þá Loki,
- fjaðrhamr dunði, -
unz fyr útan kom
ása garða
ok fyr innan kom
jötna heima.

6.
Þrymr sat á haugi,
þursa dróttinn,
greyjum sínum
gullbönd sneri
ok mörum sínum
mön jafnaði.

Þrymr kvað:

7.
"Hvat er með ásum?
Hvat er með alfum?
Hví ertu einn kominn
í Jötunheima?"

Loki kvað:

"Illt er með ásum,
illt er með alfum;
hefr þú Hlórriða
hamar of folginn?"

Þrymr kvað:

8.
"Ek hef Hlórriða.
hamar of folginn
átta röstum
fyr jörð neðan;
hann engi maðr
aftr of heimtir,
nema færi mér
Freyju at kvæn."

9.
Fló þá Loki,
- fjaðrhamr dunði, -
unz fyr útan kom
jötna heima
ok fyr innan kom
ása garða.
Mætti hann Þór
miðra garða,
ok þat hann orða
alls fyrst of kvað:

10.
"Hefr þú erendi
sem erfiði?
Segðu á lofti
löng tíðendi,
oft sitjanda
sögur of fallask
ok liggjandi
lygi of bellir."

Loki kvað:

11.
"Hef ek erfiði
ok erendi;
Þrymr hefr þinn hamar,
þursa dróttinn;
hann engi maðr
aftr of heimtir,
nema hánum færi
Freyju at kván.

12.
Ganga þeir fagra
Freyju at hitta,
ok hann þat orða
alls fyrst of kvað:
"Bittu þik, Freyja,
brúðar líni;
vit skulum aka tvau
í Jötunheima."

13.
Reið varð þá Freyja
ok fnasaði,
allr ása salr
undir bifðisk,
stökk þat it mikla
men Brísinga:
"Mik veiztu verða
vergjarnasta,
ef ek ek með þér
í Jötunheima."

14.
Senn váru æsir
allir á þingi
ok ásynjur
allar á máli,
ok um þat réðu
ríkir tívar
hvé þeir Hlórriða
hamar of sætti.

15.
Þá kvað þat Heimdallr,
hvítastr ása,
vissi hann vel fram
sem vanir aðrir:
"Bindum vér Þór þá
brúðar líni,
hafi hann it mikla
men Brísinga.

16.
Látum und hánum
hrynja lukla
ok kvenváðir
um kné falla,
en á brjósti
breiða steina
ok hagliga
um höfuð typpum."

17.
Þá kvað þat Þór,
þrúðugr áss:
"Mik munu æsir
argan kalla,
ef ek bindask læt
brúðar líni!"

18.
Þá kvað þat Loki
Laufeyjar sonr:
"Þegi þú, Þórr,
þeira orða.
Þegar munu jötnar
Ásgarð búa,
nema þú þinn hamar
þér of heimtir."

19.
Bundu þeir Þór þá
brúðar líni
ok inu mikla
meni Brísinga,
létu und hánum
hrynja lukla
ok kvenváðir
um kné falla,
en á brjósti
breiða steina,
ok hagliga
um höfuð typpðu.

20.
Þá kvað Loki
Laufeyjar sonr:
"Mun ek ok með þér
ambótt vera,
vit skulum aka tvær
í Jötunheima."

21.
Senn váru hafrar
heim of reknir,
skyndir at sköklum,
skyldu vel renna;
björg brotnuðu,
brann jörð loga,
ók Óðins sonr
í Jötunheima.

22.
Þá kvað þat Þrymr,
þursa dróttinn:
"Standið upp, jötnar,
ok stráið bekki,
nú færa mér
Freyju at kván
Njarðar dóttur
ór Nóatúnum.

23.
Ganga hér at garði
gullhyrnðar kýr,
öxn alsvartir
jötni at gamni;
fjölð á ek meiðma,
fjölð á ek menja,
einnar mér Freyju
ávant þykkir."

24.
Var þar at kveldi
of komit snemma
ok fyr jötna
öl fram borit;
einn át oxa,
átta laxa,
krásir allar,
þær er konur skyldu,
drakk Sifjar verr
sáld þrjú mjaðar.

25.
Þá kvat þat Þrymr,
þursa dróttinn:
"Hvar sáttu brúðir
bíta hvassara?
Sák-a ek brúðir
bíta breiðara,
né inn meira mjöð
mey of drekka."

26.
Sat in alsnotra
ambótt fyrir,
er orð of fann
við jötuns máli:
"Át vætr Freyja
átta nóttum,
svá var hon óðfús
í Jötunheima."

27.
Laut und línu,
lysti at kyssa,
en hann útan stökk
endlangan sal:
"Hví eru öndótt
augu Freyju?
Þykki mér ór augum
eldr of brenna."

28.
Sat in alsnotra
ambótt fyrir,
er orð of fann
við jötuns máli:
"Svaf vætr Freyja
átta nóttum,
svá var hon óðfús
í Jötunheima."

29.
Inn kom in arma
jötna systir,
hin er brúðféar
biðja þorði:
"Láttu þér af höndum
hringa rauða,
ef þú öðlask vill
ástir mínar,
ástir mínar,
alla hylli.

30.
Þá kvað þat Þrymr,
þursa dróttinn:
"Berið inn hamar
brúði at vígja,
lekkið Mjöllni
í meyjar kné,
vígið okkr saman
Várar hendi."

31.
Hló Hlórriða
hugr í brjósti,
er harðhugaðr
hamar of þekkði;
Þrym drap hann fyrstan,
þursa dróttin,
ok ætt jötuns
alla lamði.

32.
Drap hann ina öldnu
jötna systur,
hin er brúðféar
of beðit hafði;
hon skell of hlaut
fyr skillinga,
en högg hamars
fyr hringa fjölð.
Svá kom Óðins sonr
endr at hamri.



Alvíssmál


Alvíss kvað:

1.
"Bekki breiða,
nú skal brúðr með mér
heim í sinni snúask;
hratat um mægi
mun hverjum þykkja,
heima skal-at hvíld nema."

Þórr kvað:

2.
"Hvat er þat fira?
Hví ertu svá fölr um nasar?
Vartu í nótt með ná?
Þursa líki
þykki mér á þér vera;
ert-at-tu til brúðar borinn."

Alvíss kvað:

3.
"Alvíss ek heiti,
bý ek fyr jörð neðan,
á ek undir steini stað;
vagna vers
ek em á vit kominn;
bregði engi föstu heiti fira."

Þórr kvað:

4.
"Ek mun bregða
því at ek brúðar á
flest of ráð sem faðir;
vark-a ek heima,
þá er þér heitit var,
at sá einn, er gjöf er, með goðum."

Alvíss kvað:

5.
"Hvat er þat rekka,
er í ráðum telsk
fljóðs ins fagrglóa?
Fjarrafleina
þik munu fáir kunna;
hverr hefr þik baugum borit?"

Þórr kvað:

6.
"Vingþórr ek heiti,
ek hef víða ratat,
sonr em ek Síðgrana;
at ósátt minni skal-at-tu
þat it unga man hafa
ok þat gjaforð geta."

Alvíss kvað:

7.
"Sáttir þínar
er ek vil snemma hafa
ok þat gjaforð geta;
eiga vilja
heldr en án vera
þat it mjallhvíta man."

Þórr kvað:

8.
"Meyjar ástum
mun-a þér verða,
vísi gestr, of varit,
ef þú ór heimi kannt
hverjum at segja
allt þat, er ek vil vita."

9.
"Segðu mér þat, Alvíss,
- öll of rök fira
vörumk, dvergr, at vitir -:
hvé sú jörð heitir,
er liggr fyr alda sonum
heimi hverjum í?"

Alvíss kvað:

10.
"Jörð heitir með mönnum,
en með ásum fold,
kalla vega vanir,
ígræn jötnar,
alfar gróandi,
kalla aur uppregin."

Þórr kvað:

11.
"Segðu mér þat, Alvíss,
- öll of rök fira
vörumk, dvergr, at vitir -:
hvé sá himinn heitir,
erakendi,
heimi hverjum í?"

Alvíss kvað:

12.
"Himinn heitir með mönnum,
en hlýrnir með goðum,
kalla vindófni vanir,
uppheim jötnar,
alfar fagraræfr,
dvergar drjúpansal."

Þórr kvað:

13.
"Segðu mér þat, Avlíss,
- öll of rök fira
vörumk, dvergr, at vitir -:
hversu máni heitir,
sá er menn séa,
heimi hverjum í?"

Alvíss kvað:

14.
"Máni heitir með mönnum,
en mylinn með goðum,
kalla hverfanda hvél helju í,
skyndi jötnar,
en skin dvergar,
kalla alfar ártala."

Þórr kvað:

15.
"Segðu mér þat, Alvíss,
- öll of rök fira
vörumk, dvergr, at vitir -:
hvé sú sól heitir,
er séa alda synir,
heimi hverjum í?"

Alvíss kvað:

16.
"Sól heitir með mönnum,
en sunna með goðum,
kalla dvergar Dvalins leika,
eygló jötnar,
alfar fagrahvél,
alskír ása synir."

Þórr kvað:

17.
"Segðu mér þat, Alvíss,
- öll of rök fira
vörumk, dvergr, at vitir -:
hvé þau ský heita,
er skúrum blandask,
heimi hverjum í?

Alvíss kvað:

18.
"Ský heita með mönnum,
en skúrván með goðum,
kalla vindflot vanir,
úrván jötnar,
alfar veðrmegin,
kalla í helju hjalm huliðs."

Þórr kvað:

19.
"Segðu mér þat, Alvíss,
- öll of rök fira
vörumk, dvergr, at vitir -:
hvé sá vindr heitir,
er víðast ferr,
heimi hverjum í?"

Alvíss kvað:

20.
"Vindr heitir með mönnum,
en váfuðr með goðum,
kalla gneggjuð ginnregin,
æpi jötnar,
alfar dynfara,
kalla í helju hviðuð."

Þórr kvað:

21.
"Segðu mér þat, Alvíss,
- öll of rök fira
vörumk, dvergr, at vitir -:
hvé þat logn heitir,
er liggja skal,
heimi hverjum í?"

Alvíss kvað:

22.
"Logn heitir með mönnum,
en lægi með goðum,
kalla vindlot vanir,
ofhlý jötnar,
alfar dagsefa,
kalla dvergar dags veru."

Þórr kvað:

23.
"Segðu mér þat, Alvíss,
- öll of rök fira
vörumk, dvergr, at vitir -:
hvé sá marr heitir,
er menn róa,
heimi hverjum í?"

Alvíss kvað:

24.
"Sær heitir með mönnum,
en sílægja með goðum,
kalla vág vanir,
álheim jötnar,
alfar lagastaf,
kalla dvergar djúpan mar."

Þórr kvað:

25.
"Segðu mér þat, Alvíss,
- öll of rök fira
vörumk, dvergr, at vitir -:
hvé sá eldr heitir,
er brennr fyr alda sonum,
heimi hverjum í?"

Alvíss kvað:

26.
"Eldr heitir með mönnum,
en með ásum funi,
kalla vág vanir,
frekan jötnar,
en forbrenni dvergar,
kalla í helju hröðuð."

Þórr kvað:

27.
"Segðu mér þat, Alvíss,
- öll of rök fira
vörumk, dvergr, at vitir -:
hvé viðr heitir,
er vex fyr alda sonum,
heimi hverjum í?"

Alvíss kvað:

28.
"Viðr heitir með mönnum,
en vallarfax með goðum,
kalla hlíðþang halir,
eldi jötnar
alfar fagrlima,
kalla vönd vanir."

Þórr kvað:

29.
"Segðu mér þat, Alvíss,
- öll of rök fira
vörumk, dvergr,at vitir,
hvé sú nótt heitir,
in Nörvi kennda,
heimi hverjum í?"

Alvíss kvað:

30.
"Nótt heitir með mönnum,
en njól með goðum,
kalla grímu ginnregin,
óljós jötnar,
alfar svefngaman,
kalla dvergar draumnjörun."

Þórr kvað:

31.
"Segðu mér þat, Alvíss,
- öll of rök fira
vörumk, dvergr, at vitir -:
hvé þat sáð heitir,
er sá alda synir,
heimi hverjum í?"

Alvíss kvað:

32.
"Bygg heitir með mönnum,
en barr með goðum,
kalla vöxt vanir,
æti jötnar,
alfar lagastaf,
kalla í helju hnipin."

Þórr kvað:

33.
"Segðu mér þat, Alvíss,
- öll of rök fira
vörumk, dvergr, at vitir -:
hvé þat öl heitir,
er drekka alda synir,
heimi hverjum í?"

Alvíss kvað:

34.
"Öl heitir með mönnum,
en með ásum bjórr,
kalla veig vanir,
hreinalög jötnar,
en í helju mjöð,
kalla sumbl Suttungs synir."

Þórr kvað:

35.
"Í einu brjósti
ek sák aldrigi
fleiri forna stafi;
miklum tálum
kveð ek tældan þik:
Uppi ertu, dvergr, of dagaðr,
nú skínn sól í sali."



Völundarkviða


Níðuðr hét konungr í Svíþjóð. Hann átti tvá sonu ok eina dóttur. Hon hét Böðvildr. Bræðr váru þrír, synir Finnakonungs. Hét einn Slagfiðr, annarr Egill, þriði Völundr. Þeir skriðu ok veiddu dýr. Þeir kómu í Úlfdali ok gerðu sér þar hús. Þar er vatn, er heitir Úlfsjár. Snemma of morgin fundu þeir á vatnsströndu konur þrjár, ok spunnu lín. Þar váru hjá þeim álftarhamir þeira. Þat váru valkyrjur. Þar váru tvær dætr Hlöðvés konungs, Hlaðguðr svanhvít ok Hervör alvitr, in þriðja var Ölrún Kjársdóttir af Vallandi. Þeir höfðu þær heim til skála með sér. Fekk Egill Ölrúnar, en Slagfiðr Svanhvítrar, en Völundr Alvitrar. Þau bjuggu sjau vetr. Þá flugu þær at vitja víga ok kómu eigi aftr. Þá skreið Egill at leita Ölrúnar, en Slagfiðr leitaði Svanhvítrar, en Völundr sat í Úlfdölum. Hann var hagastr maðr, svá at menn viti, í fornum sögum. Níðuðr konungr lét hann höndum taka, svá sem hér er um kveðit:

1.
Meyjar flugu sunnan
myrkvið í gögnum,
Alvitr unga,
örlög drýgja;
þær á sævarströnd
settusk at hvílask
drósir suðrænar,
dýrt lín spunnu.

2.
Ein nam þeira
Egil at verja,
fögr mær fira,
faðmi ljósum;
önnur var Svanhvít,
svanfjaðrar dró,
en in þriðja
þeira systir
varði hvítan
hals Völundar.

3.
Sátu síðan
sjau vetr at þat,
en inn átta
allan þráðu,
en inn níunda
nauðr of skilði;
meyjar fýstusk
á myrkvan við,
Alvitr unga,
örlög drýgja.

4.
Kom þar af veiði
veðreygr skyti,
[Völundr, líðandi
um langan veg],
Slagfiðr ok Egill,
sali fundu auða,
gengu út ok inn
ok um sáusk;
austur skreið Egill
at Ölrúnu,
en suðr Slagfiðr
at Svanhvítu.

5.
En einn Völundr
sat í Ulfdölum,
hann sló gull rautt
við gim fastan,
lukði hann alla
lind baugum vel;
svá beið hann
sinnar ljóssar
kvánar, ef hánum
koma gerði.

6.
Þat spyrr Níðuðr,
Níára dróttinn,
at einn Völundr
sat í Ulfdölum;
nóttum fóru seggir,
neglðar váru brynjur,
skildir bliku þeira
við inn skarða mána.

7.
Stigu ór söðlum
at salar gafli,
gengu inn þaðan
endlangan sal;
sáu þeir á bast
bauga dregna,
sjau hundruð allra,
er sá seggr átti.

8.
Og þeir af tóku
ok þeir á létu,
fyr einn útan,
er þeir af létu.
Kom þar af veiði
veðreygr skyti,
Völundr, líðandi
um langan veg.

9.
Gekk hann brúnni
beru hold steikja,
ár brann hrísi
allþurr fura,
viðr inn vindþurri,
fyr Völundi.

10.
Sat á berfjalli,
bauga talði,
alfa ljóði,
eins saknaði;
hugði hann, at hefði
Hlöðvés dóttir,
Alvitr unga,
væri hon aftr komin.

11.
Sat hann svá lengi,
at hann sofnaði,
ok hann vaknaði
viljalauss;
vissi sér á höndum
höfgar nauðir,
en á fótum
fjötur of spenntan.

Völundr kvað:

12.
"Hverir ro jöfrar,
þeir er á lögðu
besti bör síma
ok mik bundu?"

13.
Kallaði nú Níðuðr
Níara dróttinn:
"Hvar gaztu, Völundr,
vísi alfa,
vára aura
í Ulfdölum?"

Völundr Kvað:

14.
"Gull var þar eigi
á Grana leiðu,
fjarri hugða ek várt land
fjöllum Rínar;
man ek, at vér meiri
mæti áttum,
er vér heil hjú
heima várum.

15.
Hlaðguðr ok Hervör
borin var Hlöðvé
kunn var Ölrún
Kíárs dóttir."

16.
[Úti stóð kunnig
kván Níðaðar],
hon inn of gekk
endlangan sal,
stóð á golfi,
stillti röddu:
"Er-a sá nú hýrr,
er ór holti ferr."

Níðuðr konungr gaf dóttur sinni, Böðvildi gullhring þann, er hann tók af bastinu at Völundar, en hann sjálfr bar sverðit, er Völundr átti. En dróttning kvað:

17.
"Ámun eru augu
ormi þeim inum frána,
tenn hánum teygjask,
er hánum er tét sverð
ok hann Böðvildar
baug of þekkir;
sníðið ér hann
sina magni
ok setið hann síðan
í Sævarstöð."

Svá var gert, at skornar váru sinar í knésfótum, ok settr í hólm einn, er þar var fyrir landi, er hét Sævarstaðr. Þar smíðaði hann konungi alls kyns görsimar. Engi maðr þorði at fara til hans nema konungr einn.

18.
"Skínn Níðaði
sverð á linda,
þat er ek hvessta,
sem ek hagast kunna
ok ek herðak,
sem mér hægst þótti;
sá er mér fránn mækir
æ fjarri borinn,
sékk-a ek þann Völundi
til smiðju borinn.

19.
Nú berr Böðvildr
brúðar minnar
- bíðk-a ek þess bót, -
bauga rauða."

20.
Sat hann, né hann svaf, ávallt
ok hann sló hamri;
vél gerði hann heldr
hvatt Níðaði.
Drifu ungir tveir
á dýr séa
synir Níðaðar,
í Sævarstöð.

21.
Kómu þeir til kistu,
kröfðu lukla,
opin var illúð
er þeir í sáu;
fjölð var þar menja,
er þeim mögum sýndisk
at væri gull rautt
ok görsimar.

Völundr kvað:

22.
"Komið einir tveir,
komið annars dags;
ykkr læt ek þat gull
of gefit verða;
segið-a meyjum
né salþjóðum,
manni engum,
at it mik fyndið."

23.
Snemma kallaði
seggr annan,
bróðir á bróður:
"Göngum baug séa!"
Kómu til kistu,
kröfðu lukla,
opin var illúð,
er þeir í litu.

24.
Sneið af höfuð
húna þeira
ok und fen fjöturs
fætr of lagði;
en þær skálar,
er und skörum váru,
sveip hann útan silfri,
seldi Níðaði.

25.
En ór augum
jarknasteina
sendi hann kunnigri
konu Níðaðar,
en ór tönnum
tveggja þeira
sló hann brjóstkringlur
sendi Böðvildi.

26.
Þá nam Böðvildr
baugi at hrósa
-- -- --
[bar hann Völundi],
er brotit hafði:
"Þorig-a ek at segja
nema þér einum."

Völundr kvað:

27.
"Ek bæti svá
brest á gulli
at feðr þínum
fegri þykkir
ok mæðr þinni
miklu betri
ok sjalfri þér
at sama hófi."

28.
Bar hann hana bjóri,
því at hann betr kunni
svá at hon í sessi
of sofnaði.
"Nú hef ek hefnt
harma minna
allra nema einna
íviðgjarna."

29.
"Vel ek," kvað Völundr,
"verða ek á fitjum
þeim er mik Níðaðar
námu rekkar."
Hlæjandi Völundr
hófsk at lofti,
grátandi Böðvildr
gekk ór eyju,
tregði för friðils
ok föður reiði.

30.
Úti stendr kunnig
kván Níðaðar,
ok hon inn of gekk
endlangan sal,
- en hann á salgarð
settisk at hvílask -:
"Vakir þú, Níðuðr
Níara dróttinn?"

Níðuðr kvað:

31.
"Vaki ek ávallt
viljalauss,
sofna ek minnst
síz mína sonu dauða;
kell mik í höfuð,
köld eru mér ráð þín,
vilnumk ek þess nú,
at ek við Völund dæma.

32.
Seg þú mér þat, Völundr,
vísi alfa,
af heilum hvat varð
húnum mínum."

Völundr kvað:

33.
"Eiða skaltu mér áðr
alla vinna,
at skips borði
ok at skjaldar rönd,
at mars bægi
ok at mækis egg,
at þú kvelj-at
kván Völundar
né brúði minni
at bana verðir,
þótt vér kván eigim,
þá er ér kunnið,
eða jóð eigim
innan hallar.

34.
Gakk þú til smiðju,
þeirar er þú gerðir,
þar fiðr þú belgi
blóði stokkna;
sneið ek af höfuð
húna þinna,
ok und fen fjöturs
fætr of lagðak.

35.
En þær skálar,
er und skörum váru,
sveip ek útan silfri,
selda ek Níðaði;
en ór augum
jarknasteina
senda ek kunnigri
kván Níðaðar.

36.
En úr tönnum
tveggja þeira
sló ek brjóstkringlur,
senda ek Böðvildi;
nú gengr Böðvildr
barni aukin,
eingadóttir
ykkur beggja."

Níðuðr kvað:

37.
"Mæltir-a þú þat mál,
er mik meir tregi,
né ek þik vilja, Völundr,
verr of níta;
er-at svá maðr hár,
at þik af hesti taki,
né svá öflugr,
at þik neðan skjóti,
þar er þú skollir
við ský uppi."

38.
Hlæjandi Völundr
hófsk at lofti,
en ókátr Níðuðr
sat þá eftir.

Níðuðr kvað:

39.
"Upp rístu, Þakkráðr,
þræll minn inn bezti,
bið þú Böðvildi,
meyna bráhvítu,
ganga fagrvarið
við föður ræða.

40.
Er þat satt, Böðvildr,
er sögðu mér:
Sátuð it Völundr
saman í holmi?"

Böðvildr kvað:

41.
"Satt er þat, Níðuðr,
er sagði þér:
Sátum vit Völundr
saman í holmi
eina ögurstund,
æva skyldi;
ek vætr hánum
vinna kunnak,
ek vætr hánum
vinna máttak."



Helgakviða Hjörvarðssonar
(með Hrímgerðarmálum)


Frá Hjörvarði ok Sigrlinn.

Hjörvarðr hét konungr. Hann átti fjórar konur. Ein hét Álfhildr. Son þeira hét Heðinn. Önnur hét Særeiðr. Þeira son hét Humlungr. In þriðja hét Sinrjóð. Þeira son hét Hymlingr.
Hjörvarðr konungr hafði þess heit strengt at eiga þá konu, er hann vissi vænsta. Hann spurði, at Sváfnir konungr átti dóttur allra fegrsta. Sú hét Sigrlinn. Iðmundr hét jarl hans. Atli var hans son, er fór at biðja Sigrlinnar til handa konungi. Hann dvalðist vetrlangt með Sváfni konungi. Fránmarr hét þar jarl, fóstri Sigrlinnar. Dóttir hans hét Álof. Jarlinn réð, at meyjar var synjat, ok fór Atli heim.
Atli jarls son stóð einn dag við lund nökkurn, en fugl sat í limunum uppi yfir hánum ok hafði heyrt til, at hans menn kölluðu vænstar konur þær, er Hjörvarðr átti. Fuglinn kvakaði, en Atli hlýddi, hvat hann sagði. Hann kvað:

1.
"Sáttu Sigrlinn
Sváfnis dóttur,
mey ina fegrstu
í munarheimi?
Þó hagligar
Hjörvarðs konur
gumnum þykkja
at Glasislundi."

Atli kvað:

2.
"Mundu við Atla
Iðmundar son,
fugl fróðhugaðr,
fleira mæla?"

Fuglinn kvað:

"Mun ek, ef mik buðlungr
blóta vildi
ok kýs ek þats vil
ór konungs garði."

Atli kvað:

3.
"Kjós-at-tu Hjörvarð
né hans sonu
né inar fögru
fylkis brúðir,
eigi brúðir þær,
er buðlungr á;
kaupum vel saman,
þat er vina kynni."

Fuglinn kvað:

4.
"Hof mun ek kjósa,
hörga marga,
gullhyrnðar kýr
frá grams búi,
ef hánum Sigrlinn
sefr á armi
ok ónauðig
jöfri fylgir."

Þetta var, áðr Atli færi, en er hann kom heim ok konungr spurði hann tíðenda, hann kvað:

5.
"Höfum erfiði
ok ekki örindi,
mara þraut óra
á meginfjalli,
urðum síðan
Sæmorn vaða,
þá var oss synjat
Sváfnis dóttur,
hringum gæddrar,
er vér hafa vildum."

Konungr bað, at þeir skyldu fara annat sinn. Fór hann sjálfr. En er þeir kómu upp á fjall, ok sá á Sváfaland landsbruna ok jóreyki stóra. Reið konungr af fjallinu fram í landit ok tók náttból við á eina. Atli helt vörð ok fór yfir ána. Hann fann eitt hús. Fugl mikill sat á húsinu ok gætti, ok var sofnaðr. Atli skaut spjóti fuglinn til bana, en í húsinu fann hann Sigrlinn konungs dóttur ok Álofu jarls dóttur ok hafði þær báðar braut með sér. Fránmarr jarl hafði hamazt í arnar líki ok varit þær fyrir hernum með fjölkynngi. Hróðmarr hét konungr, biðill Sigrlinnar. Hann drap Sváfakonung ok hafði rænt ok brent landit. Hjörvarðr konungr fekk Sigrlinnar, en Atli Álofar.
Hjörvarðr ok Sigrlinn áttu son mikinn ok vænan. Hann var þögull. Ekki nafn festist við hann. Hann sat á haugi. Hann sá ríða valkyrjur níu ok var ein göfugligust. Hon kvað:

6.
"Síð muntu, Helgi,
hringum ráða,
ríkr rógapaldr,
né Röðulsvöllum,
- örn gól árla, -
ef þú æ þegir,
þótt þú harðan hug,
hilmir, gjaldir."

Helgi kvað:

7.
"Hvat lætr þú fylgja
Helga nafni,
brúðr bjartlituð,
alls þú bjóða ræðr?
Hygg þú fyr öllum
atkvæðum vel.
Þigg ek eigi þat,
nema ek þik hafa."

Valkyrja kvað:

8.
"Sverð veit ek liggja
í Sigarsholmi
fjórum færi
en fimm tögu;
eitt er þeira
öllum betra
vígnesta böl
ok varit gulli.

9.
Hringr er í hjalti,
hugr er í miðju,
ógn er í oddi
þeim er eiga getr;
liggr með eggju
ormr dreyrfáiðr,
en á valböstu
verpr naðr hala."

Eylimi hét konungr. Dóttir hans var Sváfa. Hon var valkyrja ok reið loft ok lög. Hon gaf Helga nafn þetta ok hlífði hánum oft síðan í orrostum. Helgi kvað:

10.
"Ert-at-tu, Hjörvarðr
heilráðr konungr,
folks oddviti,
þótt þú frægr séir;
léztu eld eta
jöfra byggðir,
en þeir angr við þik
ekki gerðu.

11.
En Hróðmarr skal
hringum ráða,
þeim er áttu
órir niðjar;
sá sésk fylkir
fæst at lífi,
hyggsk aldauða
arfi at ráða."

Hjörvarðr svarar, at hann mundi fá lið Helga, ef hann vill hefna móðurföður síns. Þá sótti Helgi sverðit, er Sváfa vísaði hánum til. Þá fór hann ok Atli ok felldu Hróðmar ok unnu mörg þrekvirki. Hann drap Hata jötun, er hann sat á bergi nökkuru. Helgi ok Atli lágu skipum í Hatafirði. Atli helt vörð inn fyrra hluta nætrinnar. Hrímgerðr Hatadóttir kvað:


[Hrímgerðarmál]

12.
"Hverir ro hölðar
í Hatafirði?
Skjöldum er tjaldat á skipum;
fræknliga látið,
fátt hygg ek yðr séask,
kennið mér nafn konungs."

Atli kvað:

13.
"Helgi hann heitir,
en þú hvergi mátt
vinna grand grami;
járnborgir ro
of öðlings flota;
knegu-t oss fálur fara."

Hrímgerðr kvað:

14.
"Hvé þik heitir,
halr inn ámáttki,
hvé þik kalla konir?
Fylkir þér trúir,
er þik í fögrum lætr
beits stafni búa."

Atli kvað:

15.
"Atli ek heiti,
atall skal ek þér vera,
mjök em ek gífrum gramastr;
úrgan stafn
ek hefi oft búit
ok kvalðar kveldriður.

16.
Hvé þú heitir,
hála nágráðug?
Nefndu þinn, fála, föður;
níu röstum
er þú skyldi neðar vera
ok vaxi þér á baðmi barr."

Hrímgerðr kvað:

17.
"Hrímgerðr ek heiti,
Hati hét minn faðir,
þann vissa ek ámáttkastan jötun;
margar brúðir
hann lét frá búi teknar,
unz hann Helgi hjó."

Atli kvað:

18.
"Þú vart, hála,
fyr hildings skipum
ok látt í fjarðar mynni fyrir;
ræsis rekka
er þú vildir Rán gefa,
ef þér kæmi-t í þverst þvari."

Hrímgerðr kvað:

19.
"Duliðr ertu nú, Atli,
draums kveð ek þér vera,
síga lætr þú brýnn fyr bráar;
móðir mín
lá fyrir mildings skipum;
ek drekkða Hlövarðs sonum í hafi.

20.
Gneggja myndir þú, Atli,
ef þú geldr né værir,
brettir sinn Hrímgerðr hala;
aftarla hjarta,
hygg ek, at þitt, Atli, sé,
þótt hafir reina rödd."

Atli kvað:

21.
"Reini mun þér ek þykkja
ef þú reyna knátt,
ok stíga ek á land af legi,
öll muntu lemjask,
ef mér er alhugat,
ok sveigja þinn, Hrímgerðr, hala."

Hrímgerðr kvað:

22.
"Atli, gakk þú á land,
ef afli treystisk,
ok hittumk í vík Varins;
rifja rétti
er þú munt, rekkr, fáa,
ef þú mér í krummur kemr."

Atli kvað:

23.
"Munk-a ek ganga,
áðr gumnar vakna
ok halda of vísa vörð;
er-a mér örvænt,
nær óru kemr
skass upp undir skipi."

Hrímgerðr kvað:

24.
"Vaki þú, Helgi,
ok bæt við Hrímgerði,
er þú lézt höggvinn Hata;
eina nótt
kná hon hjá jöfri sofa,
þá hefr hon bölva bætr."

Helgi kvað:

25.
"Loðinn heitir, er þik skal eiga,
leið ertu mannkyni,
sá býr í Þolleyju þurs,
hundvíss jötunn,
hraunbúa verstr,
sá er þér makligr maðr."

Hrímgerðr kvað:

26.
"Hina vildu heldr, Helgi,
er réð hafnir skoða
fyrri nótt með firum;
marggullin mær
mér þótti afli bera;
hér sté hon land af legi
ok festi svá yðvarn flota;
hon ein því veldr,
er ek eigi mák
buðlungs mönnum bana."

Helgi kvað:

27.
"Heyr nú, Hrímgerðr,
ef ek bæti harma þér,
segðu görr grami:
Var sú ein vættr,
er barg öðlings skipum,
eða fóru þær fleiri saman?"

Hrímgerðr kvað:

28.
"Þrennar níundir meyja,
þó reið ein fyrir
hvít und hjalmi mær;
marir hristusk,
stóð af mönum þeira
dögg í djúpa dali,
hagl í háva viðu;
þaðan kemr með öldum ár,
allt var mér þat leitt, er ek leitk."

Helgi kvað:

29.
"Austr líttu nú, Hrímgerðr,
ef þik lostna hefr
Helgi helstöfum;
á landi ok á vatni
borgit er lofðungs flota
ok siklings mönnum it sama."

Atli kvað:

30.
"Dagr er nú, Hrímgerðr,
en þik dvalða hefr
Atli til aldrlaga;
hafnarmark
þykkir hlægligt vera,
þars þú í steins líki stendr."

Helgi konungr var allmikill hermaðr. Hann kom til Eylima konungs ok bað Sváfu dóttur hans. Þau Helgi ok Sváfa veittust várar ok unnust furðu mikit. Sváfa var heima með feðr sínum, en Helgi í hernaði. Var Sváfa valkyrja enn sem fyrr.
Heðinn var heima með föður sínum, Hjörvarði konungi, í Nóregi.
Heðinn fór einn saman heim ór skógi jólaaftan ok fann trollkonu. Sú reið vargi ok hafði orma at taumum ok bauð fylgð sína Heðni.
"Nei," sagði hann.
Hon sagði: "Þess skaltu gjalda at bragarfulli."
Um kveldit óru heitstrengingar. Var fram leiddr sónargöltr. Lögðu menn þar á hendr sínar ok strengðu menn þá heit at bragarfulli. Heðinn strengði heit til Sváfu Eylimadóttur, unnustu Helga, bróður síns, ok iðraðisk svá mjök, at hann gekk á braut villistígu suðr á lönd ok fann Helga bróður sinn. Helgi kvað:

31.
"Kom þú heill, Heðinn,
hvat kanntu segja
nýra spjalla
ór Nóregi?
Hví er þér, stillir,
stökkt ór landi
ok ert einn kominn
oss at finna?"

Heðinn kvað:

32.
"[Erumk-a, stillir,
stökkt ór landi],
mik hefr miklu glæpr
meiri sóttan:
Ek hefi körna
ina konungbornu
brúði þína
at bagarfulli."

Helgi kvað:

33.
"Sakask eigi þú,
sönn munu verða
ölmál, Heðinn,
okkur beggja.
Mér hefir stillir
stefnt til eyrar,
þriggja nátta
skylak þar koma;
if er mér á því,
at ek aftr koma;
þá má at góðu
gerask slíkt, ef skal."

Heðinn kvað:

34.
"Sagðir þú, Helgi,
at Heðinn væri
góðs verðr frá þér
ok gjafa stórra;
þér er sæmra
sverð at rjóða,
en frið gefa
fjándum þínum."

Þat kvað Helgi, því at hann grunaði um feigð sína ok þat, at fylgjur hans höfðu vitjat Heðins, þá er hann sá konuna ríða varginum.
Álfr hét konungr, son Hróðmars, er Helga hafði völl haslaðan á Sigarsvelli á þriggja nátta fresti. Þá kvað Helgi:

35.
"Reið á vargi,
er rökvit var,
fljóð eitt, er Heðinn
fylgju beiddi;
hón vissi þat,
at veginn myndi
Sigrlinnar sonr
á Sigarsvöllum."

Þar var orrosta mikil, ok fekk þar Helgi banasár.

36.
Sendi Helgi
Sigar at ríða
eftir Eylima
eingadóttur;
"Bið bráðliga
búna verða,
ef hon vill finna
fylki kvikvan."

Sigarr kvað:

37.
"Mik hefr Helgi
hingat sendan
við þik, Sváfa,
sjalfa at mæla;
þik kvaðsk hilmir
hitta vilja,
áðr ítrborinn
öndu týndi."

Sváfa kvað:

38.
"Hvat varð Helga
Hjörvarðs syni?
Mér er harðliga
harma leitat,
ef hann sær of lék
eða sverð of beit,
þeim skal ek gumna
grand of vinna."

Sigarr kvað:

39.
"Fell hér í morgun
at Frekasteini,
buðlungr, sá er var,
baztr und sólu;
Alfr mun sigri
öllum ráða,
þótt þetta sinn
þörfgi væri."

Helgi kvað:

40.
"Heil vertu, Sváfa,
hug skaltu deila,
sjá mun í heími
hinztr fundr vera;
téa buðlungi
blæða undir,
mér hefir hjörr komit
hjarta it næsta.

41.
Bið ek þik, Sváfa,
- brúðr grát-at-tu -,
ef þú vill mínu
máli hlýða,
at þú Heðni
hvílu gervir
ok jöfur ungan
ástum leiðir."

Sváfa kvað:

42.
"Mælt hafða ek þat
í munarheimi,
þá er mér Helgi
hringa valði,
myndig-a ek lostig
at liðinn fylki
jöfur ókunnan
armi verja."

Heðinn kvað:

43.
"Kysstu mik, Sváfa,
kem ek eigi áðr
Rogheims á vit
né Röðulsfjalla,
áðr ek hefnt hefik
Hjörvarðs sonar,
þess er buðlungr var
beztr und sólu."

Helgi ok Sváfa, er sagt, at væri endrborin.



Helgakviða Hundingsbana I


Hér hefr upp kvæði frá Helga Hundingsbana ok þeira Höðbrodds.

1.
Ár var alda,
þat er arar gullu,
hnigu heilög vötn
af Himinfjöllum;
þá hafði Helga
inn hugumstóra
Borghildr borit
í Brálundi.

2.
Nótt varð í bæ,
nornir kómu,
þær er öðlingi
aldr of skópu;
þann báðu fylki
frægstan verða
ok buðlunga
beztan þykkja.

3.
Sneru þær af afli
örlögþáttu,
þá er borgir braut
í Bráluni;
þær of greiddu
gullin símu
ok und mánasal
miðjan festu.

4.
Þær austr ok vestr
enda fálu,
þar átti lofðungr
land á milli;
brá nift Nera
á norðrvega
einni festi,
ey bað hon halda.

5.
Eitt var at angri
Ylfinga nið
ok þeiri meyju,
er munúð fæddi;
hrafn kvað at hrafni,
- sat á hám meiði
andvanr átu -:
"ek veit nökkut.

6.
Stendr í brynju
burr Sigmundar
dægrs eins gamall,
nú er dagr kominn;
hvessir augu
sem hildingar,
sá er varga vinr,
vit skulum teitir."

7.
Drótt þótti sá
döglingr vera,
kváðu með gumnum
góð ár komin;
sjalfr gekk vísi
ór vígþrimu
ungum færa
ítrlauk grami.

8.
Gaf hann Helga nafn
ok Hringstaði,
Sólfjöll, Snæfjöll
ok Sigarsvöllu,
Hringstöð, Hátún
ok Himinvanga,
blóðorm búinn
bræðr Sinfjötla.

9.
Þá nam at vaxa
fyr vina brjósti
almr ítrborinn
ynðis ljóma;
hann galt ok gaf
gull verðungu,
sparði eigi hilmir
hodd blóðrækinn.

10.
Skammt lét vísi
vígs at bíða;
þá er fylkir var
fimmtán vetra,
ok hann harðan lét
Hunding veginn
þann er lengi réð
löndum ok þegnum.

11.
Kvöddu síðan
Sigmundar bur
auðs ok hringa
Hundings synir,
því at þeir áttu
jöfri at gjalda
fjárnám mikit
ok föður dauða.

12.
Lét-at buðlungr
bótir uppi
né niðja in heldr
nefgjöld fáa;
ván kvað hann mundu
veðrs ins mikla
grára geira
ok gremi Óðins.

13.
Fara hildingar
hjörstefnu til,
þeirar er lögðu
at Logafjöllum;
sleit Fróða frið
fjánda á milli;
fara Viðris grey
valgjörn of ey.

14.
Settisk vísi,
þá er vegit hafði
Alf ok Eyjólf,
und arasteini,
Hjörvarð ok Hávarð,
Hundings sonu;
farit hafði hann allri
ætt geirmímis.

15.
Þá brá ljóma
af Logafjöllum,
en af þeim ljómum
leiftrir kómu,
-- -- --
hávar und hjalmum
á Himinvanga,
brynjur váru þeira
blóði stokknar,
en af geirum
geislar stóðu.

16.
Frá árliga
ór úlfíði
döglingr at því
dísir suðrænar,
ef þær vildi heim
með hildingum
þá nótt fara;
þrymr var alma.

17.
En af hesti
Högna dóttir,
- líddi randa rym, -
ræsi sagði:
"Hygg ek, at vér eigim
aðrar sýslur
en með baugbrota
bjór at drekka.

18.
Hefir minn faðir
meyju sinni
grimmum heitit
Granmars syni,
en ek hef, Helgi,
Höðbrodd kveðinn
konung óneisan
sem kattar son.

19.
Þó kemr fylkir
fára nátta,
nema þú hánum vísir
valstefnu til
eða mey nemir
frá mildingi."

Helgi kvað:

20.
"Uggi eigi þú
Ísungs bana;
fyrr mun dolga dynr,
nema ek dauðr séak."

21.
Sendi áru
allvaldr þaðan
of land ok um lög
leiðar at biðja,
iðgnógan
Ógnar ljóma
brögnum bjóða
ok burum þeira.

22.
"Biðið skjótliga
til skipa ganga
ok ór Brandeyju
búna verða."
Þaðan beið þengill,
unz þingat kómu
halir hundmargir
ór Heðinseyju.

23.
Ok þar af ströndum
ór Stafnsnesi
beit her út skriðu
ok búin gulli;
spurði Helgi
Hjörleif at því:
"hefir þú kannaða
koni óneisa?"

24.
En ungr konungr
öðrum sagði,
seint kvað at telja
af Trönueyri
langhöfðuð skip
und líðöndum,
þau er í Örvasund
útan fóru.

25.
"Tolf hundruð
tryggra manna;
þó er í Hátúnum
halfu fleira
víglið konungs;
ván erum rómu."

26.
Svá brá stýrir
stafntjöldum af,
at mildinga
mengi vakði,
ok döglingar
dagsbrún séa
ok siklingar
sneru upp við tré
vefnistingum
á Varinsfirði.

27.
Varð ára ymr
ok járna glymr,
brast rönd við rönd,
reru víkingar;
eisandi gekk
und öðlingum
lofðungs floti
löndum fjarri.

28.
Svá var at heyra,
er saman kómu
kolgu systir
ok kilir langir,
sem björg eða brim
brotna myndi.

29.
Draga bað Helgi
há segl ofar,
varð-at hrönnum
höfn þingloga,
þá er ógurlig
Ægis dóttir
stagstjórnmörum
steypa vildi.

30.
En þeim sjalfum
Sigrún ofan
folkdjörf of barg
ok fari þeira;
snerisk ramliga
Rán ór hendi
gjalfrdýr konungs
at Gnipalundi.

31.
Sat þar um aftan
í Unavágum,
flaust fagrbúin
fljóta knáttu;
en þeir sjalfir
frá Svarinshaugi
með hermðar hug
her könnuðu.

32.
Frá góðborinn
Goðmundr at því:
"Hverr er landreki,
sá er liði stýrir
ok hann feiknalið
færir at landi?"

33.
Sinfjötli kvað
- slöng upp við rá
rauðum skildi,
rönd var ór gulli;
þar var sundvörðr,
sá er svara kunni
ok við öðlinga
orðum skipta --:

34.
"Segðu þat í aftan,
er svínum gefr
ok tíkr yðrar
teygir at solli,
at sé Ylfingar
austan komnir
gunnar gjarnir
fyr Gnipalundi.

35.
Þar mun Höðbroddr
Helga finna
flugtrauðan gram
í flota miðjum,
sá er oft hefir
örnu sadda,
meðan þú á kvernum
kystir þýjar."

Guðmundr kvað:

36.
"Fátt mantu, fylkir,
fornra spjalla,
er þú öðlingum
ósönnu bregðr;
þú hefir etnar
ulfa krásir
ok bræðr þínum
at bana orðit,
oft sár sogin
með svölum munni,
hefr í hreysi
hvarleiðr skriðit."

Sinfjötli kvað:

37.
"Þú vart völva
í Varinseyju,
skollvís kona,
bartu skrök saman;
kvaztu engi mann
eiga vilja,
segg brynjaðan,
nema Sinfjötla.

38.
Þú vart, in skæða,
skass, valkyrja,
ötul, ámátlig
at Alföður;
mundu einherjar
allir berjask,
svevís kona,
of sakar þínar.

39.
Níu áttu vit
á nesi Ságu
ulfa alna,
ek var einn faðir þeira."

Guðmundr kvað:

40.
"Faðir var-at-tu
fenrisulfa
öllum ellri,
svá at ek muna,
síz þik geldu
fyr Gnipalundi
þursa meyjar
á Þórsnesi.

41.
Stjúpr vartu Siggeirs,
látt und stöðum heima,
vargljóðum vanr
á viðum úti;
kómu þér ógögn
öll at hendi,
þá er bræðr þínum
brjóst raufaðir;
gerðir þik frægjan
af firinverkum."

Sinfjötli kvað:

42.
"Þú vart brúðr Grana
á Brávelli,
gullbitluð vart
gör til rásar;
hafða ek þér móðri
marg skeið riðit
svangri und söðli,
simul, forbergis."

Guðmundr kvað:

43.
"Sveinn þóttir þú
siðlauss vera,
þá er þú Gullnis
geitr molkaðir,
en í annat sinn
Imðar dóttir
tötrughypja.
Vill þú tölu lengri?"

Sinfjötli kvað:

44.
"Fyrr vilda ek
at Frekasteini
hrafna seðja
á hræum þínum
en tíkr yðrar
teygja at solli
eða gefa göltum;
deili gröm við þik."

Helgi kvað:

45.
"Væri ykkr, Sinfjötli,
Sæmra miklu
gunni at heyja
ok glaða örnu,
en sé ónýtum
orðum at bregðask,
þótt hringbrotar
heiftir deili.

46.
Þykkja-t mér góðir
Granmars synir,
þó dugir siklingum
satt at mæla;
þeir hafa markat
á Móinsheimum,
at hug hafa
hjörum at bregða."

47.
Þeir af ríki
renna létu
Svipuð ok Sveggjuð
Sólheima til
dala döggótta,
dökkvar hlíðir;
skalf Mistar marr
hvar er megir fóru.

48.
Mættu þeir tyggja
í túnhliði,
sögðu stríðliga
stilli kómu;
úti stóð Höðbroddr
hjalmi faldinn,
hugði hann jóreið
ættar sinnar:
"Hví er hermðar litr
á Hniflungum?"

Guðmundr kvað:

49.
"Snúask hér at sandi
snævgir kjólar,
rakka-hirtir
ok ráar langar,
skildir margir,
skafnar árar,
göfugt lið gylfa,
glaðir Ylfingar.

50.
Ganga fimmtán
folk upp á land,
þó er í Sogn út
sjau þúsundir;
liggja hér í grindum
fyr Gnipalundi
brimdýr blásvört
ok búin gulli;
þar er miklu mest
mengi þeira;
mun-a nú Helgi
hjörþing dvala."

Höðbroddr kvað:

51.
"Renni rökn bitluð
til Reginþinga,
en Sporvitnir
at Sparinsheiði,
Mélnir ok Mýlnir
til Myrkviðar;
látið engi mann
eftir sitja,
þeira er benlogum
bregða kunni.

52.
Bjóðið ér Högna
ok Hrings sonum,
Atla ok Yngva,
Alf inum gamla,
þeir ró gjarnir
gunni at heyja;
látum Völsunga
viðrnám fáa."

53.
Svipr einn var þat,
er saman kómu
fölvir oddar
at Frekasteini;
ey var Helgi
Hundings bani
fyrstr í fólki,
þar er firar börðusk,
æstr á ímu,
alltrauðr flugar;
sá hafði hilmir
hart móðakarn.

54.
Kómu þar ór himni
hjalmvítr ofan,
- óx geira gnýr, -
þær er grami hlífðu;
þá kvað þat Sigrún,
sárvitr fluga
- át hálu skær
af hugins barri -:

55.
"Heill skaltu, vísi,
virða njóta,
áttstafr Yngva,
ok una lífi,
er þú fellt hefir
inn flugartrauða
jöfur, þann er olli
ægis dauða.

56.
Ok þér, buðlungr,
samir bæði vel
rauðir baugar
ok in ríkja mær;
heill skaltu, buðlungr,
bæði njóta
Högna dóttur
ok Hringstaða,
sigrs ok landa.
Þá er sókn lokit.



Völsungakviða in forna
(Helgakviða Hundingsbana II)


Sigmundr konungr Völsungsson átti Borghildi af Brálundi. Þau hétu son sinn Helga ok eftir Helga Hjörvarðssyni. Helga fóstraði Hagall. Hundingr hét ríkr konungr. Við hann er Hundland kennt. Hann var hermaðr mikill ok átti marga sonu, þá er í hernaði váru. Ófriðr ok dylgjur váru á milli þeira Hundings konungs ok Sigmundar konungs. Drápu hvárir annarra frændr. Sigmundr konungr ok hans ættmenn hétu Völsungar ok Ylfingar. Helgi fór ok njósnaði til hirðar Hundings konungs á laun. Hemingr, son Hundings konungs, var heima. En er Helgi fór í brott, þá hitti hann hjarðarsvein ok kvað:

1.
"Segðu Hemingi
at Helgi man,
hvern i brynju
bragnar felldu;
ér ulf gráan
inni höfðuð,
þar er Hamal hugði
Hundingr konungr."

Hamall hét son Hagals. Hundingr konungr sendi menn til Hagals at leita Helga, en Helgi mátti eigi forðast annan veg en tók klæði ambáttar ok gekk at mala. Þeir leituðu ok fundu eigi Helga. Þá kvað Blindr inn bölvísi:

2.
"Hvöss eru augu
í Hagals þýju;
er-a þat karls ætt,
er á kvernum stendr;
steinar rifna
stökk lúðr fyrir.

3.
Nú hefir hörð dæmi
hildingr þegit,
er vísi skal
valbygg mala;
heldr er sæmri
hendi þeiri
meðalkafli
en möndultré."

Hagall svaraði ok kvað:

4.
"Þat er lítil vá,
þótt lúðr þrumi
er mær konungs
möndul hrærir;
hon skævaði
skýjum efri
ok vega þorði
sem víkingar,
áðr hana Helgi
höftu gerði;
systir er hon þeira
Sigars ok Högna;
því hefir ötul augu
Ylfinga man."

Undan komst Helgi ok fór á herskip. Hann felldi Hunding konung ok var síðan kallaðr Helgi Hundingsbani. Hann lá með her sinn í Brunavágum ok hafði þar strandhögg ok átu þar hrátt. Högni hét konungr. Hans dóttir var Sigrún. Hon var valkyrja ok reið loft ok lög. Hon var Sváfa endrborin. Sigrún reið at skipum Helga ok kvað:

5.
"Hverir láta fljóta
fley við bakka?
Hvar, hermegir,
heima eiguð?
Hvers bíðið ér
í Brunavágum?
Hvert lystir yðr
leið at kanna?"

Helgi kvað:

6.
"Hagall lætr fljóta
fley við bakka,
eigum heima
í Hléseyju,
bíðum byrjar
í Brunavágum,
austr lystir oss
leið at kanna."

Sigrún kvað:

7.
"Hvar hefir þú, hilmir,
hildi vakða
eða gögl alin
Gunnar systra?
Hví er brynja þín
blóði stokkin?
Hví skal und hjalmum
hrátt kjöt eta?"

Helgi kvað:

8.
"Þat vann næst nýs
niðr Ylfinga
fyr vestan ver,
ef þik vita lystir,
er ek björnu tók
í Bragalundi
ok ætt ara
oddum saddak.

9.
Nú er sagt, mær,
hvaðan sakar gerðusk,
því var á legi mér
lítt steikt etit."

Sigrún kvað:

10.
"Víg lýsir þú,
varð fyr Helga
Hundingr konungr
hníga at velli;
bar sókn saman,
er sefa hefnduð
ok busti blóð
á brimis eggjar."

Helgi kvað:

11.
"Hvat vissir þú,
at þeir séim,
snót svinnhuguð,
er sefa hefndum?
Margir ro hvassir
hildings synir
ok ámunir
ossum niðjum."

Sigrún kvað:

12.
"Vark-a ek fjarri,
folks oddviti,
gær á morgun
grams aldrlokum,
þó tel ek slægjan
Sigmundar bur,
er í valrúnum
vígspjöll segir.

13.
Leit ek þik um sinn
fyrr á langskipum,
þá er þú byggðir
blóðga stafna
ok úrsvalar
unnir léku;
nú vill dyljask
döglingr fyr mér,
en Högna mær
Helga kennir."

Granmarr hét ríkr konungr, er bjó at Svarinshaugi. Hann átti marga sonu: Höðbroddr, annarr Guðmundr, þriði Starkaðr. Höðbroddr var í konungastefnu. Hann fastnaði sér Sigrúnu Högnadóttur. En er hon spyrr þat, þá reið hon með valkyrjur um loft ok um lög at leita Helga. Helgi var þá at Logafjöllum ok hafði barizt við Hundings sonu. Þar felldi hann þá Álf ok Eyjólf, Hjörvarð ok Hervarð, ok var hann allvígmóðr ok sat undir Arasteini. Þar hitti Sigrún hann ok rann á háls honum ok kyssti hann ok sagði honum erindi sitt, svá sem segir í Völsungakviðu inni fornu:

14.
Sótti Sigrún
sikling glaðan,
heim nam hon Helga
hönd at sækja,
kyssti ok kvaddi
konung und hjalmi;
þá varð hilmi
hugr á vífi.

15.
Fyrr lézk hon unna
af öllum hug
syni Sigmundar
en hon sét hafði.

Sigrún kvað:

16.
"Var ek Höðbroddi
í her föstnuð,
en jöfur annan
eiga vildak;
þó sjámk, fylkir,
frænda reiði,
hefi ek míns föður
munráð brotit."

17.
Nam-a Högna mær
of hug mæla,
hafa kvaðsk hon Helga
hylli skyldu.

Helgi kvað:

18.
"Hirð eigi þú
Högna reiði
né illan hug
ættar þinnar.
Þú skalt, mær ung,
at mér lifa;
ætt áttu, in góða,
er ek eigi sjámk."

Helgi samnaði þá miklum skipaher ok fór til Frekasteins, ok fengu í hafi ofviðri mannhætt. Þá kómu leiftr yfir þá, ok stóðu geislar í skipin. Þeir sá í loftinu, at valkyrjur níu riðu, ok kenndu þeir Sigrúnu. Þá lægði storminn, ok kómu þeir heilir til lands. Granmarssynir sátu á bjargi nokkuru, er skipin sigldu at landi. Guðmundr hljóp á hest ok reið á njósn á bergit við höfnina. Þá hlóðu Völsungar seglum. Þá kvað Guðmundr:

19.
"Hver er skjöldungr,
sá er skipum stýrir,
lætr gunnfana
gullinn fyr stafni?
Þykkja mér fríð
í fararbroddi;
verpr vígroða
um víkinga.

Sinfjötli kvað:

20.
"Hér má Höðbroddr
Helga kenna
flótta trauðan
í flota miðjum,
hann hefir eðli
ættar þinnar
arf Fjörsunga,
und sik þrungit."

Guðmundr kvað:

21.
"Því fyrr skulu
at Frekasteini
sáttir saman
um sakar dæma;
mál er, Höðbroddr,
hefnd at vinna
ef vér lægra hlut
lengi bárum."

Sinfjötli kvað:

22.
"Fyrr mundu, Guðmundr,
geitr of halda
ok bergskorar
brattar klífa,
hafa þér í hendi
heslikylfu,
þat er þér blíðara
en brimis dómar.

Helgi kvað:

23.
"Þér er, Sinfjötli,
sæmra miklu
gunni at heyja
ok glaða örnu
en ónýtum
orðum at bregða,
þótt hildingar
heiftir deili.

24.
Þykkja-t mér góðir
Granmars synir,
þó dugir siklingum
satt at mæla;
þeir merkt hafa
á Móinsheimum,
at hug hafa
hjörum at bregða;
eru hildingar
hölzti snjallir.

Guðmundr reið heim með hersögu. Þá sömnuðu Granmarssynir her. Kómu þar margir konungar. Þar var Högni, faðir Sigrúnar, ok synir hans, Bragi ok Dagr. Þar var orrusta mikil, ok fellu allir Granmarssynir ok allir þeira höfðingjar nema Dagr Högnason fekk grið ok vann eiða Völsungum. Sigrún gekk í valinn ok hitti Höðbrodd at kominn dauða. Hon kvað:

25.
"Mun-a þér, Sigrún
frá Sefafjöllum
Höðbroddr konungr,
hníga at armi;
liðin er ævi
- oft náir hrævi
gránstóð gríðar, -
Granmars sona."

Þá hitti hon Helga ok varð allfegin. Hann kvað:

26.
"Er-at þér at öllu,
alvitr, gefit,
- þó kveð ek nökkvi
nornir valda -:
fellu í morgun
at Frekasteini
Bragi ok Högni,
varð ek bani þeira.

27.
En at Styrkleifum
Starkaðr konungr,
en at Hlébjörgum
Hrollaugs synir;
þann sá ek gylfa
grimmúðgastan,
er barðisk bolr,
var á brott höfuð.

28.
Liggja at jörðu
allra flestir
niðjar þínir,
at náum orðnir;
vannt-at-tu vígi,
var þér þat skapat,
at þú at rógi
ríkmenni vart."

Þá grét Sigrún. Hann kvað:

29.
"Huggastu, Sigrún!
Hildr hefr þú oss verið;
vinna-t skjöldungar sköpum."

Sigrún kvað:

"Lifna mynda ek nú kjósa,
er liðnir eru,
ok knætta ek þér þó í faðmi felask."

Helgi fekk Sigrúnar, ok áttu þau sonu. Var Helgi eigi gamall. Dagr Högnason blótaði Óðin til föðurhefnda. Óðinn léði Dag geirs síns. Dagr fann Helga, mág sinn, þar sem heitir at Fjöturlundi. Hann lagði í gögnum Helga með geirnum. Þar fell Helgi, en Dagr reið til Sefafjalla ok sagði Sigrúnu tíðindi.

30.
"Trauðr em ek, systir,
trega þér at segja,
því at ek hefi nauðigr
nifti grætta;
fell í morgun
und Fjöturlundi
buðlungr, sá er var
beztr í heimi
ok hildingum
á halsi stóð."

Sigrún kvað

31.
"Þik skyli allir
eiðar bíta,
þeir er Helga
hafðir unna
at inu ljósa
Leiftrar vatni
ok at úrsvölum
Unnarsteini.

32.
Skríði-at þat skip,
er und þér skríði,
þótt óskabyrr
eftir leggisk;
renni-a sá marr,
er und þér renni,
þóttú fjándr þína
forðask eigir.

33.
Bíti-a þér þat sverð,
er þú bregðir,
nema sjalfum þér
syngvi of höfði.
Þá væri þér hefnt
Helga dauða,
ef þú værir vargr
á viðum úti
auðs andvani
ok alls gamans,
hefðir eigi mat,
nema á hræjum spryngir."

Dagur kvað:

34.
"Ær ertu, systir,
ok örvita,
er þú bræðr þínum
biðr forskapa;
einn veldr Óðinn
öllu bölvi,
því at með sifjungum
sakrúnar bar.

35.
Þér býðr bróðir
bauga rauða,
öll Vandilsvé
ok Vígdali;
hafðu halfan heim
harms at gjöldum,
brúðr baugvarið,
ok burir þínir."

Sigrún kvað:

36.
"Sitk-a ek svá sæl
at Sefafjöllum
ár né of nætr,
at ek una lífi,
nema at liði lofðungs
ljóma bregði,
renni und vísa
Vígblær þinig,
gullbitli vanr,
knega ek grami fagna.

37.
Svá hafði Helgi
hrædda görva
fjándr sína alla
ok frændr þeira
sem fyr ulfi
óðar rynni
geitr af fjalli
geiskafullar.

38.
Svá bar Helgi
af hildingum
sem ítrskapaðr
askr af þyrni
eða sá dýrkalfr
döggu slunginn
er efri ferr
öllum dýrum
ok horn glóa
við himin sjalfan."

Haugr var gjörr eftir Helga. En er hann kom til Valhallar, þá bauð Óðinn honum öllu at ráða með sér. Helgi kvað:

39.
"Þú skalt, Hundingr,
hverjum manni
fótlaug geta
ok funa kynda,
hunda binda,
hesta gæta,
gefa svínum soð,
áðr sofa gangir."

Ambótt Sigrúnar gekk um aftan hjá haugi Helga ok sá, at Helgi reið til haugsins með marga menn. Ambótt kvað:

40.
"Hvárt eru þat svik ein,
er ek sjá þykkjumk,
eða ragnarök,
- ríða menn dauðir,
er jóa yðra
oddum keyrið -
eða er hildingum
heimför gefin?"

Helgi kvað:

41.
"Er-a þat svik ein,
er þú sjá þykkisk,
né aldar rof,
þóttú oss lítir,
þótt vér jóa óra
oddum keyrim,
né er hildingum
heimför gefin."

Heim gekk ambátt ok sagði Sigrúnu:

42.
"Út gakk þú, Sigrún
frá Sefafjöllum,
ef þik folks jaðar
finna lystir;
upp er haugr lokinn,
kominn er Helgi,
dolgspor dreyra,
döglingr bað þik,
at þú sárdropa
svefja skyldir."

Sigrún gekk í hauginn til Helga ok kvað:

43.
"Nú em ek svá fegin
fundi okkrum
sem átfrekir
Óðins haukar,
er val vitu,
varmar bráðir,
eða dögglitir
dagsbrún sjá.

44.
Fyrr vil ek kyssa
konung ólifðan
en þú blóðugri
brynju kastir;
hár er þitt, Helgi,
hélu þrungit,
allr er vísi
valdögg sleginn,
hendr úrsvalar
Högna mági;
hvé skal ek þér, buðlungr,
þess bót of vinna?"

Helgi kvað:

45.
"Ein veldr þú, Sigrún
frá Sefafjöllum,
er Helgi er
harmdögg sleginn;
grætr þú, gullvarið,
grimmum tárum,
sólbjört, suðræn,
áðr þú sofa gangir;
hvert fellr blóðugt
á brjóst grami,
úrsvalt, innfjalgt,
ekka þrungit.

46.
Vel skulum drekka
dýrar veigar,
þótt misst hafim
munar ok landa;
skal engi maðr
angrljóð kveða,
þótt mér á brjósti
benjar líti;
nú eru brúðir
byrgðar í haugi,
lofða dísir,
hjá oss liðnum."

Sigrún bjó sæing í hauginum.

47.
"Hér hefi ek þér, Helgi,
hvílu görva
angrlausa mjök,
Ylfinga niðr,
vil ek þér í faðmi,
fylkir, sofna
sem ek lofðungi
lifnum myndak."

Helgi kvað:

48.
"Nú kveð ek enskis
örvænt vera
síð né snimma
at Sefafjöllum,
er þú á armi
ólifðum sefr,
hvít, í haugi,
Högna dóttir,
ok ertu kvik,
in konungborna.

49.
Mál er mér at ríða
roðnar brautir,
láta fölvan jó
flugstíg troða;
skal ek fyr vestan
vindhjalms brúar,
áðr Salgófnir
sigrþjóð veki."

Þeir Helgi riðu leið sína, en þær fóru heim til bæjar. Annan aftan lét Sigrún ambótt halda vörð á hauginum. En at dagsetri, er Sigrún kom til haugsins, hon kvað:

50.
"Kominn væri nú,
ef koma hygði,
Sigmundar burr
frá sölum Óðins;
kveð ek grams þinig
grænask vánir,
er á asklimum
ernir sitja
ok drífr drótt öll
draumþinga til."

Ambótt kvað:

51.
"Verðu eigi svá ær,
at ein farir,
dís skjöldunga,
draughúsa til;
verða öflgari
allir á nóttum
dauðir dolgar, mær,
en um daga ljósa."

Sigrún varð skammlíf af harmi ok trega. Þat var trúa í forneskju, at menn væri endrbornir, en þat er nú kölluð kerlingavilla. Helgi ok Sigrún, er kallat, at væri endrborin. Hét hann þá Helgi Haddingjaskati, en hon Kára Hálfdanardóttir, svá sem kveðit er í Káruljóðum, ok var hon valkyrja.



Frá dauða Sinfjötla


Gunnarr ok Högni tóku þá gullit allt, Fáfnis arf. Ófriðr var þá í milli Gjúkunga ok Atla. Kenndi hann Gjúkungum völd um andlát Brynhildar. Þat var til sætta, at þeir skyldu gifta hánum Guðrúnu, ok gáfu henni óminnisveig at drekka, áðr hon játti at giftast Atla. Synir Atla váru þeir Erpr ok Eitill, en Svanhildr var Sigurðar dóttir ok Guðrúnar. Atli konungr bauð heim Gunnari ok Högna ok sendi Vinga eða Knéfröð. Guðrún vissi vélar ok sendi með rúnum orð, at þeir skyldu eigi koma, ok til jartegna sendi hon Högna hringinn Andvaranaut ok knýtti í vargshár. Gunnarr hafði beðit Oddrúnar, systur Atla, ok gat eigi. Þá fekk hann Glaumvarar, en Högni átti Kostberu. Þeira synir váru þeir Sólarr ok Snævarr ok Gjúki. En er Gjúkungar kómu til Atla, þá bað Guðrún sonu sína, at þeir bæði Gjúkungum lífs, en þeir vildu eigi. Hjarta var skorit ór Högna, en Gunnarr settr í ormgarð. Hann sló hörpu ok svæfði ormana, en naðra stakk hann til lifrar.



Grípisspá
(Sigurðarkviða Fáfnisbana I)


Sigmundr Völsungsson var konungr á Frakklandi. Sinfjötli var elztr hans sona, annarr Helgi, þriði Hámundr. Borghildr, kona Sigmundar, átti bróður, er hét . . . . . . En Sinfjötli, stjúpson hennar, ok . . . . . . báðu einnar konu báðir, ok fyrir þá sök drap Sinfjötli hann.
En er hann kom heim, þá bað Borghildr hann fara á brott, en Sigmundr bauð henni fébætr, ok þat varð hon at þiggja. En at erfinu bar Borghildr öl. Hon tók eitr mikit, horn fullt, ok bar Sinfjötla.
En er hann sá í hornit, skilði hann, at eitr var í, ok mælti til Sigmundar: "Göróttr er drykkrinn, ái."
Sigmundr tók hornit ok drakk af. Svá er sagt at Sigmundr var harðgörr, at hvárki mátti hánum eitr granda útan né innan, en allir synir hans stóðust eitr á hörund útan.
Borghildr bar annat horn Sinfjötla ok bað drekka, ok fór allt sem fyrr. Ok enn it þriðja sinn bar hon hánum hornit ok þó ámælisorð með, ef hann drykki eigi af. Hann mælti enn sem fyrr við Sigmund.
Hann sagði: "Láttu grön sía þá, sonr."
Sinfjötli drakk ok varð þegar dauðr. Sigmundr bar hann langar leiðir í fangi sér ok kom at firði einum mjóvum ok löngum, ok var þar skip eitt lítit ok maðr einn á. Hann bauð Sigmundi far of fjörðinn. En er Sigmundr bar líkit út á skipit, þá var bátrinn hlaðinn. Karl mælti, at Sigmundr skyldi fara fyrir innan fjörðinn. Karl hratt út skipinu ok hvarf þegar.
Sigmundr konungr dvalðisk lengi í Danmörk í ríki Borghildar, síðan er hann fekk hennar. Fór Sigmundr þá suðr í Frakkland til þess ríkis, er hann átti þar. Þá fekk hann Hjördísar, dóttur Eylima konungs. Þeira son var Sigurðr.
Sigmundr konungr fell í orrostu fyrir Hundingssonum, en Hjördís giftist þá Álfi, syni Hjálpreks konungs. Óx Sigurðr þar upp í barnæsku. Sigmundr ok allir synir hans váru langt um fram alla menn aðra um afl ok vöxt ok hug ok alla atgervi. Sigurðr var þó allra framastr, ok hann kalla allir menn í fornfræðum um alla menn fram ok göfgastan herkonunga.
Grípir hét sonr Eylima, bróðir Hjördísar. Hann réð löndum ok var allra manna vitrastr ok framvíss. Sigurðr reið einn saman ok kom til hallar Grípis. Sigurðr var auðkenndr. Hann hitti mann at máli úti fyrir höllini. Sá nefndist Geitir. Þá kvaddi Sigurðr hann máls ok spyrr:

1.
"Hverr byggir hér
borgir þessar?
Hvat þann þjóðkonung
þegnar nefna?"

Geitir kvað:

"Grípir heitir
gumna stóri,
sá er fastri ræðr
foldu ok þegnum."

Sigurðr kvað:

2.
"Er horskr konungr
heima í landi?
Mun sá gramr við mik
ganga at mæla?
Máls er þarfi
maðr ókunnigr,
vil ek fljótliga
finna Grípi."

Geitir kvað:

3.
"Þess mun glaðr konungr
Geiti spyrja,
hverr sá maðr sé,
er máls kveðr Grípi."

Sigurðr kvað:

"Sigurðr ek heiti,
borinn Sigmundi,
en Hjördís er
hilmis móðir."

4.
Þá gekk Geitir
Grípi at segja;
"Hér er maðr úti
ókuðr kominn;
hann er ítarligr
at áliti;
sá vill, fylkir,
fund þinn hafa."

5.
Gengr ór skála
skatna dróttinn
ok heilsar vel
hilmi komnum:
"þiggðu hér, Sigurðr,
væri sæmra fyrr,
en þú, Geitir, tak
við Grana sjalfum."

6.
Mæla námu
ok margt hjala
þá er ráðspakir
rekkar fundusk.

Sigurðr kvað:

"Segðu mér, ef þú veizt,
móðurbróðir:
Hvé mun Sigurði
snúna ævi."

Grípir kvað:

7.
"Þú munt maðr vera
mæztr und sólu
ok hæstr borinn
hverjum jöfri,
gjöfull af gulli,
en glöggr flugar,
ítr áliti
ok í orðum spakr."

Sigurðr kvað:

8.
"Segðu, gegn konungr,
gerr en ek spyrja,
snotr, Sigurði,
ef þú sjá þykkisk:
Hvat mun fyrst gerask
til farnaðar,
þá er ór garði emk
genginn þínum?"

Grípir kvað:

9.
"Fyrst muntu, fylkir,
föður of hefna,
ok Eylima
alls harms reka;
þú munt harða
Hundings sonu
snjalla fella,
muntu sigr hafa."

Sigurðr kvað:

10.
"Segðu, ítr konungr,
ættingi, mér
heldr horskliga,
er vit hugat mælum:
Sér þú Sigurðar
snör brögð fyrir,
þau er hæst fara
und himinskautum?"

Grípir kvað:

11.
"Muntu einn vega
orm inn frána,
þann er gráðugr liggr
á Gnitaheiði;
þú munt báðum
at bana verða
Regin ok Fáfni,
rétt segir Grípir."

Sigurðr kvað:

12.
"Auðr mun ærinn,
ef ek eflik svá
víg með virðum,
sem víst segir;
leið at huga
ok lengra seg:
Hvat mun enn vera
ævi minnar?"

Grípir kvað:

13.
"Þú munt finna
Fáfnis bæli
ok upp taka
auð inn fagra,
gulli hlæða
á Grana bógu;
ríðr þú til Gjúka,
gramr vígrisinn."

Sigurðr kvað:

14.
"Enn skaltu hilmi
í hugaðsræðu,
framlyndr jöfurr,
fleira segja.
Gestr em ek Gjúka
ok ek geng þaðan,
hvat mun enn vera
ævi minnar?"

Grípir kvað:

15.
"Sefr á fjalli
fylkis dóttir
björt í brynju
eftir bana Helga;
þú munt höggva
hvössu sverði,
brynju rísta
með bana Fáfnis."

Sigurðr kvað:

16.
"Brotin er brynja,
brúðr mæla tekr,
er vaknaði
víf ór svefni.
Hvat mun snót at heldr
við Sigurð mæla,
þat er at farnaði
fylki verði?"

Grípir kvað:

17.
"Hon mun ríkjum þér
rúnar kenna,
allar þær er aldir
eignask vildu,
ok á manns tungu
mæla hverja,
líf með lækning;
lifðu heill, konungr."

Sigurðr kvað:

18.
"Nú er því lokit,
numin eru fræði
ok em braut þaðan
búinn at ríða,
leið at huga
ok lengra seg:
Hvat mun meir vera
minnar ævi?"

Grípir kvað:

19.
"Þú munt hitta
Heimis byggðir
ok glaðr vera
gestr þjóðkonungs;
farit er, Sigurðr,
þats ek fyrir vissak,
skal-a fremr en svá
fregna Grípi."

Sigurðr kvað:

20.
"Nú fær mér ekka
orð þatstu mæltir,
því at þú fram of sér
fylkir, lengra;
veiztu ofmikit
angr Sigurði,
því þú, Grípir, þat
gerr-a segja."

Grípir kvað:

21.
"Lá mér um æsku
ævi þinnar
ljósast fyrir
líta eftir;
rétt em ek
ráðspakr taliðr
né in heldr framvíss,
farit þats ek vissak."

Sigurðr kvað:

22.
"Mann veit ek engi
fyr mold ofan,
þann er fleira sé
fram en þú, Grípir;
skal-at-tu leyna,
þótt ljót séi,
eða mein gerisk
á mínum hag."

Grípir kvað:

23.
"Er-a með löstum
Iögð ævi þér,
láttu, inn ítri, þat,
öðlingr, nemask,
því at uppi mun,
meðan öld lifir,
naddéls boði,
nafn þitt vera."

Sigurðr kvað:

24.
"Verst hyggjum því,
verðr at skiljask
Sigurðr við fylki
at sógöru;
leið vísa þú,
- lagt er allt fyrir -
mærr, mér, ef þú vilt,
móðurbróðir."

Grípir kvað:

25.
"Nú skal Sigurði
segja görva,
alls þengill mik
til þess neyðir;
muntu víst vita
at vætki lýgr;
dægr eitt er þér
dauði ætlaðr."

Sigurðr kvað:

26.
"Vilk-at ek reiði
ríks þjóðkonungs,
góð ráð at heldr
Grípis þiggja;
nú vill víst vita,
þótt viltki sé,
hvat á sýnt Sigurðr
sér fyr höndum."

Grípir kvað:

27.
"Fljóð er at Heimis
fagrt álitum,
hana Brynhildi
bragnar nefna,
dóttir Buðla,
en dýrr konungr
harðugðigt man
Heimir fæðir."

Sigurðr kvað:

28.
"Hvat er mik at því,
þótt mær séi
fögr áliti
fædd at Heimis?
Þat skaltu, Grípir,
görva segja,
því at þú öll of sér
örlög fyrir."

Grípri kvað:

29.
"Hon firrir þik
flestu gamni,
fögr áliti,
fóstra Heimis,
svefn þú né sefr
né of sakar dæmir,
gár-a þú manna
nema þú mey séir."

Sigurðr kvað:

30.
"Hvat mun til líkna
lagt Sigurði?
Segðu, Grípir, þat,
ef þú sjá þykkisk:
Mun ek mey ná
mundi kaupa,
þá ina fögru
fylkis dóttur?"

Grípir kvað:

31.
"It munuð alla
eiða vinna
fullfastliga,
fá munuð halda;
verit hefr þú Gjúka
gestr eina nótt,
mant-at-tu horska
Heimis fóstru."

Sigurðr kvað:

32.
"Hvat er þá, Grípir,
get þú þess fyr mér,
sér þú geðleysi
í grams skapi,
er ek skal við mey þá
málum slíta,
er ek alls hugar
unna þóttumk."

Grípir kvað:

33.
"Þú verðr, siklingr,
fyr svikum annars,
muntu Grímhildar
gjalda ráða,
mun bjóða þér
bjarthaddat man
dóttur sína,
dregr hon vél at gram."

Sigurðr kvað:

34.
"Mun ek við þá Gunnar
görva hleyti
ok Guðrúnu
ganga at eiga?
Fullkvæni þá
fylkir væri,
ef meintregar
mér angraði-t."

Grípir kvað:

35.
"Þik mun Grímhildr
görva véla,
mun hon Brynhildar
biðja fýsa
Gunnari til handa,
Gotna dróttni,
heitr þú fjótliga för
fylkis móður."

Sigurðr kvað:

36.
"Mein eru fyr höndum,
má ek líta þat;
ratar görliga
ráð Sigurðar,
ef ek skal mærrar
meyjar biðja
öðrum til handa,
þeirar ek unna vel."

Grípir kvað:

37.
"Ér munuð allir
eiða vinna
Gunnar ok Högni,
en þú, gramr, þriði;
þá it litum víxlið,
er á leið eruð,
Gunnar ok þú;
Grípir lýgr eigi."

Sigurðr kvað:

38.
"Hví gegnir þat?
Hví skulum skipta
litum ok látum,
er á leið erum?
Þar mun fláræði
fylgja annat
atalt með öllu;
enn segðu, Grípir."

Grípir kvað:

39.
"Lit hefir þú Gunnars
ok læti hans,
mælsku þína
ok meginhyggjur;
muntu fastna þér
framlundaða
fóstru Heimis,
sér vætr fyr því."

Sigurðr kvað:

40.
"Verst hyggjum því,
vándr munk heitinn
Sigurðr með seggjum
at sógöru;
vilda ek eigi
vélum beita
jöfra brúði,
er ek æðsta veitk."

Grípir kvað:

41.
"Þú munt hvíla,
hers oddviti
mærr, hjá meyju
sem þín móðir sé;
því mun uppi,
meðan öld lifir,
þjóðar þengill,
þitt nafn vera."

Sigurðr kvað:

42.
"Mun góða kván
Gunnarr eiga,
mærr með mönnum,
- mér segðu, Grípir, -
þótt hafi þrjár nætr
þegns brúðr hjá mér
snarlynd sofit?
Slíks eru-t dæmi."

Grípir kvað:

43.
"Saman munu brullup
bæði drukkin
Sigurðar ok Gunnars
í sölum Gjúka;
þá hömum víxlið,
er it heim komið;
hefr hvárr fyr því
hyggju sína."

Sigurðr kvað:

44.
"Hvé mun at ynði
eftir verða
mægð með mönnum?
Mér segðu, Grípir.
Mun Gunnari
til gamans ráðit
síðan verða
eða sjalfum mér?"

Grípir kvað:

45.
"Minnir þik eiða,
máttu þegja þó,
anntu Guðrúnu
góðra ráða;
en Brynhildr þykkisk
brúðr vargefin,
snót fiðr vélar
sér at hefndum."

Sigurðr kvað:

46.
"Hvat mun at bótum
brúðr sú taka,
er vélar vér
vífi gerðum?
Hefir snót af mér
svarna eiða
enga efnda,
en unað lítit."

Grípir kvað:

47.
"Mun hon Gunnari
görva segja,
at þú eigi vel
eiðum þyrmðir,
þá er ítr konungr
af öllum hug,
Gjúka arfi,
á gram trúði."

Sigurðr kvað:

48.
"Hvat er þá, Grípir,
get þú þess fyr mér,
mun ek saðr vera
at sögu þeiri,
eða lýgr á mik
lofsæl kona
ok á sjalfa sik?
Segðu, Grípir, þat."

Grípir kvað:

49.
"Mun fyr reiði
rík brúðr við þik
né af oftrega
allvel skipa;
viðr þú góðri
grand aldrigi,
þó ér víf konungs
vélum beittuð."

Sigurðr kvað:

50.
"Mun horskr Gunnarr
at hvötun hennar
Gutþormr ok Högni
ganga síðan?
Munu synir Gjúka
á sifjugum mér
eggjar rjóða?
Enn segðu, Grípir."

Grípir kvað:

51.
"Þá er Guðrúnu
grimmt um hjarta;
bræðr hennar
þér til bana ráða,
ok at engu verðr
ynði síðan
vitru vífi;
veldr því Grímhildr.

52.
Því skal hugga þik,
hers oddviti,
sú mun gift lagið
á grams ævi:
Mun-at mætri maðr
á mold koma
und sólar sjöt,
en þú, Sigurðr, þykkir."

Sigurðr kvað:

53.
"Skiljumk heilir,
mun-at sköpum vinna.
Nú hefir þú, Grípir, vel
gört sem ek beiddak.
Fljótt myndir þú
fríðri segja
mína ævi,
ef þú mættir þat."



Reginsmál
(Sigurðarkviða Fáfnisbana II)


Sigurðr gekk til stóðs Hjálpreks ok kaus sér af hest einn, er Grani var kallaðr síðan.
Þá var kominn Reginn til Hjálpreks, sonr Hreiðmars. Hann var hverjum manni hagari ok dvergr of vöxt. Hann var vitr, grimmr ok fjölkunnigr. Reginn veitti Sigurði fóstr ok kennslu ok elskaði hann mjök. Hann sagði Sigurði frá forellri sínu ok þeim atburðum, at Óðinn ok Hænir ok Loki höfðu komit til Andvarafors. Í þeim forsi var fjölði fiska. Einn dvergr hét Andvari. Hann var löngum í forsinum í geddu líki ok fekk sér þar matar.
"Otr hét bróðir várr," kvað Reginn, "er oft fór í forsinn í otrs líki. Hann hafði tekit einn lax ok sat á árbakkanum ok át blundandi. Loki laust hann með steini til bana. Þóttust æsir mjök heppnir verit hafa ok flógu belg af otrinum. Þat sama kveld sóttu þeir gisting til Hreiðmars ok sýndu veiði sína. Þá tókum vér þá höndum ok lögðum þeim fjörlausn at fylla otrbelginn með gulli ok hylja útan með rauðu gulli. Þá sendu þeir Loka at afla gullsins. Hann kom til Ránar ok fekk net hennar ok fór þá til Andvarafors ok kastaði netinu fyrir gedduna, en hon hljóp í netit. Þá mælti Loki:

1.
"Hvat er þat fiska,
er renn flóði í,
kann-at sér við víti varask?
Höfuð þitt
leystu helju ór,
finn mér lindar loga."

Geddan kvað:

2.
"Andvari ek heiti,
Óinn hét minn faðir,
margan hef ek fors of farit;
aumlig norn
skóp oss í árdaga,
at ek skylda í vatni vaða."

Loki kvað:

3.
"Segðu þat, Andvari,
ef þú eiga vill
líf í lýða sölum,
hver gjöld fáa
gumna synir,
ef þeir höggvask orðum á?"

Andvari kvað:

4.
"Ofrgjöld fáa
gumna synir,
þeir er Vaðgelmi vaða;
ósaðra orða,
hverr er á annan lýgr,
oflengi leiða limar."

Loki sá allt gull þat, er Andvari átti. En er hann hafði framreitt gullit, þá hafði hann eftir einn hring, ok tók Loki þann af hánum. Dvergrinn gekk inn í steininn ok mælti:

5.
"Þat skal gull,
er Gustr átti,
bræðrum tveim
at bana verða
ok öðlingum átta at rógi;
mun míns féar
manngi njóta."

Æsir reiddu Hreiðmari féit ok tráðu upp otrbelginn ok reistu á fætr. Þá skyldu æsirnir hlaða upp gullinu ok hylja. En er þat var gört, gekk Hreiðmarr fram ok sá eitt granahár ok bað hylja. Þá dró Óðinn fram hringinn Andvaranaut ok hulði hárit. Loki kvað:

6.
"Gull er þér nú reitt,
en þú gjöld hefir
mikil míns höfuðs;
syni þínum
verðr-a sæla sköpuð;
þat verðr ykkarr beggja bani."

Hreiðmarr sagði:

7.
"Gjafar þú gaft,
gaft-at-tu ástgjafar,
gaft-at-tu af heilum hug;
fjörvi yðru
skylduð ér firrðir vera,
ef ek vissa ek þat fár fyrir."

Loki kvað:

8.
"Enn er verra
- þat vita þykkjumk -
niðja stríð of neppt;
jöfra óborna
hygg ek þá enn vera
er þat er til hatrs hugat."

Hreiðmarr kvað:

9.
"Rauðu gulli
hygg ek mik ráða munu,
svá lengi sem ek lifi;
hót þín
hræðumk ekki lyf,
of haldið heim heðan."

Fáfnir ok Reginn kröfðu Hreiðmarr niðgjalda eftir Otr bróður sinn. Hann kvað nei við. En Fáfnir lagði sverði Hreiðmar, föður sinn, sofanda. Hreiðmarr kallaði á dætr sínar:

10.
"Lyngheiðr ok Lofnheiðr,
vitið mínu lífi farit,
mart er þat, er þörf þéar."

Lyngheiðr sagði:

"Fá mun systir,
þótt föður missi,
hefna hlýra harms."

Hreiðmarr kvað:

11.
"Al þú þó dóttur,
dís ulfhuguð,
ef þú getr-at son
við siklingi;
fá mey mann
í meginþarfar;
þá mun þeirar sonr
þíns harms reka."

Þá dó Hreiðmarr, en Fáfnir tók gullit allt. Þá beiddist Reginn at hafa föðurarf sinn, en Fáfnir galt þar nei við. Þá leitaði Reginn ráða við Lyngheiði, systur sína, hvernig hann skyldi heimta föðurarf sinn. Hon kvað:

12.
"Bróður kveðja
skaltu blíðliga
arfs ok æðra hugar;
er-a þat hæft,
at þú hjörvi skylir
kveðju Fáfni féar."

Þessa hluti sagði Reginn Sigurði. Einn dag, er hann kom til húsa Regins, var hánum vel fagnat. Reginn kvað:

13.
"Kominn er hingat
konr Sigmundar,
seggr inn snarráði,
til sala várra,
móð hefir meira
en maðr gamall,
ok er mér fangs ván
at frekum ulfi.

14.
Ek mun fæða
folkdjarfan gram;
nú er Yngva konr
með oss kominn;
sjá mun ræsir
ríkstr und sólu;
þrymr um öll lönd
örlögsímu."

Sigurðr var þá jafnan með Regin, ok sagði hann Sigurði, at Fáfnir lá á Gnitaheiði ok var í orms líki. Hann átti ægishjalm, er öll kvikendi hræddust við. Reginn gerði Sigurði sverð, er Gramr hét. Þat var svá hvasst, at hann brá því ofan í Rín ok lét reka ullarlagð fyrir straumi ok tók í sundr lagðinn sem vatnit. Því sverði klauf Sigurðr í sundr steðja Regins. Eftir þat eggjaði Reginn Sigurð at vega Fáfni. Hann sagði:

15.
"Hátt munu hlæja
Hundings synir,
þeir er Eylima
aldrs synjuðu,
ef meir tyggja
munar at sækja
hringa rauða
en hefnd föður."

Hjálprekr konungr fekk Sigurði skipalið til föðurhefnda. Þeir fengu storm mikinn ok beittu fyrir bergsnös nökkura. Maðr einn stóð á berginu ok kvað:

16.
"Hverir ríða þar
Ræfils hestum
hávar unnir,
haf glymjanda?
Seglvigg eru
sveita stokkin,
mun-at vágmarar
vind of standask."

Reginn svaraði:

17.
"Hér ro vér Sigurðr
á sætréum;
er oss byrr gefinn
við bana sjalfan;
fellr brattr breki
bröndum hæri,
hlunnvigg hrapa.
Hverr spyrr at því?"

Maðr kvað:

18.
"Hnikar hétu mik,
þá er hugin gladdak
Völsungr ungi,
ok vegit hafðak;
nú máttu kalla
karl af bergi
Fengi eða Fjölni;
far vil ek þiggja."

Þeir viku at landi, ok gekk karl á skip, ok lægði þá veðrit. Sigurðr kvað:

19.
"Segðu mér þat, Hnikarr,
alls þá hvárttveggja veizt
goða heill ok guma:
hver bözt eru,
ef berjask skal,
heill at sverða svipun."

Hnikarr kvað:

20.
"Mörg eru góð,
ef gumar vissi,
heill at sverða svipun;
dyggva fylgju
hygg ek ins dökkva vera
hrottameiði hrafns.

21.
Þat er annat,
ef þú ert út of kominn
ok ert á braut búinn,
tvá þú lítr
á tái standa
hróðrfúsa hali.

22.
Þat er it þriðja,
ef þú þjóta heyrir
ulf und asklimum;
heilla auðit
verðr þér af hjalmstöfum,
ef þú sér þá fyrri fara.

23.
Engr skal gumna
í gögn vega
síð skínandi
systur Mána;
þeir sigr hafa,
er séa kunnu,
hjörleiks hvatir,
eða hamalt fylkja.

24.
Þat er fár mikit,
ef þú fæti drepr,
þars þú at vígi veðr;
tálar dísir
standa þér á tvær hliðar
ok vilja þik sáran sjá.

25.
Kembður ok þveginn
skal kænna hverr
ok at morgni mettr,
því at ósýnt er,
hvar at aftni kemr;
illt er fyr heill at hrapa."

Sigurðr átti orrostu mikla við Lyngva Hundingsson ok bræðr hans. Þar fell Lyngvi ok þeir þrír bræðr. Eftir orrostu kvað Reginn:

26.
"Nú er blóðugr örn
bitrum hjörvi
bana Sigmundar
á baki ristinn;
engr var fremri,
sá er fold ryði,
hilmis arfi,
ok hugin gladdi."

Heim fór Sigurðr til Hjálpreks. Þá eggjaði Reginn Sigurð til at vega Fáfni.



Fáfnismál


Sigurðr ok Reginn fóru upp á Gnitaheiði ok hittu þar slóð Fáfnis, þá er hann skreið til vatns. Þar gerði Sigurðr gröf mikla á veginum, ok gekk Sigurðr þar í. En er Fáfnir skreið af gullinu, blés hann eitri, ok hraut þat fyrir ofan höfuð Sigurði. En er Fáfnir skreið yfir gröfina, þá lagði Sigurðr hann með sverði til hjarta. Fáfnir hristi sik ok barði höfði ok sporði. Sigurðr hljóp ór gröfinni, ok sá þá hvárr annan. Fáfnir kvað:

1.
"Sveinn ok sveinn,
hverjum ertu svein of borinn?
Hverra ertu manna mögr,
er þú á Fáfni rautt
þinn inn frána mæki?
Stöndumk til hjarta hjörr."

Sigurðr dulði nafn síns, fyrir því at þat var trúa þeira í forneskju, at orð feigs manns mætti mikit, ef hann bölvaði óvin sínum með nafni. Hann kvað:

2.
"Göfugt dýr ek heiti,
en ek gengit hefk
inn móðurlausi mögr,
föður ek ákk-a
sem fira synir;
æ geng ek einn saman."

Fáfnir kvað:

3.
"Veiztu, ef föður né átt-at
sem fira synir,
af hverju vastu undri alinn?"

Sigurðr kvað:

4.
"Ætterni mitt
kveð ek þér ókunnigt vera
ok mik sjalfan it sama;
Sigurðr ek heiti,
Sigmundr hét minn faðir,
er hefk þik vápnum vegit."

Fáfnir kvað:

5.
"Hverr þik hvatti?
Hví hvetjask lézt
mínu fjörvi at fara?
Inn fráneygi sveinn,
þú áttir föður bitran;
óbornum skjór á skeið."

Sigurðr kvað:

6.
"Hugr mik hvatti,
hendr mér fulltýðu
ok minn inn hvassi hjörr;
fár er hvatr,
er hröðask tekr,
ef í barnæsku er blauðr."

Fáfnir kvað:

7.
"Veit ek, ef þú vaxa næðir
fyr þinna vina brjósti,
sæi maðr þik vreiðan vega;
nú ertu haftr
ok hernuminn;
æ kveða bandingja bifask."

Sigurðr kvað:

8.
"Því bregðr þú mér, Fáfnir,
at til fjarri séak
mínum feðrmunum;
eigi em ek haftr,
þótt ek væra hernumi;
þú fannt, at ek laus lifi."

Fáfnir kvað:

9.
"Heiftyrði ein
telr þú þér í hvívetna,
en ek þér satt eitt segik:
It gjalla gull
ok it glóðrauða fé,
þér verða þeir baugar at bana."

Sigurðr kvað:

10.
"Féi ráða
vill fyrða hverr
æ til ins eina dags;
því at einu sinni
skal alda hverr
fara til heljar heðan."

Fáfnir kvað:

11.
"Norna dóm
þú munt fyr nesjum hafa
ok ósvinns apa;
í vatni þú drukknar,
ef í vindi rær;
allt er feigs forað."

Sigurðr kvað:

12.
"Segðu mér, Fáfnir,
alls þik fróðan kveða
ok vel margt vita,
hverjar ro þær nornir,
er nauðgönglar ro
ok kjósa mæðr frá mögum."

Fáfnir kvað:

13.
"Sundrbornar mjök
segi ek nornir vera,
eigu-t þær ætt saman;
sumar eru áskunngar,
sumar alfkunngar,
sumar dætr Dvalins."

Sigurðr kvað:

14.
"Segðu mér þat, Fáfnir,
alls þik fróðan kveða
ok vel margt vita,
hvé sá holmr heitir,
er blanda hjörlegi
Surtr ok æsir saman."

Fáfnir kvað:

15.
"Óskópnir hann heitir,
en þar öll skulu
geirum leika goð;
Bilröst brotnar,
er þeir á brú fara,
ok svima í móðu marir."

16.
Ægishjalm
bar ek of alda sonum,
meðan ek of menjum lák;
einn rammari
hugðumk öllum vera,
fannk-a ek svá marga mögu."

Sigurðr kvað:

17.
"Ægishjalmr
bergr einungi,
hvar skulu vreiðir vega;
þá þat finnr,
er með fleirum kemr,
at engi er einna hvatastr."

Fáfnir kvað:

18.
"Eitri ek fnæsta,
er ek á arfi lá
miklum míns föður."
-- -- -- --

Sigurðr kvað:

19.
"Inn fráni ormr,
þú gerðir fræs mikla
ok galzt harðan hug;
heift at meiri
verðr hölða sonum,
at þann hjalm hafi."

Fáfnir kvað:

20.
"Ræð ek þér nú, Sigurðr,
en þú ráð nemir,
ok ríð heim heðan;
it gjalla gull
ok it glóðrauða fé,
þér verða þeir baugar at bana."

Sigurðr kvað:

21.
"Ráð er þér ráðit,
en ek ríða mun
til þess gulls, er í lyngvi liggr,
en þú, Fáfnir,
ligg í fjörbrotum,
þar er þik hel hafi."

Fáfnir kvað:

22.
"Reginn mik réð,
hann þik ráða mun,
hann mun okkr verða báðum at bana;
fjör sitt láta,
hygg ek, at Fáfnir myni;
þitt varð nú meira megin."

Reginn var á brott horfinn, meðan Sigurðr vá Fáfni, ok kom þá aftr, er Sigurðr strauk blóð af sverðinu. Reginn kvað:

23.
"Heill þú nú, Sigurðr,
nú hefir þú sigr vegit
ok Fáfni of farit;
manna þeira,
er mold troða,
þik kveð ek óblauðastan alinn."

Sigurðr kvað:

24.
"Þat er óvíst at vita,
þá er komum allir saman,
sigtíva synir,
hverr óblauðastr er alinn;
margr er sá hvatr,
er hjör né rýðr
annars brjóstum í."

Reginn kvað:

25.
"Glaðr ertu nú, Sigurðr,
ok gagni feginn,
er þú þerrir Gram á grasi;
bróður minn
hefr þú benjaðan,
ok vald ek þó sjalfr sumu."

Sigurðr kvað:

26.
"Þú því rétt,
er ek ríða skyldak
hélug fjöll hinig;
féi ok fjörvi
réði sá inn fráni ormr,
nema þú frýðir mér hvats hugar."

Þá gekk Reginn at Fáfni ok skar hjarta ór hánum með sverði, er Riðill heitir, ok þá drakk hann blóð ór undinni eftir. Reginn kvað:

27.
"Sittu nú, Sigurðr,
en ek mun sofa ganga,
ok halt Fáfnis hjarta við funa;
eisköld ek vil
etin láta
eftir þenna dreyra drykk."

Sigurðr kvað:

28.
"Fjarri þú gekkt,
meðan ek á Fáfni rauðk
minn inn hvassa hjör;
afli mínu
atta ek við orms megin,
meðan þú í lyngvi látt."

Reginn kvað:

29.
"Lengi liggja
létir þú lyngvi í
þann inn aldna jötun,
ef þú sverðs né nytir,
þess er ek sjalfr gerða,
ok þíns ins hvassa hjörs."

Sigurðr kvað:

30.
"Hugr er betri
en sé hjörs megin,
hvars vreiðir skulu vega,
því at hvatan mann
ek sé harðliga vega
með slævu sverði sigr."

31.
"Hvötum er betra
en sé óhvötum
í hildileik hafask;
glöðum er betra
en sé glúpnanda,
hvat sem at hendi kemr."

Sigurðr tók Fáfnis hjarta ok steikði á teini. Er hann hugði, at fullsteikt væri ok freyddi sveitinn ór hjartanu, þá tók hann á fingri sínum ok skynjaði, hvárt fullsteikt væri. Hann brann ok brá fingrinum í munn sér. En er hjartablóð Fáfnis kom á tungu hánum, ok skilði hann fugls rödd. Hann heyrði, at igður klökuðu á hrísinu. Igðan kvað:

32.
"Þar sitr Sigurðr
sveita stokkinn,
Fáfnis hjarta
við funa steikir;
spakr þætti mér
spillir bauga,
ef hann fjörsega
fránan æti."

Önnur kvað:

33.
"Þar liggr Reginn,
ræðr um við sik,
vill tæla mög,
þann er trúir hánum,
berr af reiði
röng orð saman,
vill bölvasmiðr
bróður hefna."

In þriðja kvað:

34.
"Höfði skemmra
láti hann inn hára þul
fara til heljar heðan;
öllu gulli
þá kná hann einn ráða,
fjölð því er und Fáfni lá."

In fjórða kvað:

35.
Horskr þætti mér,
ef hafa kynni
ástráð mikit
yðvar systra,
hygði hann of sik
ok hugin gleddi;
þar er mér ulfs ván,
er ek eyru sék."

In fimmta kvað:

36.
"Er-at svá horskr
hildimeiðr
sem ek hers jaðar
hyggja myndak,
ef hann bróður lætr
á brot komask,
en hann öðrum hefir
aldrs of synjat."

In sétta kvað:

37.
"Mjök er ósviðr,
ef hann enn sparir
fjánda inn folkskáa,
þar er Reginn liggr,
er hann ráðinn hefr,
kann-at hann við slíku at séa."

In sjaunda kvað:

38.
"Höfði skemmra láti hann
þann inn hrímkalda jötun
ok af baugum búa;
þá mun hann fjár þess,
er Fáfnir réð,
einvaldi vera."

Sigurðr kvað:

39.
"Verða-t svá rík sköp,
at Reginn skyli
mitt banorð bera;
því at þeir báðir bræðr
skulu bráðliga
fara til heljar heðan."

Sigurðr hjó höfuð af Regin, ok þá át han Fáfnis hjarta ok drakk blóð þeira beggja, Regins ok Fáfnis. Þá heyrði Sigurðr, hvar igður mæltu:

40.
"Bitt þú, Sigurðr,
bauga rauða;
er-a konungligt
kvíða mörgu.
Mey veit ek eina
miklu fegrsta,
gulli gædda,
ef þú geta mættir."

41.
"Liggja til Gjúka
grænar brautir,
fram vísa sköp
folklíðöndum;
þar hefir dýrr konungr
dóttur alna;
þá muntu, Sigurðr,
mundi kaupa."

42.
"Salr er á háu
Hindarfjalli,
allr er hann útan
eldi sveipinn,
þann hafa horskir
halir of görvan
ór ódökkum
Ógnar ljóma."

43.
"Veit ek á fjalli
folkvitr sofa
ok leikr yfir
lindar váði;
Yggr stakk þorni,
aðra felldi
hör-Gefn hali
en hafa vildi."

44.
"Knáttu, mögr, séa
mey und hjalmi,
þá er frá vígi
Vingskorni reið;
má-at Sigrdrífar
svefni bregða
skjöldunga niðr
fyr sköpum norna."

Sigurðr reið eftir slóð Fáfnis til bælis hans ok fann þat opit ok hurðir af járni ok gætti. Af járni váru ok allir timbrstokkar í húsinu, en grafit í jörð niðr. Þar fann Sigurðr stórmikit gull ok fylldi þar tvær kistur. Þar tók hann ægishjálm ok gullbrynju ok sverðit Hrotta ok marga dýrgripi ok klyfjaði þar með Grana, en hestrinn vildi eigi fram ganga, fyrr en Sigurðr steig á bak hánum.



Sigrdrífumál


Sigurðr reið upp á Hindarfjall ok stefndi suðr til Frakklands. Á fjallinu sá hann ljós mikit, svá sem eldr brynni, ok ljómaði af til himins. En er hann kom at, þá stóð þar skjaldborg ok upp ór merki. Sigurðr gekk í skjaldborgina ok sá , at þar lá maðr ok svaf með öllum hervápnum. Hann tók fyrst hjálminn af höfði hánum. Þá sá hann, at þat var kona. Brynjan var föst sem hon væri holdgróin. Þá reist hann með Gram frá höfuðsmátt brynjuna í gögnum niðr ok svá út í gögnum báðar ermar. Þá tók hann brynju af henni, en hon vaknaði, ok settist hon upp ok sá Sigurð ok mælti:

1.
"Hvat beit brynju?
Hví brá ek svefni?
Hverr felldi af mér
fölvar nauðir?"

Hann svaraði:

"Sigmundar burr,
- sleit fyr skömmu
hrafn hrælundir, -
hjörr Sigurðar!"

Hon kvað:

2.
"Lengi ek svaf,
lengi ek sofnuð var,
löng eru lýða læ;
Óðinn því veldr,
er ek eigi máttak
bregða blundstöfum."

Sigurðr settist niðr ok spyrr hana nafns. Hon tók þá horn fullt mjaðar ok gaf honum minnisveig:

3.
"Heill dagr!
Heilir dags synir!
Heil nótt ok nift!
Óreiðum augum
lítið okkr þinig
ok gefið sitjöndum sigr!

4.
Heilir æsir!
Heilar ásynjur!
Heil sjá in fjölnýta fold!
Mál ok mannvit
gefið okkr mærum tveim
ok læknishendr, meðan lifum."

Hon nefndist Sigrdrífa ok var valkyrja. Hon sagði, at tveir konungar börðust. Hét annarr Hjálmgunnarr. Hann var þá gamall ok inn mesti hermaðr, ok hafði Óðinn hánum sigri heitit en

"annarr hét Agnarr,
Auðu bróðir,
er vætr engi
vildi þiggja."

Sigrdrífa felldi Hjálmgunnarr í orrustunni, en Óðinn stakk hana svefnþorni í hefnd þess ok kvað hana aldri skyldu síðan sigr vega í orrustu ok kvað hana giftast skyldu - "en ek sagðak hánum, at ek strengðak heit þar í mót at giftast engum þeim manni, er hræðast kynni." Hann segir ok biðr hana kenna sér speki, ef hon vissi tíðindi ór öllum heimum. Sigrdrífa kvað:

5.
"Bjór færi ek þér,
brynþings apaldr,
magni blandinn
ok megintíri;
fullr er hann ljóða
ok líknstafa,
góðra galdra
ok gamanrúna.

6.
Sigrúnar skaltu kunna,
ef þú vilt sigr hafa,
ok rísta á hjalti hjörs,
sumar á véttrimum,
sumar á valböstum,
ok nefna tysvar Tý.

7.
Ölrúnar skaltu kunna,
ef þú vill annars kvæn
véli-t þik í tryggð, ef þú trúir;
á horni skal þær rísta
ok á handar baki
ok merkja á nagli Nauð.

8.
Full skal signa
ok við fári sjá
ok verpa lauki í lög;
þá ek þat veit,
at þér verðr aldri
meinblandinn mjöðr.

9.
Bjargrúnar skaltu kunna,
ef þú bjarga vilt
ok leysa kind frá konum;
á lófum þær skal rísta
ok of liðu spenna
ok biðja þá dísir duga.

10.
Brimrúnar skaltu rísta,
ef þú vilt borgit hafa
á sundi seglmörum;
á stafni skal rísta
ok á stjórnarblaði
ok leggja eld í ár,
er-a svá brattr breki
né svá bláar unnir,
þó kemstu heill af hafi.

11.
Limrúnar skaltu kunna,
af þú vilt læknir vera,
ok kunna sár at sjá;
á berki skal þær rísta
ok á baðmi viðar,
þeim er lúta austr limar.

12.
Málrúnar skaltu kunna,
ef þú vilt, at manngi þér
heiftum gjaldi harm:
þær of vindr,
þær of vefr,
þær of setr allar saman
á því þingi,
er þjóðir skulu
í fulla dóma fara.

13.
Hugrúnar skaltu kunna,
ef þú vilt hverjum vera
geðsvinnari guma;
þær of réð,
þær of reist,
þær of hugði Hroftr
af þeim legi,
er lekit hafði
ór hausi Heiðdraupnis
ok ór horni Hoddrofnis.

14.
Á bjargi stóð
með Brimis eggjar,
hafði sér á höfði hjalm;
þá mælti Mímis höfuð
fróðligt it fyrsta orð
ok sagði sanna stafi.

15.
Á skildi kvað ristnar,
þeim er stendr fyr skínandi goði,
á eyra Árvakrs
ok á Alsvinns hófi,
á því hvéli, er snýsk
undir reið Hrungnis,
á Sleipnis tönnum
ok á sleða fjötrum.

16.
Á bjarnar hrammi
ok á Braga tungu,
á ulfs klóum
ok á arnar nefi,
á blóðgum vængjum
ok á brúar sporði,
á lausnar lófa
ok á líknar spori.

17.
Á gleri ok á gulli
ok á gumna heillum,
í víni ok í virtri
ok vilisessi,
á Gugnis oddi
ok á Grana brjósti,
á nornar nagli
ok á nefi uglu.

18.
Allar váru af skafnar,
þær er váru á ristnar,
ok hverfðar við inn helga mjöð
ok sendar á víða vega;
þær ro með ásum,
þær ro með alfum,
sumar með vísum vönum
sumar hafa mennskir menn.

19.
Þat eru bókrúnar,
þat eru bjargrúnar
ok allar ölrúnar
ok mætar meginrúnar,
hveim er þær kná óvilltar
ok óspilltar
sér at heillum hafa;
njóttu, ef þú namst,
unz rjúfask regin.

20.
Nú skaltu kjósa,
alls þér er kostr of boðinn,
hvassa vápna hlynr;
sögn eða þögn
hafðu þér sjalfr í hug;
öll eru mein of metin."

Sigurðr kvað:

21.
"Munk-a ek flæja,
þótt mik feigan vitir,
emk-a ek með bleyði borinn;
ástráð þín
ek vil öll hafa;
svá lengi sem ek lifi."

Sigrdrífa kvað:

22.
"Þat ræð ek þér it fyrsta,
at þú við frændr þína
vammalaust verir;
síðr þú hefnir,
þótt þeir sakar geri;
þat kveða dauðum duga.

23.
Þat ræð ek þér annat,
at þú eið né sverir,
nema þann er saðr sé;
grimmar limar
ganga at tryggðrofi;
armr er vára vargr.

24.
Þat ræð ek þér þriðja,
at þú þingi á
deili-t við heimska hali,
því að ósviðr maðr
lætur oft kveðin
verri orð en viti.

25.
Allt er vant,
ef þú við þegir,
þá þykkir þú með bleyði borinn
eða sönnu sagðr;
hættr er heimis kviðr,
nema sér góðan geti; -
annars dags
láttu hans öndu farit,
ok launa svá lýðum lygi.

26.
Þat ræð ek þér it fjórða,
ef býr fordæða
vammafull á vegi,
ganga er betra
en giska sé,
þótt þik nótt of nemi.

27.
Fornjósnar augu
þurfu fira synir,
hvars skulu vreiðir vega;
oft bölvísar konur
sitja brautu nær,
þær er deyfa sverð ok sefa.

28.
Þat ræð ek þér it fimmta,
þóttú fagrar séir
brúðir bekkjum á,
sifja silfr
lát-a-ðu þínum svefni ráða;
teygj-at-tu þér at kossi konur.

29.
Þat ræð ek þér it sétta,
þótt með seggjum fari
ölðrmál til öfug,
drukkin deila
skal-at-tu við dolgviðu;
margan stelr vín viti.

30.
Söngr ok öl
hefr seggjum verit
mörgum at móðtrega,
sumum at bana,
sumum at bölstöfum;
fjölð er, þat er fira tregr.

31.
Þat ræð ek þér it sjaunda,
ef þú sakar deilir
við hugfulla hali,
berjask er betra
en brenna sé
inni auðstöfum.

32.
Þat ræð ek þér it átta,
at þú skalt við illu sjá
ok firrask flærðarstafi;
mey þú teygj-at
né manns konu
né eggja ofgamans.

33.
Þat ræð ek þér it níunda,
at þú náum bjargir,
hvars þú á foldu finnr,
hvárts eru sóttdauðir
eða eru sædauðir
eða eru vápndauðir verar.

34.
Laug skal gera,
þeim er liðnir eru,
þváa hendr ok höfuð,
kemba ok þerra,
áðr í kistu fari,
ok biðja sælan sofa.

35.
Þat ræð ek þér it tíunda,
at þú trúir aldregi
várum vargdropa,
hvárstu ert bróður bani
eða hafir þú felldan föður;
ulfr er í ungum syni,
þó sé hann gulli gladdr.

36.
Sakar ok heiftir
hyggja-t svefngar vera
né harm in heldr;
vits ok vápna
vant er jöfri at fá
þeim er skal fremstr með firum.

37.
Þat ræð ek þér it ellifta,
at þú við illu séir
hvern veg at vini;
langt líf þykkjumk-a-k
lofðungs vita;
römm eru róg of risin."



Sigurðarkviða in meiri
(Brot af Sigurðarkviðu)


1.
Eldr nam at æsask
en jörð at skjalfa
ok hár logi
við himni gnæfa;
fár treystisk þar
fylkis rekka
eld at ríða
né yfir stíga.

2.
Sigurðr Grana
sverði keyrði;
eldr sloknaði
fyrir öðlingi,
logi allr lægðisk
fyrir lofgjörnum,
bliku reiði
er Reginn átti
-- -- --

Brynhildr kvað:

3.
"Sigurðr vá at ormi,
en þat síðan mun
engum fyrnask,
meðan öld lifir;
en hlýri þinn
hvárki þorði
eld at ríða
né yfir stíga."
-- -- --

4.
Út gekk Sigurðr
andspjalli frá,
hollvinr lofða,
ok hnipnaði,
svá at ganga nam
gunnarfúsum
sundr of síður
serkr járnofinn.
-- -- --

Högni kvað:

5.
"[hvat hefir Sigurðr
til] saka unnit,
er þú fræknan vill
fjörvi næma?"

Gunnar kvað:

6.
"Mér hefir Sigurðr
selda eiða,
eiða selda,
alla logna;
þá vélti hann mik,
er hann vera skyldi
allra eiða
einn fulltrúi."

Högni kvað:

7.
"Þik hefir Brynhildr
böl at gerva
heiftar hvattan
harm at vinna;
fyrman hon Guðrúnu
góðra ráða,
en síðan þér
sín at njóta."

8.
Sumir ulf sviðu,
sumir orm sniðu,
sumir Gotþormi
af gera deildu;
áðr þeir mætti
meins of lystir
á horskum hal
hendr of leggja.

9.
Soltinn varð Sigurðr
sunnan Rínar;
hrafn af meiði
hátt kallaði:
"Ykkr mun Atli
eggjar rjóða,
munu vígskáum
of viða eiðar."

10.
Úti stóð Guðrún
Gjúka dóttir,
ok hon þat orða
alls fyrst of kvað:
"Hvar er nú Sigurðr,
seggja dróttinn,
er frændr mínir
fyrri ríða?"

11.
Einn því Högni
andsvör veitti:
"Sundr höfum Sigurð
sverði höggvinn;
gnapir æ grár jór
yfir gram dauðum."

12.
Þá kvað þat Brynhildr
Buðla dóttir:
"Vel skuluð njóta
vápna ok landa;
einn mundi Sigurðr
öllu ráða,
ef hann lengr litlu
lífi heldi.

13.
Væri-a þat sæmt,
at hann svá réði
Gjúka arfi
ok Gota mengi,
er hann fimm sonu
at folkræði,
gunnarfúsa,
getna hafði."

14.
Hló þá Brynhildr
- bær allr dunði -
einu sinni
af öllum hug:
"Lengi skuluð njóta
landa ok þegna,
er þér fræknan gram
falla létuð."

15.
Þá kvað þat Guðrún
Gjúka dóttir:
"Mjök mælir þú
miklar firnar;
gramir hafi Gunnar,
götvað Sigurðar;
heiftgjarns hugar
hefnt skal verða."

16.
Fram var kvelda,
fjölð var drukkit,
þá var hvívetna
vilmál talið,
sofnuðu allir,
er i sæing kómu,
einn vakði Gunnarr
öllum lengr.

17.
Fót nam-at hræra,
fjölð nam-at spjalla,
hitt herglötuðr
hyggja téði,
hvat þeir í bölvi
báðir sögðu
hrafn ey ok örn,
er þeir heim riðu.

18.
Vaknaði Brynhildr
Buðla dóttir,
dís skjöldunga,
fyr dag litlu:
"Hvetið mik eða letið mik
- harmr er unninn -
sorg at segja
eða svá láta."

19.
Þögðu allir
við því orði,
fár kunni þeim
fljóða látum,
er hon grátandi
gerðisk at segja
þat er hlæjandi
hölða beiddi:

20.
"Hugða ek mér, Gunnarr,
grimmt í svefni,
svalt allt í sal,
ætta sæing kalda;
enn þú, gramr, riðir
glaums andvani,
fjötri fatlaðr,
í fjánda lið;
svá mun öll yður
ætt Niflunga
afli gengin,
eruð eiðrofa.

21.
Mant-at-tu, Gunnarr,
til görva þat,
er þit blóði í spor
báðir rennduð;
nú hefir þú hánum þat allt
illu launat,
er hann fremstan þik
finna vildi.

22.
Þá reyndi þat,
er riðit hafði
móðigr á vit
mín at biðja,
hvé herglötuðr
hafði fyrri
eiðum haldit
við inn unga gram.

23.
Benvönd of lét,
brugðinn gulli,
margdýrr konungr
á meðal okkar;
eldi váru eggjar
útan görvar,
en eitrdropum
innan fáðar."


Frá dauða Sigurðar

Hér er sagt í þessi kviðu frá dauða Sigurðar, ok víkr hér svá til sem þeir dræpi hann úti, en sumir segja svá, at þeir dræpi hann inni í rekkju sinni sofanda. En þýðverskir menn segja svá, at þeir dræpi hann úti í skógi, ok svá segir í Guðrúnarkviðu inni fornu, at Sigurðr ok Gjúkasynir hefði til þings riðit, þá er hann var drepinn. En þat segja allir einnig, at þeir sviku hann í tryggð ok vógu at hánum liggjanda ok óbúnum.



Guðrúnarkviða in fyrsta


Guðrún sat yfir Sigurði dauðum. Hon grét eigi sem aðrar konur, en hon var búinn til at springa af harmi. Til gengu bæði konur ok karlar at hugga hana, en þat var eigi auðvelt. Þat er sögn manna, at Guðrún hefði etit af Fáfnis hjarta ok hon skilði því fugls rödd. - Þetta er enn kveðit um Guðrúnu:

1.
Ár var, þats Guðrún
gerðisk at deyja,
er hon sat sorgfull
yfir Sigurði;
gerði-t hon hjúfra
né höndum slá,
né kveina um
sem konur aðrar.

2.
Gengu jarlar
alsnotrir fram,
þeir er harðs hugar
hana löttu;
þeygi Guðrún
gráta mátti,
svá var hon móðug,
mundi hon springa.

3.
Sátu ítrar
jarla brúðir,
gulli búnar,
fyr Guðrúnu;
hvar sagði þeira
sinn oftrega,
þann er bitrastan
of beðit hafði.

4.
Þá kvað Gjaflaug,
Gjúka systir:
"Mik veit ek á moldu
munarlausasta;
hefi ek fimm vera
forspell beðit,
tveggja dætra,
þriggja systra,
átta bræðra,
þó ek ein lifi."

5.
Þeygi Guðrún
gráta mátti,
svá var hon móðug
at mög dauðan
ok harðhuguð
of hrör fylkis.

6.
Þá kvað þat Herborg,
Húnalands dróttning:
"Hefi ek harðara
harm at segja;
mínir sjau synir
sunnan lands,
verr inn átti,
í val fellu.

7.
Faðir ok móðir,
fjórir bræðr,
þau á vági
vindr of lék,
barði bára
við borðþili.

8.
Sjalf skylda ek göfga,
sjalf skylda ek götva,
sjalf skylda ek höndla
hrör þeira;
þat ek allt of beið
ein misseri,
svá at mér maðr engi
munar leitaði.

9.
Þá varð ek hafta
ok hernuma
sams misseris
síðan verða;
skylda ek skreyta
ok skúa binda
hersis kván
hverjan morgin.

10.
Hon ægði mér
af afbrýði
ok hörðum mik
höggum keyrði;
fann ek húsguma
hvergi in betra,
en húsfreyju
hvergi verri."

11.
Þeygi Guðrún
gráta mátti,
svá var hon móðug
at mög dauðan
ok harðhuguð
of hrör fylkis.

12.
Þá kvað þat Gullrönd
Gjúka dóttir:
"Fá kanntu, fóstra,
þótt þú fróð séir,
ungu vífi
andspjöll bera."
Varaði hon at hylja
um hrör fylkis.

13.
Svipti hon blæju
af Sigurði
ok vatt vengi
fyr vífs knéum:
"Líttu á ljúfan,
leggðu munn við grön,
sem þú halsaðir
heilan stilli."

14.
Á leit Guðrún
einu sinni,
sá hon döglings skör
dreyra runna,
fránar sjónir
fylkis liðnar,
hugborg jöfurs
hjörvi skorna.

15.
Þá hné Guðrún
höll við bolstri,
haddr losnaði,
hlýr roðnaði,
en regns dropi
rann niðr of kné.

16.
Þá grét Guðrún
Gjúka dóttir,
svá at tár flugu
tresk í gögnum
ok gullu við
gæss í túni,
mærir fuglar,
er mær átti.

17.
Þá kvað þat Gullrönd
Gjúka dóttir:
"Ykkrar vissa ek
ástir mestar
manna allra
fyr mold ofan;
unðir þá hvárki
úti né inni,
systir mín
nema hjá Sigurði."

Guðrún kvað:

18.
"Svá var minn Sigurðr
hjá sonum Gjúka
sem væri geirlaukr
ór grasi vaxinn
eða væri bjartr steinn
á band dreginn,
jarknasteinn
yfir öðlingum.

19.
Ek þótta ok
þjóðans rekkum
hverri hæri
Herjans dísi;
nú em ek svá lítil
sem lauf séi
oft í jölstrum
at jöfur dauðan.

20.
Sakna ek í sessi
ok í sæingu
míns málvinar,
valda megir Gjúka;
valda megir Gjúka
mínu bölvi
ok systur sinnar
sárum gráti.

21.
Svá ér of lýða
landi eyðið
sem ér of unnuð
eiða svarða;
mun-a þú, Gunnarr,
gulls of njóta;
þeir munu þér baugar
at bana verða,
er þú Sigurði
svarðir eiða.

22.
Oft var í túni
teiti meiri,
þá er minn Sigurðr
söðlaði Grana
ok þeir Brynhildar
biðja fóru,
armar véttar,
illu heilli."

23.
Þá kvað þat Brynhildr
Buðla dóttir:
"Vön sé sú véttr
vers ok barna,
er þik, Guðrún,
gráts of beiddi
ok þér í morgun
málrúnar gaf."

24.
Þá kvað þat Gullrönd
Gjúka dóttir:
"Þegi þú, þjóðleið,
þeira orða;
urðr öðlinga
hefir þú æ verit;
rekr þik alda hver
illrar skepnu,
sorg sára
sjau konunga
ok vinspell
vífa mest."

25.
Þá kvað þat Brynhildr
Buðla dóttir:
"Veldr einn Atli
öllu bölvi
of borinn Buðla
bróðir minn.

26.
Þá er vit í höll
húnskrar þjóðar
eld á jöfri
ormbeðs litum,
þess hefi ek gangs
goldit síðan,
þeirar sýnar,
sáumk ey."

27.
Stóð hon und stoð,
strengði hon efli;
brann Brynhildi
Buðla dóttur
eldr ór augum,
eitri fnæsti,
er hon sár of leit
á Sigurði.

Guðrún gekk þaðan á braut til skógar á eyðimerkr ok fór allt til Danmarkar ok var þar með Þóru Hákonardóttur sjau misseri. Brynhildr vildi eigi lifa eftir Sigurð. Hon lét drepa þræla sína átta ok fimm ambóttir. Þá lagði hon sik sverði til bana, svá sem segir í Sigurðarkviðu inni skömmu.



Sigurðarkviða in skamma


1.
Ár var, þats Sigurðr
sótti Gjúka,
Völsungr ungi,
er vegit hafði;
tók við tryggðum
tveggja bræðra,
seldusk eiða
eljunfræknir.

2.
Mey buðu hánum
ok meiðma fjölð,
Guðrúnu ungu,
Gjúka dóttur;
drukku ok dæmðu
dægr margt saman
Sigurðr ungi
ok synir Gjúka.

3.
Unz þeir Brynhildar
biðja fóru,
svá at þeim Sigurðr
reið í sinni
Völsungr ungi,
ok vega kunni;
hann of ætti,
ef hann eiga knætti.

4.
Sigurðr inn suðræni
lagði sverð nökkvit,
mæki málfán,
á meðal þeirra;
né hann konu
kyssa gerði
né húnskr konungr
hefja sér at armi,
mey frumunga
fal hann megi Gjúka.

5.
Hon sér at lífi
löst né vissi
ok at aldrlagi
ekki grand,
vamm þat er væri
eða vera hygði;
gengu þess á milli
grimmar urðir.

6.
Ein sat hon úti
aftan dags,
nam hon svá margt
um at mælask:
"Hafa skal ek Sigurð,
- eða þó svelta, -
mög frumungan
mér á armi.

7.
Orð mæltak nú,
iðrumk eftir þess:
kván er hans Guðrún,
en ek Gunnars;
ljótar nornir
skópu oss langa þrá."

8.
Opt gengr hon innan
ills of fylld,
ísa ok jökla,
aftan hvern,
er þau Guðrún
ganga á beð
ok hana Sigurðr
sveipr í rifti,
konungr inn húnski
kván frjá sína.

9.
"Vön geng ek vilja,
vers ok beggja,
verð ek mik gæla
af grimmum hug."

10.
Nam af þeim heiftum
hvetjask at vígi:
"Þú skalt, Gunnarr,
gerst of láta
mínu landi
ok mér sjalfri;
mun ek una aldri
með öðlingi.

11.
Mun ek aftr fara,
þars ek áðan vark
með nábornum
niðjum mínum;
þar mun ek sitja
ok sofa lífi,
nema þú Sigurð
svelta látir
ok jöfurr öðrum
æðri verðir.

12.
Látum son fara
feðr í sinni,
skal-at ulf ala
ungan lengi.
Hveim verðr hölða
hefnd léttari
síðan til sátta,
at sonr lifi?"

13.
Hryggr varð Gunnarr
ok hnipnaði,
sveip sínum hug,
sat of allan dag;
hann vissi þat
vilgi görla,
hvat hánum væri
vinna sæmst
eða hánum væri
vinna bezt,
alls sik Völsung
vissi firrðan
ok at Sigurð
söknuð mikinn.

14.
Ýmist hann hugði
jafnlanga stund:
þat var eigi
afartítt,
at frá konungdóm
kvánir gengi.
Nam hann sér Högna
heita at rúnum,
þar átti hann
alls fulltrúa:

15.
"Ein er mér Brynhildr
öllum betri,
of borin Buðla,
hon er bragr kvenna;
fyrr skal ek mínu
fjörvi láta
en þeirar meyjar
meiðmum týna.

16.
Vildu okkr fylki
til fjár véla?
Gótt er at ráða
Rínar malmi
ok unandi
auði stýra
ok sitjandi
sælu njóta."

17.
Einu því Högni
andsvör veitti:
"Samir eigi okkr
slíkt at vinna,
sverði rofna
svarna eiða,
eiða svarna,
unnar tryggðir.

18.
Vitum-a vit á moldu
menn in sælli,
meðan fjórir vér
folki ráðum
ok sá inn húnski
her-Baldr lifir,
né in mætri
mægð á foldu,
ef vér fimm sonu
fæðum lengi,
áttumgóða
æxla knættim.

19.
Ek veit görla,
hvaðan vegir standa:
eru Brynhildar
brek ofmikil."

Gunnarr kvað:

20.
"Vit skulum Guthorm
gerva at vígi,
yngra bróður,
ofróðara;
hann var fyr útan
eiða svarna,
eiða svarna,
unnar tryggðir."

21.
Dælt var at eggja
óbilgjarnan,
stóð til hjarta
hjörr Sigurði.

22.
Réð til hefnda
hergjarn í sal
ok eftir varp
óbilgjörnum;
fló til Guthorms
Grams ramliga
kynbirt járn
ór konungs hendi.

23.
Hné hans of dolgr
til hluta tveggja,
hendr ok höfuð
hné á annan veg,
en fóta hlutr
féll aftr í stað.

24.
Sofnuð var Guðrún
í sæingu
sorgalaus
hjá Sigurði,
en hon vaknaði
vilja firrð,
er hon Freys vinar
flaut í dreyra.

25.
Svá sló hon svárar
sínar hendr,
at rammhugaðr
reis upp við beð:
"Grát-a-ðu, Guðrún,
svá grimmliga,
brúðr frumunga,
þér bræðr lifa.

26.
Á ek til ungan
erfinytja,
kann-at hann firrask
ór fjándgarði;
þeir sér hafa
svárt ok dátt
enn nær numit
nýlig ráð.

27.
Ríðr-a þeim síðan,
þótt sjau alir,
systursonr
slíkr at þingi.
Ek veit görla,
hví gegnir nú:
ein veldr Brynhildr
öllu bölvi.

28.
Mér unni mær
fyr mann hvern,
en við Gunnar
grand ekki vannk;
þyrmða ek sifjum,
svörnum eiðum,
síðr værak heitinn
hans kvánar vinr."

29.
Kona varp öndu,
en konungr fjörvi,
svá sló hon svárar
sínar hendr,
at kváðu við
kálkar í vá
ok gullu við
gæss í túni.

30.
Hló þá Brynhildr
Buðla dóttir
einu sinni
af öllum hug,
er hon til hvílu
heyra knátti
gjallan grát
Gjúka dóttur.

31.
Hitt kvað þá Gunnarr
gramr haukstalda:
"Hlær-a þú af því,
heiftgjörn kona,
glöð á gólfi,
at þér góðs viti.
Hví hafnar þú
inum hvíta lit,
feikna fæðir?
Hygg ek, at feig séir.

32.
Þú værir þess
verðust kvenna,
at fyr augum þér
Atla hjöggim,
sæir bræðr þínum
blóðugt sár,
undir dreyrgar
knættir yfir binda."

Brynhildr kvað:

33.
"Frýr-a maðr þér engi,
hefir þú fullvegit;
lítt sésk Atli
ófu þína;
hann mun ykkar
önd síðari
ok æ bera
afl it meira.

34.
Segja mun ek þér, Gunnarr,
- sjalfr veiztu görla, -
hvé er yðr snemma
til saka réðuð;
varð ek til ung
né ofþrungin,
fullgædd féi
á fleti bróður.

35.
Né ek vilda þat,
at mik verr ætti,
áðr þér Gjúkungar
riðuð at garði,
þrír á hestum
þjóðkonungar,
en þeira för
þörfgi væri.

36.
Þeim hétumk þá
þjóðkonungi,
er með gulli sat
á Grana bógum;
var-at hann í augu
yðr um líkr
né á engi hlut
at álitum,
þó þykkizk ér
þjóðkonungar.

37.
Ok mér Atli þat
einni sagði,
at hvárki lézk
höfn of deila,
gull né jarðir,
nema ek gefask létak,
ok engi hlut
auðins féar,
þá er mér jóðungri
eigu seldi
ok mér jóðungri
aura talði.

38.
Þá var á hvörfun
hugr minn um þat,
hvárt ek skylda vega
eða val fella
böll í brynju
um bróður sök;
þat myndi þá
þjóðkunnt vera
mörgum manni
at munar stríði.

39.
Létum síga
sáttmál okkur
lék mér meir í mun
meiðmar þiggja,
bauga rauða
burar Sigmundar;
né ek annars manns
aura vildak.

40.
Unnak einum
né ýmissum,
bjó-at of hverfan
hug men-Skögul;
allt mun þat Atli
eftir finna,
er hann mína spyrr
morðför görva,

41.
at þeygi skal
þunngeð kona
annarrar ver
aldri leiða;
þá mun á hefndum
harma minna."

42.
Upp reis Gunnarr
gramr verðungar,
ok um hals konu
hendr of lagði;
gengu allir
ok þó ýmissir
af heilum hug
hana at letja.

43.
Hratt af halsi
hveim þar sér,
lét-a mann sik letja
langrar göngu.

44.
Nam hann sér Högna
hvetja at rúnum:
"Seggi vil ek alla
í sal ganga
þína með mínum,
- nú er þörf mikil, -
vita, ef meini
morðför konu,
unz af méli
enn mein komi;
þá látum því
þarfar ráða."

45.
Einu því Högni
andsvör veitti:
"Leti-a maðr hana
langrar göngu,
þars hon aftrborin
aldri verði;
hon kröng of komsk
fyr kné móður,
hon æ borin
óvilja til,
mörgum manni
at móðtrega."

46.
Hvarf sér óhróðugr
andspilli frá,
þar er mörk menja
meiðmum deildi.

47.
Leit hon of alla
eigu sína,
soltnar þýjar
ok salkonur;
gullbrynju smó,
- var-a gott í hug, -
áðr sik miðlaði
mækis eggjum.

48.
Hné við bollstri
hon á annan veg
ok hjörunduð
hugði at ráðum:

49.
"Nú skulu ganga,
þeir er gull vili
ok minni því
at mér þiggja;
ek gef hverri
of hróðit sigli,
bók ok blæju,
bjartar váðir."

50.
Þögðu allir,
við því orði
ok allir senn
andsvör veittu:
"Ærnar soltnar,
munum enn lifa.
Verða salkonur
sæmð at vinna."

51.
Unz af hyggjandi
hörskrýdd kona,
ung at aldri
orð viðr of kvað:
"Vilk-at ek mann trauðan
né torbænan
um óra sök
aldri týna.

52.
Þó mun á beinum
brenna yðrum
færi eyrir,
þá er ér fram komið,
neitt Menju góð,
mín at vitja.

53.
Sezktu niðr, Gunnarr,
mun ek segja þér
lífs örvæna
ljósa brúði;
mun-a yðvart far
allt í sundi,
þótt ek hafa
öndu látit.

54.
Sátt munuð it Guðrún
snemr, en þú hyggir;
hefir kunn kona
við konungi
daprar minjar
at dauðan ver.

55.
Þar er mær borin,
- móðir fæðir, -
sú mun hvítari
en inn heiði dagr
Svanhildr vera,
sólar geisla.

56.
Gefa muntu Guðrúnu
góðra nökkurum
skeyti skæða
skatna mengi;
mun-at at vilja
versæl gefin;
hana mun Atli
eiga ganga,
of borinn Buðla,
bróðir minn.

57.
Margs á ek minnask,
hvé við mik fóru,
þá er mik sára
svikna höfðuð,
vaðin at vilja
vark, meðan ek lifðak.

58.
Muntu Oddrúnu
eiga vilja,
en þik Atli mun
eigi láta;
it munuð lúta
á laun saman,
hon mun þér unna
sem ek skyldak,
ef okkr góð of sköp
gerði verða.

59.
Þik mun Atli
illu beita,
muntu í öngan
ormgarð lagiðr.

60.
Þat mun ok verða
þvígit lengra,
at Atli mun
öndu týna,
sælu sinni,
ok sona lífi,
því at hánum Guðrún
grýmir á beð
snörpum eggjum
af sárum hug.

61.
Sæmri væri Guðrún,
systir ykkur,
frumver sínum
at fylgja dauðum,
ef henni gæfi
góðra ráða
eða ætti hon hug
ossum líkan.

62.
Ört mæli ek nú,
en hon eigi mun
of óra sök
aldri týna;
hana munu hefja
hávar bárur
til Jónakrs
óðaltorfu.

63.
[Ala mun hún sér jóð,
erfivörðu ],
erfivörðu,
Jónakrs sonum;
mun hon Svanhildi
senda af landi,
sína mey
ok Sigurðar.

64.
Hana munu bíta
Bikka ráð,
því at Jörmunrekkr
óþarft lifir;
þá er öll farin
ætt Sigurðar;
eru Guðrúnar
græti at fleiri.

65.
Biðja mun ek þik
bænar einnar,
- sú mun í heimi
hinzt bæn vera -:
Láttu svá breiða
borg á velli,
at undir oss öllum
jafnrúmt séi,
þeim er sultu
með Sigurði.

66.
Tjaldi þar um þá borg
tjöldum ok skjöldum,
valarift vel fáð
ok Vala mengi;
brenni mér inn húnska
á hlið aðra.

67.
Brenni inum húnska
á hlið aðra
mína þjóna
menjum göfga:
tveir at höfðum
ok tveir haukar;
þá er öllu skipt
til jafnaðar.

68
Liggi okkar enn í milli
malmr hringvariðr,
egghvast járn,
sem endr lagit,
þá er vit bæði
beð einn stigum
ok hétum þá
hjóna nafni.

69
Hrynja hánum þá
á hæl þeygi
hlunnblik hallar
hringi litkuð,
ef hánum fylgir
ferð mín heðan;
þeygi mun ór för
aumlig vera.

70
Því at hánum fylgja
fimm ambáttir,
átta þjónar,
eðlum góðir,
fóstrman mitt
ok faðerni,
þat er Buðli gaf
barni sínu.

71
Margt sagða ek,
munda ek fleira,
er mér meir mjötuðr
málrúm gæfi;
ómum þverr,
undir svella,
satt eitt sagðak,
svá mun ek láta."



Helreið Brynhildar


Eftir dauða Brynhildar váru gör bál tvau, annat Sigurði, ok brann þat fyrr, enn Brynhildr var á öðru brennd, ok var hon í reið þeiri, er guðvefjum var tjölduð. Svá er sagt, at Brynhildr ók með reiðinni á helveg ok fór um tún, þar er gýgr nökkur bjó. Gýgrin kvað:

1.
"Skaltu í gögnum
ganga eigi
grjóti studda
garða mína,
betr semði þér
borða at rekja
heldr en vitja
vers annarrar.

2.
Hvat skaltu vitja
af Vallandi,
hvarfúst höfuð,
húsa minna?
Þú hefir, Vár gulls,
ef þik vita lystir,
mild af höndum
manns blóð þvegit."

Brynhildr kvað:

3.
"Bregðu eigi mér,
brúðr ór steini,
þótt ek værak
í víkingu;
ek mun okkur
æðri þykkja,
hvars menn eðli
okkart kunna."

Gýgrin kvað:

4.
"Þú vart, Brynhildr
Buðla dóttir,
heilli verstu
í heim borin;
þú hefir Gjúka
of glatat börnum
ok búi þeira
brugðit góðu."

Brynhildr kvað:

5.
"Ek mun segja þér
svinn ór reiðu
vitlaussi mjök,
ef þik vita lystir,
hvé gerðu mik
Gjúka arfar
ástalausa
ok eiðrofa.

6.
Hétu mik allir
í Hlymdölum
Hildi undir hjalmi
hverr er kunni.

7.
Annar hét Agnarr,
Auðu bróðir,
er véttr engi
vildi týja.

8.
Lét hami vára
hugfullr konungr
átta systra
undir eik borit;
var ek vetra tolf,
ef þik vita lystir,
er ek ungum gram
eiða seldak.

9.
Þá lét ek gamlan
á Goðþjóðu
Hjalmgunnar næst
heljar ganga;
gaf ek ungum sigr
Auðu bróður;
þar varð mér Óðinn
ofreiðr of þat.

10.
Lauk hann mik skjöldum
í Skatalundi
rauðum ok hvítum,
randir snurtu;
þann bað hann slíta
svefni mínum,
er hvergi lands
hræðask kynni.

11.
Lét hann um sal minn
sunnanverðan
hávan brenna
her alls viðar;
þar bað hann einn þegn
yfir at ríða,
þanns mér færði gull,
þats und Fáfni lá.

12.
Reið góðr Grana
gullmiðlandi,
þars fóstri minn
fletjum stýrði;
einn þótti hann þar
öllum betri
víkingr Dana
í verðungu.

13.
Sváfu við ok unðum
í sæing einni,
sem hann minn bróðir
of borinn væri;
hvárki knátti
hönd yfir annat
átta nóttum
okkart leggja.

14.
Því brá mér Guðrún
Gjúka dóttir,
at ek Sigurði
svæfak á armi,
þar varð ek þess vís,
er ek vildig-a-k,
at þau véltu mik
í verfangi.

15.
Munu við ofstríð
alls til lengi
konur ok karlar
kvikvir fæðask;
við skulum okkrum
aldri slíta
Sigurðr saman.
Sökkstu, gýgjar kyn."



Guðrúnarkviða in forna


Þjóðrekr konungr var með Atla ok hafði þar látit flesta alla menn sína. Þjóðrekr ok Guðrún kærðu harma sín á milli. Hon sagði hánum ok kvað:

1.
Mær var ek meyja,
- móðir mik fæddi, -
björt í búri,
unna ek vel bræðrum, -
unz mik Gjúki
gulli reifði,
gulli reifði,
gaf Sigurði.

2.
Svá var Sigurðr
of sonum Gjúka
sem væri grænn laukr
ór grasi vaxinn
eða hjörtr hábeinn
of hvössum dýrum
eða gull glóðrautt
af gráu silfri.

3.
Unz mér fyrmunðu
mínir bræðr,
at ek ætta ver
öllum fremra;
sofa þeir né máttu-t
né of sakar dæma,
áðr þeir Sigurð
svelta létu.

4.
Grani rann at þingi,
- gnýr var at heyra, -
en þá Sigurðr
sjalfr eigi kom;
öll váru söðuldýr
sveita stokkin
ok of vanið vási
und vegöndum.

5.
Gekk ek grátandi
við Grana ræða,
úrughlýra
jó frá ek spjalla;
hnipnaði Grani þá,
drap í gras höfði,
jór þat vissi,
eigendr né lifðu-t.

6.
Lengi hvarfaðak,
lengi hugir deildusk,
áðr ek of frægak
folkvörð at gram.

7.
Hnipnaði Gunnarr,
sagði mér Högni
frá Sigurðar
sárum dauða:
"Liggr of höggvinn
fyr handan ver
Gothorms bani
of gefinn ulfum.

8.
Líttu þar Sigurð
á suðrvega;
þá heyrir þú
hrafna gjalla,
örnu gjalla
æzli fegna,
varga þjóta
of veri þínum."

9.
"Hví þú mér, Högni,
harma slíka
viljalaussi
vill of segja?
Þitt skyli hjarta
hrafnar slíta
við lönd yfir
en þú vitir manna!"

10.
Svaraði Högni
sinni einu,
trauðr góðs hugar,
af trega stórum:
"Þess áttu, Guðrún,
græti at fleiri,
at hjarta mitt
hrafnar slíti."

11.
Hvarf ek ein þaðan
annspilli frá
á við lesa
varga leifar;
gerðig-a ek hjúfra
né höndum slá
né kveina um
sem konur aðrar,
þá er sat soltin
of Sigurði.

12.
Nótt þótti mér
niðmyrkr vera,
er ek sárla satk
yfir Sigurði;
ulfar þóttumk
öllu betri,
ef þeir léti mik
lífi týna
eða brenndi mik
sem birkinn við.

13.
Fór ek af fjalli
fimm dægr talið,
unz ek höll Halfs
háva þekkðak.

14.
Sat ek með Þóru
sjau misseri,
dætr Hákonar
í Danmörku;
hon mér at gamni
gullbókaði
sali suðræna
ok svani danska.

15.
Hafðu vit á skriftum
þat er skatar léku,
ok á hannyrðum
hilmis þegna,
randir rauðar,
rekka Húna,
hjördrótt, hjalmdrótt,
hilmis fylgju.

16.
Skip Sigmundar
skriðu frá landi,
gylltar grímur,
grafnir stafnar;
byrðu vit á borða,
þat er þeir börðusk
Sigarr ok Siggeirr
suðr á Fjóni.

17.
Þá frá Grimildr,
gotnesk kona,
hvat ek væra
hyggjuð -- --;
hon brá borða
ok buri heimti
þrágjarnliga
þess at spyrja,
hverr vildi son
systur bæta
eða ver veginn
vildi gjalda.

18.
Görr lézk Gunnarr
gull at bjóða
sakar at bæta,
ok it sama Högni.
Hon frétti at því,
hverr fara vildi
vigg at söðla
vagn at beita,
hesti ríða,
hauki fleygja,
öðrum at skjóta
af ýboga.

19.
Valdarr Dönum
með Jarizleifi,
Eymóðr þriði
með Jarizskári
inn gengu þá,
jöfrum líkir,
Langbarðs liðar,
höfðu loða rauða,
stuttar brynjur,
steypða hjalma,
skalmum gyrðir,
höfðu skarar jarpar.

20.
Hverr vildi mér
hnossir velja,
hnossir velja
ok hugat mæla,
ef þeir mætti mér
margra súta
tryggðir vinna, -
né ek trúa gerða.

21.
Færði mér Grímhildr
full at drekka
svalt ok sárligt,
né ek sakar munðak;
þat var of aukit
jarðar magni,
svalköldum sæ
ok sónum dreyra.

22.
Váru í horni
hvers kyns stafir
ristnir ok roðnir,
- ráða ek né máttak, -
lyngfiskr langr,
lands Haddingja
ax óskorit,
innleið dyra.

23.
Váru þeim bjóri
böl mörg saman,
urt alls viðar
ok akarn brunnin,
umdögg arins,
iðrar blótnar,
svíns lifr soðin,
því at hon sakar deyfði.

24.
En þá gleymðu,
er getit höfðu,
öll jöfurs
jórbjúg í sal;
kómu konungar
fyr kné þrennir,
áðr hon sjalfa mik
sótti at máli.

Grímhildr kvað:

25.
"Gef ek þér, Guðrún,
gull at þiggja,
fjölð alls féar,
at þinn föður dauðan,
hringa rauða,
Hlöðvés sali,
ársal allan
at jöfur fallinn.

26.
Húnskar meyjar,
þær er hlaða spjöldum
ok gera gull fagrt,
svá at þér gaman þykki;
ein skaltu ráða
auði Buðla,
gulli göfguð
ok gefin Atla."

Guðrún kvað:

27.
"Vilk eigi ek
með veri ganga
né Brynhildar
bróður eiga;
samir eigi mér
við son Buðla
ætt at auka
né una lífi."

Grímhildr kvað:

28.
"Hirð-a-ðu hölðum
heiftir gjalda,
því at vér höfum
valdit fyrri;
svá skaltu láta,
sem þeir lifi báðir
Sigurðr ok Sigmundr,
ef þú sonu fæðir."

Guðrún kvað:

29.
"Mák-a ek, Grímhildr,
glaumi bella
né vígrisins
vánir telja,
siz Sigurðar
sárla drukku
hrægífr, huginn
hjartblóð saman."

Grímhildr kvað:

30.
"Þann hefi ek allra
ættgöfgastan
fylki fundit
ok framast nökkvi;
hann skaltu eiga,
unz þik aldr viðr,
verlaus vera,
nema þú vilir þenna."

Guðrún kvað:

31.
"Hirð-a-ðu bjóða
bölvafullar
þrágjarnliga
þær kindir mér;
hann mun Gunnar
grandi beita
ok ór Högna
hjarta slíta;
munk-at ek létta,
áðr lífshvatan
eggleiks hvötuð
aldri næmik."

32.
Grátandi Grímhildr
greip við orði,
er burum sínum
bölva vætti
ok mögum sínum
meina stórra.

Grímhildr kvað:

33.
"Lönd gef ek enn þér,
lýða sinni,
Vinbjörg, Valbjörg,
ef þú vill þiggja;
eigðu um aldr þat
ok uni, dóttir."

Guðrún kvað:

34.
"Þann mun ek kjósa
af konungum
ok þó af niðjum
nauðig hafa;
verðr eigi mér
verr at ynði
né böl bræðra
at bura skjóli."

35.
Senn var á hesti
hverr drengr litinn,
en víf valnesk
hafið í vagna;
vér sjau daga
svalt land riðum,
en aðra sjau
unnir kníðum,
en ina þriðju sjau
þurrt land stigum.

36.
Þar hliðverðir
hárar borgar
grind upp luku,
áðr í garð riðum.

37.
Vakði mik Atli,
en ek vera þóttumk
full ills hugar
at frændr dauða.

Atli kvað:

38.
"Svá mik nýliga
nornir vekja," -
vílsinnis spá
vildi, at ek réða, -
"hugða ek þik, Guðrún
Gjúka dóttir,
læblöndnum hjör
leggja mik í gögnum."

Guðrún kvað:

39.
"Þat er fyr eldi,
er éarn dreyma,
fyr dul ok vil
drósar reiði;
mun ek þik við bölvi
brenna ganga,
líkna ok lækna,
þótt mér leiðir séir."

Atli kvað:

40.
"Hugða ek hér í túni
teina fallna,
þá er ek vildak
vaxna láta,
rifnir með rótum,
roðnir í blóði,
bornir á bekki,
beðit mik at tyggva.

41.
Hugða ek mér af hendi
hauka fljúga
bráðalausa
bölranna til;
hjörtu hugða ek þeira
við hunang tuggin,
sorgmóðs sefa,
sollin blóði.

42.
Hugða ek mér af hendi
hvelpa losna,
glaums andvana,
gylli báðir;
hold hugða ek þeira
at hræum orðit,
nauðigr nái
nýta ek skyldak."

Guðrún kvað:

43.
"Þar munu seggir
of sæing dæma
ok hvítinga
höfði næma;
þeir munu feigir
fára nátta
fyrir dag litlu,
drótt of bergja."

Atli kvað:

44.
"Lægja ek síðan,
né ek sofa vildak,
þrágjarn í kör;
þat man ek görva."



Guðrúnarkviða
in þriðja


Herkja hét ambótt Atla. Hon hafði verit frilla hans. Hon sagði Atla, at hon hefði sét Þjóðrek ok Guðrúnu bæði saman. Atli var þá allókátr. Þá kvað Guðrún:

1.
"Hvat er þér, Atli,
æ, Buðla sonr?
Er þér hryggt í hug?
Hví hlær þú æva?
Hitt mundi æðra
jörlum þykkja,
at við menn mæltir
ok mik sæir."

Atli kvað:

2.
"Tregr mik þat, Guðrún
Gjúka dóttir,
mér í höllu
Herkja sagði,
at þit Þjóðrekr
und þaki svæfið
ok léttliga
líni verðið."

Guðrún kvað:

3.
"Þér mun ek alls þess
eiða vinna
at inum hvíta
helga steini,
at ek við Þjóðrek
þatki áttak,
er vörðr né verr
vinna knátti.

4.
Nema ek halsaða
herja stilli,
jöfur óneisinn,
einu sinni;
aðrar váru
okkrar spekjur,
er vit hörmug tvau
hnigum at rúnum.

5.
Hér kom Þjóðrekr
með þría tegu,
lifa þeir né einir
þriggja tega manna;
hnöggt þú mik at bræðrum
ok at brynjuðum,
hnöggt þú mik at öllum
höfuðniðjum.

6.
Sentu at Saxa,
Sunnmanna gram,
hann kann helga
hver vellanda."

7.
Sjau hundruð manna
í sal gengu,
áðr kvæn konungs
í ketil tæki.

Guðrún kvað:

8.
"Kemr-a nú Gunnarr,
kallig-a ek Högna,
sékk-a ek síðan
svása bræðr;
sverði mundi Högni
slíks harms reka,
nú verð ek sjalf fyrir mik
synja lýta."

9.
Brá hon til botns
björtum lófa
ok hon upp of tók
jarknasteina:
"Sé nú, seggir,
sykn em ek orðin
heilagliga,
hvé sá hverr velli."

10.
Hló þá Atla
hugr í brjósti,
er hann heilar sá
hendr Guðrúnar:
"Nú skal Herkja
til hvers ganga,
sú er Guðrúnu
grandi vændi."

11.
Sá-at maðr armligt,
hverr er þat sá-at,
hvé þar á Herkju
hendr sviðnuðu;
leiddu þá mey
í mýri fúla.
Svá þá Guðrún
sinna harma.



Oddrúnarkviða


Frá Borgnýu ok Oddrúnu.

Heiðrekr hét konungr. Dóttir hans hét Borgný. Vilmundr hét sá, er var friðill hennar. Hon mátti eigi fæða börn, áðr til kom Oddrún Atlasystir. Hon hafði verit unnusta Gunnars Gjúkasonar. Um þessa sögu er hér kveðit:

1.
Heyrða ek segja
í sögum fornum,
hvé mær of kom
til Mornalands;
engi mátti
fyr jörð ofan
Heiðreks dóttur
hjalpir vinna.

2.
Þat frá Oddrún
Atla systir,
at sú mær hafði
miklar sóttir;
brá hon af stalli
stjórnbitluðum
ok á svartan
söðul of lagði.

3.
Lét hon mar fara
moldveg sléttan,
unz at hári kom
höll standandi;
svipti hon söðli
af svöngum jó,
ok hon inn of gekk
endlangan sal,
ok hon þat orða
alls fyrst of kvað:

4.
"Hvat er frægst
hér á foldu,
eða hvat er hlézt
Húnalands?"

Ambótt kvað:

"Hér liggr Borgný
of borin verkjum,
vina þín, Oddrún,
vittu, ef þú hjalpir."

Oddrún kvað:

5.
"Hverr hefir vísir
vamms of leitat?
Hví eru Borgnýjar
bráðar sóttir?"

Ambótt kvað:

6.
"Vilmundr heitir
vinr haukstalda,
hann varði mey
varmri blæju
fimm vetr alla,
svá hon sinn föður leyndi."

7.
Þær hykk mæltu
þvígit fleira,
gekk mild fyr kné
meyju at sitja;
ríkt gól Oddrún,
rammt gól Oddrún,
bitra galdra
at Borgnýju.

8.
Knátti mær ok mögr
moldveg sporna,
börn þau in blíðu
við bana Högna;
þat nam at mæla
mær fjörsjúka,
svá at hon ekki kvað
orð it fyrra:

9.
"Svá hjalpi þér
hollar véttir,
Frigg ok Freyja
ok fleiri goð,
sem þú feldir mér
fár af höndum."

Oddrún kvað:

10.
"Hnék-at ek af því
til hjalpar þér,
at þú værir þess
verð aldregi;
hét ek ok efndak,
er ek hinig mælta,
at ek hvívetna
hjalpa skyldak,
þá er öðlingar
arfi skiptu."

Borgný kvað:

11.
Ær ertu, Oddrún,
ok örvita,
er þú mér af fári
flest orð of kvatt,
en ek fylgðak þér
á fjörgynju,
sem vit bræðrum tveim
of bornar værim."

Oddrún kvað:

12.
"Man ek, hvat þú
mæltir enn um aftan,
þá er ek Gunnari
gerðak drekku;
slíks dæmi kvað-at-tu
síðan mundu
meyja verða
nema mér einni."

13.
Þá nam at setjask
sorgmóð kona
at telja böl
af trega stórum:

14.
"Var ek upp alin
í jöfra sal,
- flestr fagnaði -
at fira ráði;
unða ek aldri
ok eign föður
fimm vetr eina,
svá at minn faðir lifði.

15.
Þat nam at mæla
mál ið efsta
sjá móðr konungr,
áðr hann sylti:
mik bað hann gæða
gulli rauðu
ok suðr gefa
syni Grímhildar.

16.
En hann Brynhildi
bað hjalm geta,
hana kvað hann óskmey
verða skyldu;
kvað-a hann ina æðri
alna mundu
mey í heimi,
nema mjötuðr spillti.

17.
Brynhildr í búri
borða rakði,
hafði hon lýði
ok lönd um sik;
jörð dúsaði
ok upphiminn,
þá er bani Fáfnis
borg of þátti.

18.
Þá var víg vegit
völsku sverði
ok borg brotin,
sú er Brynhildr átti;
var-a langt af því
heldr válítit,
unz þær vélar
vissi allar.

19.
Þess lét hon harðar
hefndir verða,
svá at vér öll höfum
ærnar raunir;
þat mun á hölða
hvert land fara,
er hon lét sveltask
at Sigurði.

20.
En ek Gunnari
gatk at unna,
bauga deili,
sem Brynhildr skyldi.

21.
Buðu þeir árla
bauga rauða
ok bræðrum mínum
bætr ósmáar;
bað hann enn við mér
bú fimmtían,
hliðfarm Grana,
ef hann hafa vildi.

22.
En Atli kvaðsk
eigi vilja
mund aldrigi
at megi Gjúka;
þeygi vit máttum
við munum vinna,
nema ek helt höfði
við hringbrota.

23.
Mæltu margir
mínir niðjar,
kváðusk okkr hafa
orðit bæði;
en mik Atli kvað
eigi mundu
lýti ráða
né löst gera.

24.
En slíks skyli
synja aldri
maðr fyr annan,
þar er munúð deilir.

25.
Sendi Atli
áru sína
um myrkvan við
mín at freista;
ok þeir kómu þar,
er þeir koma né skyldu-t,
þá er breiddum vit
blæju eina.

26.
Buðum vit þegnum
bauga rauða,
at þeir eigi
til Atla segði,
en þeir hvatliga
heim skunduðu
ok óliga
Atla sögðu.

27.
En þeir Guðrúnu
görla leyndu því,
at hon heldr vita
halfu skyldi.

28.
Hlymr var at heyra
hófgullinna,
þá er í garð riðu
Gjúka arfar;
þeir ór Högna
hjarta skáru,
en i ormgarð
annan lögðu.

29.
Var ek enn farin
einu sinni
til Geirmundar
gerva drykkju;
nam horskr konungr
hörpu sveigja,
því at hann hugði mik
til hjalpar sér
kynríkr konungr,
of koma mundu.

30.
Nam ek at heyra
ór Hléseyju,
hvé þar af stríðum
strengir gullu;
bað ek ambáttir
búnar verða,
vilda ek fylkis
fjörvi bjarga.

31.
Létum fljóta
far sund yfir,
unz ek alla sák
Atla garða.

32.
Þá kom in arma
út skævandi
móðir Atla,
- hon skyli morna -,
ok Gunnari
gróf til hjarta,
svá at ek máttig-a-k
mærum bjarga.

33.
Oft undrumk þat,
hví ek eftir mák,
linnvengis Bil,
lífi halda;
er ek ógnhvötum
unna þóttumk
sverða deili,
sem sjalfri mér.

34.
Sattu ok hlýddir,
meðan ek sagðak þér
mörg ill of sköp
mín ok þeira;
maðr hverr lifir
at munum sínum;
nú er of genginn
grátr Oddrúnar."



AtlakviðaDauði Atla


Guðrún Gjúkadóttir hefndi bræðra sinna, svá sem frægt er orðit. Hon drap fyrst sonu Atla, en eftir drap hon Atla ok brenndi höllina ok hirðina alla. Um þetta er sjá kviða ort:

1.
Atli sendi
ár til Gunnars
kunnan segg at ríða,
Knéfröðr var sá heitinn;
at görðum kom hann Gjúka
ok at Gunnars Höllu,
bekkjum aringreypum
ok at bjóri svásum.

2.
Drukku þar dróttmegir,
en dyljendr þögðu,
vín í valhöllu,
vreiði sásk þeir Húna;
kallaði þá Knéfröðr
kaldri röddu,
seggr inn suðræni
sat hann á bekk háum:

3.
"Atli mik hingat sendi
ríða erendi
mar inum mélgreypa
myrkvið inn ókunna,
at biðja yðr, Gunnarr,
at it á bekk kæmið
með hjalmum aringreypum
at sækja heim Atla.

4.
Skjöldu kneguð þar velja
ok skafna aska,
hjalma gullroðna
ok Húna mengi,
silfrgyllt söðulklæði,
serki valrauða,
dafar darraðar,
drösla mélgreypa.

5.
Völl lézk ykkr ok mundu gefa
víðrar Gnitaheiðar,
af geiri gjallanda
ok af gylltum stöfnum,
stórar meiðmar
ok staði Danpar,
hrís þat it mæra,
er meðr Myrkvið kalla."

6.
Höfði vatt þá Gunnarr
ok Högna til sagði:
"Hvat ræðr þú okkr, seggr inn æri,
alls vit slíkt heyrum?
Gull vissa ek ekki
á Gnitaheiði,
þat er vit ættim-a
annat slíkt.

7.
Sjau eigum vit salhús
sverða full,
hverju eru þeira
hjölt ór gulli;
minn veit ek mar beztan,
en mæki hvassastan,
boga bekksæma,
en brynjur ór gulli,
hjalm ok skjöld hvítastan
kominn ór höll Kíars,
einn er minn betri
en sé allra Húna."

Högni kvað:

8.
"Hvat hyggr þú brúði bendu,
þá er hon okkr baug sendi,
varinn váðum heiðingja?
Hygg ek, at hon vörnuð byði.
Hár fann ek heiðingja
riðit í hring rauðum,
ylfskr er vegr okkarr
at ríða erendi."

9.
Niðjar hvöttu Gunnar
né náungr annarr,
rýnendr né ráðendr
né þeir er ríkir váru;
kvaddi þá Gunnarr,
sem konungr skyldi,
mærr í mjöðranni
af móði stórum:

10.
"Rístu nú, Fjörnir,
láttu á flet vaða
greppa gullskálir
með gumna höndum.

11.
Ulfr mun ráða
arfi Niflunga,
gamlir, gránvarðir,
ef Gunnars missir,
birnir blakkfjallir
bíta þreftönnum,
gamna greystóði,
ef Gunnarr né kemr-at."

12.
Leiddu landrögni
lýðar óneisir,
grátendr gunnhvata
ór garði húna.
Þá kvað þat inn æri
erfivörþr Högna:
"Heilir farið nú ok horskir,
hvars ykkr hugr teygir!"

13.
Fetum létu fræknir
um fjöll at þyrja
mari ina mélgreypu
Myrkvið inn ókunna;
hristisk öll Húnmörk
þar er harðmóðgir fóru,
ráku þeir vandstyggva
völlu algræna.

14.
Land sáu þeir Atla
ok liðskjalfar djúpa,
Bikka greppar standa
á borg inni háu,
sal of suðrþjóðum
sleginn sessmeiðum,
bundnum röndum,
bleikum skjöldum,
dafar darraðar;
en þar drakk Atli
vín í valhöllu,
verðir sátu úti
at varða þeim Gunnari,
af þeir hér vitja kvæmi
með geiri gjallanda
at vekja gram hildi.

15.
Systir fann þeira snemst,
at þeir í sal kómu
bræðr hennar báðir, -
bjóri var hon lítt drukkin:
"Ráðinn ertu nú, Gunnarr.
Hvat muntu, ríkr, vinna
við Húna harmbrögðum?
Höll gakk þú ór snemma.

16.
Betr hefðir þú, bróðir,
at þú í brynju færir,
sem hjalmum aringreypum
at séa heim Atla,
sætir þú í söðlum
sólheiða daga,
nái nauðfölva
létir nornir gráta,
Húna skjaldmeyjar
herfi kanna,
en Atla sjalfan
létir þú í ormgarð koma,
nú er sá ormgarðr
ykkr of folginn."

Gunnarr kvað:

17.
"Seinat er nú, systir,
at samna Niflungum;
langt er at leita
lýða sinnis til,
ef rosmufjöll Rínar
rekka óneissa."

18.
Fengu þeir Gunnar
ok í fjötur settu
vin Borgunda
ok bundu fastla.

19.
Sjau hjó Högni
sverði hvössu,
en inum átta
hratt hann í eld heitan;
svá skal frækn
fjándum verjask
[sem] Högni varði
hendr [sínar].

20.
-- -- Gunnars;
frágu fræknan,
ef fjör vildi,
gotna þjóðann,
gulli kaupa.

Gunnarr kvað:

21.
"Hjarta skal mér Högna
í hendi liggja
blóðugt, ór brjósti
skorit baldriða
saxi slíðrbeitu,
syni þjóðans."

22.
Skáru þeir hjarta
Hjalla ór brjósti
blóðugt ok á bjóð lögðu
ok báru þat fyr Gunnar.

23.
Þá kvað þat Gunnarr,
gumna dróttinn:
"Hér hefi ek hjarta
Hjalla ins blauða,
ólíkt hjarta
Högna ins frækna,
er mjök bifask,
er á bjóði liggr,
bifðisk halfu meir,
er í brjósti lá."

24.
Hló þá Högni,
er til hjarta skáru
kvikvan kumblasmið,
klökkva hann sízt hugði;
blóðugt þat á bjóð lögðu
ok báru fyr Gunnar.

25.
Mærr kvað þat Gunnarr
geirniflungr:
"Hér hefi ek hjarta
Högna ins frækna,
ólíkt hjarta
Hjalla ins blauða,
er lítt bifask,
er á bjóði liggr,
bifðisk svági mjök,
þá er í brjósti lá.

26.
Svá skaltu, Atli,
augum fjarri,
sem munt
menjum verða;
er und einum mér
öll of folgin
hodd Niflunga,
lifir-a nú Högni.

27.
Ey var mér týja,
meðan vit tveir lifðum,
nú er mér engi,
er ek einn lifik.
Rín skal ráða
rógmalmi skatna,
svinn, áskunna
arfi Niflunga,
- í veltanda vatni
lýsask valbaugar, -
heldr en á höndum gull
skíni Húna börnum."

Atli kvað:

28.
"Ýkvið ér hvélvögnum,
haftr er nú í böndum."

29.
Atli inn ríki
reið Glaum mönum,
sleginn rógþornum,
sifjungr þeira.
-- -- --
Guðrún sigtífa,
varnaði við tárum,
vaðin í þyshöllu.

Guðrún kvað:

30.
"Svá gangi þér, Atli,
sem þú við Gunnar áttir
eiða oft of svarða
ok ár of nefnda,
at sól inni suðrhöllu
ok at Sigtýs bergi,
hölkvi hvílbeðjar
ok at hringi Ullar."

Ok meir þaðan
menvörð bituls
dolgrögni dró
til dauðs skokkr.

31.
Lifanda gram
lagði í garð,
þan er skriðinn var,
skatna mengi,
innan ormum,
en einn Gunnarr
heiftmóðr hörpu
hendi kníði,
glumðu strengir;
svá skal gulli
frækn hringdrifi
við fira halda.

32.
Atli lét
lands síns á vit
jó eyrskáan
aftr frá morði;
dynr var í garði,
dröslum of þrungit,
vápnsöngr virða,
váru af heiði komnir.

33.
Út gekk þá Guðrún
Atla í gögn
með gylltum kálki
at reifa gjöld rögnis:
"Þiggja knáttu, þengill,
í þinni höllu
glaðr at Guðrúnu
gnadda niflfarna."

34.
Umðu ölskálir
Atla vínhöfgar,
þá er í höll saman
Húnar tölðusk,
gumar gransíðir,
gengu inn hvatir.

35.
Skævaði þá in skírleita
-- -- --
veigar þeim at bera,
afkár dís jöfrum
ok ölkrásir valði
nauðug neffölum,
en níð sagði Atla:

36.
"Sona hefir þinna,
sverða deilir,
hjörtu hrædreyrug
við hunang of tuggin;
melta knáttu, móðugr,
manna valbráðir,
eta at ölkrásum
ok í öndugi at senda.

37.
Kallar-a þú síðan
til knéa þinna
Erp né Eitil,
ölreifa tvá;
sér-a-ðu síðan
í seti miðju
gulls miðlendr
geira skefta,
manar meita
né mara keyra."

38.
Ymr varð á bekkjum,
afkárr söngr virða,
gnýr und guðvefjum,
grétu börn Húna;
nema ein Guðrún,
er hon æva grét
bræðr sína berharða
ok buri svása,
unga, ófróða,
þá er hon við Atla gat.

39.
Gulli söri
in gaglbjarta,
hringum rauðum
reifði hon húskarla;
sköp lét hon vaxa,
en skíran malm vaða,
æva fljóð ekki
gáði fjarghúsa.

40.
Óvarr Atli
óðan hafði hann sik drukkit,
vápn hafði hann ekki,
varnaði-t hann við Gudrúnu,
oft var sá leikr betri,
þá er þau lint skyldu
oftar um faðmask
fyr öðlingum.

41.
Hon beð broddi
gaf blóð at drekka
hendi helfússi
ok hvelpa leysti,
hratt fyr hallar dyrr
ok húskarla vakði
brandi brúðr heitum,
þau lét hon gjöld bræðra.

42.
Eldi gaf hon þá alla,
er inni váru
ok frá morði þeira Gunnars
komnir váru ór Myrkheimi;
forn timbr fellu,
fjarghús ruku,
bær Buðlunga,
brunnu ok skjaldmeyjar
inni aldrstamar,
hnigu í eld heitan.

43.
Fullrætt er um þetta,
ferr engi svá síðan
brúðr í brynju
bræðra at hefna;
hon hefir þriggja
þjóðkonunga
banorð borit,
björt, áðr sylti.

Enn segir gleggra í Atlamálum inum grænlenzkum.



Atlamál in grænlenzku


1.
Frétt hefir öld óvu,
þá er endr of gerðu
seggir samkundu,
sú var nýt fæstum,
æxtu einmæli,
yggr var þeim síðan
ok it sama sonum Gjúka,
er váru sannráðnir.

2.
Sköp æxtu skjöldunga,
- skyldu-at feigir, -
illa réðsk Atla,
átti hann þó hyggju;
felldi stoð stóra,
stríddi sér harðla,
af bragði boð sendi,
at kvæmi brátt mágar.

3.
Horsk var húsfreyja,
hugði at mannviti;
lag heyrði hon orða,
hvat þeir á laun mæltu;
þá var vant vitri,
vildi hon þeim hjalpa,
skyldi of sæ sigla,
en sjalf né komsk-at.

4.
Rúnar nam at rísta,
rengdi þær Vingi
- fárs var hann flýtandi -,
áðr hann fram seldi;
fóru þá síðan
sendimenn Atla
um fjörð Lima,
þar er fræknir bjuggu.

5.
Ölværir urðu
ok elda kyndu,
hugðu vætr véla,
er þeir váru komnir;
tóku þeir fórnir,
er þeim fríðr sendi,
hengðu á súlu,
hugðu-t þat varða.

6.
Kom þá Kostbera,
kvæn var hon Högna,
kona kapps gálig,
ok kvaddi þá báða;
glöð var ok Glaumvör,
er Gunnarr átti,
fellsk-at saðr sviðri,
sýsti of þörf gesta.

7.
Buðu þeir heim Högna,
ef hann þá heldr færi,
sýn var svipvísi,
ef þeir sín gæði;
hét þá för Gunnarr,
ef Högni vildi,
Högni því nítti-t,
er hinn of réði.

8.
Báru mjöð mærar,
margs var alls beini;
fór þar fjölð horna,
unz þótti fulldrukkit.

9.
Hjú gerðu hvílu
sem þeim hægst þótti;
kennd var Kostbera,
kunni hon skil rúna,
innti orðstafi
at eldi ljósum;
gæta varð hon tungu
í góma báða,
váru svá villtar,
at var vant at ráða.

10.
Sæing fóru síðan
sína þau Högni;
dreymði dróttláta,
dulði þess vætki,
sagði horsk hilmi,
þegars hon réð vakna:

11.
"Heiman gerisk þú, Högni,
hyggðu at ráðum,
fár er fullrýninn,
far þú í sinn annat;
réð ek þér rúnar,
er reist þín systir,
björt hefir þér eigi
boðit í sinn þetta.

12.
Eitt ek mest undrumk,
mák-at ek enn hyggja,
hvat þá varð vitri,
er skyldi villt rísta;
því at svá var á vísat,
sem undir væri
bani ykkarr beggja,
ef it bráðla kvæmið;
vant er stafs vífi,
eða valda aðrir."

Högni kvað:

13.
"Allar ro illúðgar,
ákk-a ek þess kynni
vilk-a ek þess leita,
nema launa eigim;
okkr mun gramr gulli
reifa glóðrauðu;
óumk ek aldregi,
þótt vér ógn fregnim."

Kostbera kvað:

14.
"Stopalt munuð ganga,
ef it stundið þangat;
ykkr mun ástkynni
eigi í sinn þetta;
dreymdi mik, Högni,
dyljumk þat eigi;
ganga mun ykkr andæris,
eða ella hræðumk.

15.
Blæju hugða ek þína
brenna í eldi,
hryti hár logi
hús mín í gögnum."

Högni kvað:

16.
"Liggja hér línklæði,
þau er lítt rækið,
þau munu brátt brenna,
þau er þú blæju sátt."

Kostbera kvað:

17.
"Björn hugða ek hér inn kominn,
bryti upp stokka,
hristi svá hramma,
at vér hrædd yrðim;
munn oss mörg hefði,
svá at vér mættim ekki;
þar var ok þrömmun
þeygi svá lítil."

Högni kvað:

18.
"Veðr mun þar vaxa,
verða ótt snemma,
hvítabjörn hugðir,
þar mun hregg austan."

Kostbera kvað:

19.
"Örn hugða ek hér inn fljúga
at endlöngu húsi,
þat mun oss drjúgt deilask,
dreifði hann oss öll blóði,
hugða ek af heitum
at væri hamr Atla."

Högni kvað:

20.
"Slátrum sýsliga,
séum þá roðru,
oft er þat fyr öxnum,
er örnu dreymir;
heill er hugr Atla,
hvatki er þik dreymir."
Lokit því létu,
líðr hver ræða.

21.
Vöknuðu vel borin,
var þar sams dæmi,
gettisk þess Glaumvör,
at væri grand svefna
-- -- -- við Gunnarr
at fáa tvær leiðir.

Glaumvör kvað:

22.
"Görvan hugða ek þér galga,
gengir þú at hanga,
æti þik ormar,
yrða ek þik kvikvan,
gerðisk rök ragna;
ráð þú, hvat þat væri."

Gunnarr kvað:

23.
. . . . . . . . . . .

Glaumvör kvað:

24.
"Blóðgan hugða ek mæki
borinn ór serk þínum
- illt er svefn slíkan
at segja nauðmanni, -
geir hugða ek standa
í gögnum þik miðjan,
emjuðu ulfar
á endum báðum."

Gunnarr kvað:

25.
"Rakkar þar renna,
ráðask mjök geyja,
oft verðr glaumr hunda
fyr geira flaugun."

Glaumvör kvað:

26.
"Á hugða ek hér inn renna
at endlöngu húsi,
þyti af þjósti,
þeystisk of bekki,
bryti fætr ykra
bræðra hér tveggja,
gerði-t vatn vægja;
vera mun þat fyr nökkvi."

Gunnarr kvað:

27.
. . . . . . . . . . .

Glaumvör kvað:

28.
"Konur hugðak dauðar
koma í nótt hingat,
væri-t vart búnar,
vildi þik kjósa,
byði þér bráðliga
til bekkja sinna;
ek kveð aflima
orðnar þér dísir."

Gunnarr kvað:

29.
"Seinat er at segja,
svá er nú ráðit;
forumk-a för þó,
alls þó ar fara ætlat;
margt er mjök glíkligt,
at mynim skammæir."

30.
Litu er lýsti,
létusk þeir fúsir,
allir upp rísa,
önnur þau löttu,
fóru fimm saman,
fleiri til váru
halfu húskarlar,
hugat var því illa.
Snævarr ok Sólarr,
synir váru þeir Högna,
Orkning þann hétu,
er þeim enn fylgði,
blíðr var börr skjaldar
bróðir hans kvánar.

31.
Fóru fagrbúnar,
unz þau fjörðr skilði;
löttu ávallt ljósar,
létu-at heldr segjask.

32.
Glaumvör kvað at orði,
er Gunnarr átti,
mælti hon við Vinga,
sem henni vert þótti:
"Veitk-at ek, hvárt verðlaunið
at vilja ossum;
glæpr er gests kváma,
ef í gerisk nakkvat."

33.
Sór þá Vingi,
sér réð hann lítt eira:
"Eigi hann jötnar,
ef hann at yðr lygi,
galgi görvallan,
ef hann á grið hygði."

34.
Bera kvað at orði,
blíð í hug sínum:
"Sigli þér sælir
ok sigr árnið;
fari sem ek fyr mælik,
fæst eigi því níta."

35.
Högni svaraði,
hugði gótt nánum:
"Huggizk it, horskar,
hvégi er þat gervisk;
mæla þat margir,
missir þó stórum,
mörgum ræðr litlu,
hvé verðr leiddr heiman."

36.
Sásk til síðan,
áðr í sundr hyrfi,
þá hygg ek sköp skiptu,
skilðusk vegir þeira.

37.
Róa námu ríki,
rifu kjöl halfan,
beystu bakföllum,
brugðusk heldr reiðir,
hömlur slitnuðu,
háir brotnuðu,
gerðu-t far festa,
áðr þeir frá hyrfi.

38.
Litlu ok lengra,
- lok mun ek þess segja -,
bæ sá þeir standa,
er Buðli átti;
hátt hriktu grindr,
er Högni kníði.

39.
Orð kvað þá Vingi,
þats án væri:
"Farið firr húsi,
- flátt er til sækja,
brátt hefi ek ykkr brennda,
bragðs skuluð höggnir,
fagrt bað ek ykkr kvámu,
flátt var þó undir -
ella heðan bíðið,
meðan ek hegg yðr galga."

40.
Orð kvað hitt Högni,
hugði lítt vægja,
varr at véttugi,
er varð at reyna:
"Hirða þú oss hræða,
hafðu þat fram sjaldan,
ef þú eykr orði,
illt muntu þér lengja."

41.
Hrundu þeir Vinga
ok í hel drápu,
öxar at lögðu,
meðan í önd hixti.

42.
Flykkðusk þeir Atli
ok fóru í brynjur,
gengu svá görvir,
at var garðr milli;
urpusk á orðum
allir senn reiðir:
"Fyrr várum fullráða
at firra yðr lífi."

43.
"Á sér þat illa,
ef höfðuð áðr ráðit,
en eruð óbúnir,
ok höfum einn felldan,
lamðan til heljar,
liðs var sá yðvars."

44.
Óðir þá urðu,
er þat orð heyrðu,
forðuðu fingrum
ok fengu í snæri,
skutu skarpliga
ok skjöldum hlífðusk.

45.
Inn kom þá andspilli,
hvat úti drýgðu,
halir fyr höllu,
heyrðu þræl segja.

46.
Ötul var þá Guðrún,
er hon ekka heyrði,
hlaðin halsmenjum,
hreytti hon þeim gervöllum,
slöngði svá silfri,
at í sundr hrutu baugar.

47.
Út gekk hon síðan,
yppði-t lítt hurðum,
fór-a fælt þeygi
ok fagnaði komnum,
hvarf til Niflunga,
sú var hinzt kveðja,
fylgði saðr slíku,
sagði hon mun fleira:

48.
"Leitaða ek í líkna
at letja ykkr heiman,
sköpum viðr manngi,
ok skuluð þó hér komnir."
Mælti af mannviti,
ef mundu sættask;
ekki at reðusk,
allir ní kváðu.

49.
Sá þá sælborin,
at þeir sárt léku,
hugði á harðræði
ok hrauzk ór skikkju;
nökðan tók hon mæki
ok niðja fjör varði,
hæg var-at hjaldri,
hvars hon hendr festi.

50.
Dóttir lét Gjúka
drengi tvá hníga,
bróður hjó hon Atla,
bera varð þann síðan,
skapði hon svá skæru,
skelldi fót undan.

51.
Annan réð hon höggva,
svá at sá upp reis-at,
í helju hon þann hafði,
þeygi henni hendr skulfu.

52.
Þjörku þar gerðu,
þeiri var við brugðit,
þat brá of allt annat,
er unnu börn Gjúka;
svá kváðu Niflunga,
meðan sjalfir lifðu,
skapa sókn sverðum,
slítask af brynjur,
höggva svá hjalma
sem þeim hugr dygði.

53.
Morgin mest vágu,
unz miðjan dag líddi,
óttu alla
ok öndurðan dag;
fyrr var fullvegit,
flóði völlr blóði,
átján áðr fellu,
efri þeir urðu.
Beru tveir sveinar
ok bróðir hennar.

54.
Röskr tók at ræða,
þótt hann reiðr væri:
"Illt er um litask,
yðr er þat kenna;
várum þrír tigir,
þegnar vígligir,
eftir lifum ellifu,
ór er þar brunnit.

55.
Bæðr várum fimm,
er Buðla misstum;
hefir nú Hel halfa,
en höggnir tveir liggja.

56.
Mægð gat ek mikla,
mák-a-k því leyna,
kona váliga,
knák-a ek þess njóta;
hljótt áttum sjaldan,
síz komt í hendr ossar,
firrðan mik frændum,
féi oft svikinn,
senduð systur helju,
slíks ek mest kennumk."

Guðrún kvað:

57.
"Getr þú þess, Atli,
gerðir svá fyrri,
móður tókt mína
ok myrðir til hnossa,
svinna systrungu
sveltir þú í helli,
hlægligt mér þat þykkir,
er þú þinn harm tínir;
goðum ek þat þakka,
er þér gengsk illa."

Atli kvað:

58.
"Eggja ek yðr, jarlar,
auka harm stóran
vífs ins vegliga,
vilja ek þat líta;
kostið svá keppa,
at klökkvi Guðrún,
séa ek þat mætta,
at hon sér né ynði-t.

59.
Takið ér Högna
ok hyldið með knífi,
skerið ór hjarta,
skuluð þess görvir,
Gunnar grimmúðgan
á galga festið,
bellið því bragði,
bjóðið til ormum."

Högni kvað:

60.
"Ger, sem til lystir,
glaðr munk þess bíða,
röskr munk þér reynask,
reynt hefi ek fyrr brattara;
höfuð hnekking,
meðan heilir várum,
nú erum svá sárir,
at þá mátt sjalfr valda."

61.
Beiti þat mælti,
bryti var hann Atla:
"Tökum vér Hjalla,
en Högna forðum,
högum vér halft yrkjum,
hann er skapdauði,
lifir-a svá lengi,
löskr mun hann æ heitinn."

62.
Hræddr var hvergætir,
helt-a in lengr rúmi,
kunni klökkr verða,
kleif í rá hverja;
vesall lézk vígs þeira,
er skyldi váss gjalda,
ok sinn dag dapran
at deyja frá svínum,
allri örkostu,
er hann áðr hafði.

63.
Tóku þeir brás Buðla
ok brugðu til knífi,
æpði illþræli,
áðr odds kenndi,
tóm lézk at eiga
teðja vel garða,
vinna it vergasta,
ef hann við rétti,
feginn lézk þó Hjalli,
at hann fjör þægi.

64.
Gættisk þess Högni
- gerva svá færi -,
at árna ánauðgum,
at undan gengi:
"Fyrir kveð ek mér minna
at fremja leik þenna.
Hví mynim hér vilja
heyra á þá skræktun?"

65.
Þrifu þeir þjóðgóðan,
þá var kostr engi
rekkum rakklátum
ráð enn lengr dvelja;
hló þá Högni,
heyrðu dagmegir,
keppa hann svá kunni,
kvöl hann vel þolði.

66.
Harpu tók Gunnarr,
hrærði ilkvistum,
sláa hann svá kunni,
at snótir grétu,
klukku þeir karlar,
er kunnu görst heyra;
ríkri ráð sagði;
raftar sundr brustu.

67.
Dó þá dýrir,
dags var heldr snemma,
létu þeir á lesti
lifa íþróttir.

68.
Stórr þóttisk Atli,
sté hann of þá báða,
horskri harm sagði
ok réð heldr at bregða:
"Morginn er nú, Guðrún,
misst hefir þú þér hollra;
sums ertu sjalfskapa,
at hafi svá gengit."

Guðrún kvað:

69.
"Feginn ertu, Atli,
ferr þú víg lýsa,
á munu þér iðrar,
ef þú allt reynir;
sú mun erfð eftir,
ek kann þér segja:
Ills gengsk þér aldri,
nema ek ok deyja."

Atli kvað:

70.
"Kann ek slíks synja,
sé ek til ráð annat
halfu hógligra,
- höfnum oft góðu -,
mani mun ek þik hugga,
mætum ágætum,
silfri snæhvítu,
sem þú sjalf vilir."

Guðrún kvað:

71.
"Ón er þess engi,
ek vil því níta;
sleit ek þá sáttir,
er váru sakar minni;
afkár ek áðr þótta,
á mun nú gæða,
hræfða ek um hotvetna,
meðan Högni lifði.

72.
Alin vit upp várum
í einu húsi,
lékum leik margan
ok í lundi óxum,
gæddi okkr Grímhildr
gulli ok halsmenjum;
bana muntu mér bræðra
bæta aldrigi
né vinna þess ekki,
at mér vel þykki.

73.
Kostum drepr kvenna
karla ofríki;
í kné gengr hnefi,
ef kvistir þverra;
tré tekr at hníga,
ef höggr tág undan;
nú máttu einn, Atli,
öllu hér ráða."

74.
Gnótt var grunnýðgi,
er gramr því trúði,
sýn var sveipvísi,
ef hann sín gæði;
kröpp var þá Guðrún,
kunni of hug mæla,
létt hon sér gerði,
lék hon tveim skjöldum.

75.
Æxti hon öldrykkjur
at erfa bræðr sína,
samr lézk ok Atli
at sína gerva.

76.
Lokit því létu,
lagat var drykkju,
sú var samkunda
við svörfun ofmikla;
ströng var stórhuguð,
stríddi hon ætt Buðla,
vildi hon ver sínum
vinna ofrhefndir.

77.
Lokkaði hon litla
ok lagði við stokki,
glúpnuðu grimmir
ok grétu þeygi,
fóru í faðm móður,
fréttu, hvat þá skyldi.

Guðrún kvað:

78.
"Spyrið lítt eftir,
spilla ætla ek báðum,
lyst várumk þess lengi
at lyfja ykkr elli."

Sveinarnir kváðu:

"Blótt, sem vill, börnum,
bannar þat manngi,
skömm mun ró reiði,
ef þú reynir görva."

79.
Brá þá barnæsku
bræðra in kappsvinna,
skipti-t skapliga,
skar hon á hals báða.
Enn frétti Atli,
hvert farnir væri
sveinar hans leika,
er hann sá þá hvergi.

Guðrún kvað:

80.
"Yfir ráðumk ganga
Atla til segja;
dylja munk þik eigi,
dóttir Grímhildar;
glaða mun þik minnst, Atli,
ef þú görva reynir;
vakðir vá mikla,
er þú vátt bræðr mína.

81.
Svaf ek mjök sjaldan,
síðans þeir fellu,
hét ek þér hörðu,
hefi ek þik nú minntan;
morgin mér sagðir,
man ek enn þann görva,
nú er ok aftann,
átt þú slíkt at frétta.

82.
Maga hefir þú þinna
misst, sem þú sízt skyldir,
hausa veizt þú þeira
hafða at ölskálum,
drýgða ek þér svá drykkju,
dreyra blett ek þeira.

83.
Tók ek þeira hjörtu,
ok á teini steikðak,
selda ek þér síðan,
sagðak, at kalfs væri:
einn þú því ollir,
ekki réttu leifa,
töggtu tíðliga,
trúðir vel jöxlum.

84.
Barna veiztu þinna,
biðr sér fár verra;
hlut veld ek mínum,
hælumk þó ekki."

Atli kvað:

85.
"Grimm vartu, Guðrún,
er þú gera svá máttir,
barna þinna blóði
at blanda mér drykkju;
snýtt hefir þú sifjungum,
sem þú sizt skyldir,
mér lætr þú ok sjalfum
millum ills lítit."

Guðrún kvað:

86.
"Vili mér enn væri
at vega þik sjalfan,
fátt er fullilla
farit við gram slíkan;
drýgt þú fyrr hafðir
þat, er menn dæmi vissu-t til,
heimsku, harðræðis
í heimi þessum;
nú hefir þú enn aukit,
þat er áðan frágum;
greipt glæp stóran,
gört hefir þú þitt erfi."

Atli kvað:

87.
"Brennd muntu á báli
ok barið grjóti áðr,
þá hefir þú árnat
þatstu æ beiðisk."

Guðrún kvað:

"Seg þér slíkar
sorgir ár morgin,
fríðra vil ek dauða
fara í ljós annat."

88.
Sátu samtýnis,
sendusk fárhugi,
hendusk heiftyrði,
hvártki sér unði;
heift óx Hniflungi,
hugði á stórræði,
gat fyr Guðrúnu,
at hann væri grimmr Atla.

89.
Kómu í hug henni
Högna viðfarar,
talði happ hánum,
ef hann hefnt ynni.
Veginn var þá Atli,
var þess skammt bíða,
sonr vá Högna
ok sjalf Guðrún.

90.
Röskr tók at ræða,
rakðisk ór svefni,
kenndi brátt benja,
bands kvað hann þörf enga:
"Segið it sannasta,
hverr vá son Buðla,
emk-a ek lítt leikinn,
lífs tel ek ván enga."

Guðrún kvað:

91.
"Dylja mun þik eigi
dóttir Grímhildar,
látumk því valda,
er líðr þína æfi,
en sumu sonr Högna,
er þik sár mæða."

Atli kvað:

92.
"Vaðit hefir þú at vígi,
þótt væri-t skaplikt,
illt er vin véla,
þanns þér vel trúir;
beiddr fór ek heiman
at biðja þín, Guðrún.

93.
Leyfð vartu ekkja,
létu stórráða,
varð-a ván lygi,
er vér of reyndum;
fórtu heim hingat,
fylgði oss herr manna,
allt var ítarligt
um órar ferðir.

94.
Margs var alls sómi
manna tíginna,
naut váru ærin,
nutum af stórum,
þar var fjölð féar,
fengu til margir.

95.
Mund galt ek mærri
meiðma fjölð þiggja,
þræla þría tigu,
þýjar sjau góðar,
sæmð var at slíku,
silfr var þó meira.

96.
Léztu þér allt þykkja,
sem ekki væri,
meðan lönd þau lágu,
er mér leifði Buðli,
gróftu svá undir,
gerði-t hlut þiggja;
sværu léztu þína
sitja oft grátna,
fann ek í hug heilum
hjóna vætr síðan."

Guðrún kvað:

97.
"Lýgr þú nú, Atli,
þótt ek þat lítt rekja;
heldr var ek hæg sjaldan,
hóftu þó stórum;
börðuzk ér bræðr ungir,
báruzk róg milli;
halft gekk til heljar
ór húsi þínu;
hrolldi hotvetna
þat er til hags skyldi.

98.
Þrjú várum systkin,
þóttum óvægin,
fórum af landi,
fylgðum Sigurði,
skæva vér létum,
skipi hvert várt stýrði,
örkuðum at auðnu,
unz vér austr kómum.

99.
Konung drápum fyrstan,
kurum land þaðra,
hersar oss á hönd gengu,
hræðslu þat vissi;
vágum ór skógi
þanns vildum syknan,
settum þann sælan,
er sér né átti-t.

100.
Dauðr varð inn húnski,
drap þá brátt kosti,
strangt var angr ungri
ekkju nafn hljóta;
kvöl þótti kvikri
at koma í hús Atla,
átti áðr kappi,
illr var sá missir.

101.
Komt-a-ðu af því þingi,
er vér þat frægim,
at þú sök sættir
né slekðir aðra;
vildir ávallt vægja
en vætki halda,
kyrrt of því láta,
-- -- -- -- -- --"

Atli kvað:

102.
"Lýgr þú nú, Guðrún,
lítt mun við bætask
hluti hvárigra,
höfum öll skarðan.
Gerðu nú, Guðrún,
af gæzku þinni
okkr til ágætis,
er mik út hefja."

Guðrún kvað:

103.
"Knörr mun ek kaupa
ok kistu steinda,
vexa vel blæju
at verja þitt líki,
hyggja á þörf hverja,
sem vit holl værim."

104.
Nár varð þá Atli,
niðjum stríð æxti,
efndi ítrborin
allt þats réð heita;
fróð vildi Gudrún
fara sér at spilla,
urðu dvöl dægra,
dó hon í sinn annat.

105.
Sæll er hverr síðan,
er slíkt getr fæða
jóð at afreki,
sems ól Gjúki;
lifa mun þat eftir
á landi hverju
þeira þrámæli,
hvargi er þjóð heyrir.



Guðrúnarhvöt


Frá Guðrúnu.

Guðrún gekk þá til sævar, er hon hafði drepit Atla. Gekk hon út á sæinn ok vildi fara sér. Hon mátti eigi sökkva. Rak hana yfir fjörðinn á land Jónakrs konungs. Hann fekk hennar. Þeira synir váru þeir Sörli ok Erpr ok Hamðir. Þar fæddist upp Svanhildr Sigurðardóttir. Hon var gift Jörmunrekk inum ríkja. Með honom var Bikki. Hann réð þat, at Randvér konungs son skyldi taka hana. Þat sagði Bikki konungi. Konungr lét hengja Randvé, en troða Svanhildi undir hrossa fótum. En er þat spurði Guðrún, þá kvaddi hon sonu sína.

1.
Þá frá ek sennu
slíðrfengligsta,
trauð mál, talið
af trega stórum,
er harðhuguð
hvatti at vígi
grimmum orðum
Guðrún sonu:

2.
"Hví sitið ér,
hví sofið lífi,
hví tregr-at ykkr
teiti at mæla,
er Jörmunrekkr
yðra systur,
unga at aldri,
jóm of traddi,
hvítum ok svörtum,
á hervegi,
grám, gangtömum
Gotna hrossum?

3.
Urðu-a it glíkir
þeim Gunnari
né in heldr hugðir
sem var Högni;
hennar munduð it
hefna leita,
ef móð ættið
minna bræðra
eða harðan hug
Húnkonunga."

4.
Þá kvað þat Hamðir
inn hugumstóri:
"Lítt myndir þú
leyfa dáð Högna,
þá er Sigurð vökðu
svefni ór;
bækr váru þínar
enar bláhvítu
roðnar í vers dreyra,
folgnar í valblóði.

5.
Urðu þér beggja
bræðra hefndir
slíðrar ok sárar,
er þú sonu myrðir;
knættim allir
Jörmunrekki
samhyggjendr
systur hefna.

6.
Berið hnossir fram
Húnkonunga;
hefir þú okkr hvatta
at hjörþingi."

7.
Hlæjandi Guðrún
hvarf til skemmu,
kumbl konunga
ór kerum valði,
síðar brynjur,
ok sonum færði,
hlóðusk móðgir
á mara bógu.

8.
Þá kvað þat Hamðir
inn hugumstóri:
"Svá kemsk meir aftr
móður at vitja
geir-Njörðr hniginn
á Goðþjóðu,
at þú erfi
at öll oss drykkir,
at Svanhildi
ok sonu þína."

9.
Guðrún grátandi,
Gjúka dóttir,
gekk hon tregliga
á tái sitja
ok at telja
tárughlýra
móðug spjöll
á margan veg:

10.
"Þrjá vissa ek elda,
þrjá vissa ek arna,
var ek þrimr verum
vegin at húsi;
einn var mér Sigurðr
öllum betri,
er bræðr mínir
at bana urðu.

11.
Svárra sára
sák-at ek né kunna,
-- -- --
meir þóttusk
mér of stríða,
er mik öðlingar
Atla gáfu.

12.
Húna hvassa
hét ek mér at rúnum;
máttig-a-k bölva
betr of vinna,
áðr ek hnóf höfuð
af Hniflungum.

13.
Gekk ek til strandar,
gröm vark nornum,
vilda ek hrinda
stríð grið þeira;
hófu mik, né drekkðu,
hávar bárur,
því ek land of sték,
at lifa skyldak.

14.
Gekk ek á beð,
hugðak mér fyr betra,
þriðja sinni
þjóðkonungi;
ól ek mér jóð,
erfivörðu,
erfivörðu,
Jónakrs sonum.

15.
En um Svanhildi
sátu þýjar,
er ek minna barna
bazt fullhugðak;
svá var Svanhildr
í sal mínum
sem væri sæmleitr
sólar geisli.

16.
Gædda ek gulli
ok guðvefjum,
áðr ek gæfak
Goðþjóðar til;
þat er mér harðast
harma minna
of þann inn hvíta
hadd Svanhildar,
auri tröddu
und jóa fótum.

17.
En sá sárastr,
er þeir Sigurð minn,
sigri ræntan,
í sæing vágu,
en sá grimmastr,
er þeir Gunnari
fránir ormar
til fjörs skriðu,
en sá hvassastr,
er til hjarta
konung óblauðan
kvikvan skáru.

18.
Fjölð man ek bölva,
-- -- --
Beittu, Siguðr,
inn blakka mar,
hest inn hraðfæra
láttu hinig renna;
sitr eigi hér
snör né dóttir,
sú er Guðrúnu
gæfi hnossir.

19.
Minnsktu, Sigurðr,
hvat vit mæltum,
þá er vit á beð
bæði sátum,
at þú myndir mín,
móðugr, vitja,
halr, ór helju,
en ek þín ór heimi.

20.
Hlaðið ér, jarlar,
eikiköstinn,
látið þann und hilmi
hæstan verða;
megi brenna brjóst
bölvafullt eldr,
þrungit um hjarta
þiðni sorgir."

21.
Jörlum öllum
óðal batni,
snótum öllum
sorg at minni,
at þetta tregróf
of talit væri.



Hamðismál


1.
Spruttu á tái
tregnar íðir,
græti alfa
in glýstömu;
ár of morgin
manna bölva
sútir hverjar
sorg of kveykva.

2.
Var-a þat nú
né í gær,
þat hefir langt
liðit síðan,
- er fátt fornara,
fremr var þat halfu, -
er hvatti Guðrún
Gjúka borin,
sonu sína unga
at hefna Svanhildar:

3.
"Systir var ykkur
Svanhildr of heitin,
sú er Jörmunrekkr
jóm of traddi,
hvítum ok svörtum
á hervegi,
grám, gangtömum
Gotna hrossum.

4.
Eftir er ykkr þrungit
þjóðkonunga;
lifið einir ér
þátta ættar minnar.

5.
Einstæð em ek orðin,
sem ösp í holti,
fallin at frændum
sem fura at kvisti,
vaðin at vilja,
sem viðr at laufi,
þá er in kvistskæða
kemr um dag varman."

6.
Hitt kvað þá Hamðir
inn hugumstóri:
"Lítt myndir þú þá, Guðrún,
leyfa dáð Högna,
er þeir Sigurð vökðu
svefni ór,
saztu á beð,
en banar hlógu.

7.
Bækr váru þínar
inar bláhvítu
ofnar völundum,
flutu í vers dreyra;
svalt þá Sigurðr,
saztu yfir dauðum,
glýja þú né gáðir,
Gunnarr þér svá vildi.

8.
Atla þóttisk þú stríða
at Erps morði
ok at Eitils aldrlagi,
þat var þér enn verra;
svá skyldi hverr öðrum
verja til aldrlaga
sverði sárbeitu,
at sér né stríddi-t."

9.
Hitt kvað þá Sörli,
- svinna hafði hann hyggju -:
"Vilk-at ek við móður
málum skipta;
orðs þykkir enn vant
ykkru hváru.
Hvers biðr þú nú, Guðrún,
er þú at gráti né fær-at?

10.
Bræðr grát þú þína
ok buri svása,
niðja náborna
leidda nær rógi;
okkr skaltu ok, Guðrún,
gráta báða,
er hér sitjum feigir á mörum,
fjarri munum deyja."

11.
Gengu ór garði
görvir at eiskra,
liðu þá yfir ungir
úrig fjöll
mörum húnlenzkum
morðs at hefna.

12.
Fundu á stræti
stórbrögðóttan:
"Hvé mun jarpskammr
okkr fulltingja?"

13.
Svaraði inn sundrmæðri,
svá kvaðsk veita mundu
fullting frændum,
sem fótr öðrum.
"Hvat megi fótr
fæti veita
né holdgróin
hönd annarri?"

14.
Þá kvað þat Erpr
einu sinni,
- mærr of lék
á mars baki -:
"Illt er blauðum hal
brautir kenna."
Kóðu harðan mjök
hornung vera.

15.
Drógu þeir ór skíði
skíðiéarn,
mækis eggjar,
at mun flagði;
þverrðu þeir þrótt sinn
at þriðjungi,
létu mög ungan
til moldar hníga.

16.
Skóku loða,
skalmir festu,
ok góðbornir
smugu í guðvefi.

17.
Fram lágu brautir,
fundu vástigu
ok systurson
sáran á meiði,
vargtré vindköld
vestan bæjar,
trýtti æ trönu hvöt,
titt var-at bíða.

18.
Glamr var í höllu,
halir ölreifir,
ok til gota ekki
gerðu at heyra,
áðr halr hugfullr
í horn of þaut.

19.
Segja fóru ærir
Jörmunrekki,
at sénir váru
seggir und hjalmum:
"Ræðið ér um ráð,
ríkir eru komnir,
fyr máttkum hafið ér mönnum
mey of tradda."

20.
Hló þá Jörmunrekkr,
hendi drap á kampa,
beiddisk-at bröngu,
böðvaðisk at víni;
skók hann skör jarpa,
sá á skjöld hvítan,
lét hann sér í hendi
hvarfa ker gullit.

21.
"Sæll ek þá þóttumk,
ef ek sjá knætta
Hamði ok Sörla
í höllu minni,
buri mynda ek þá binda
með boga strengjum,
góð börn Gjúka
festa á galga."

22.
Hitt kvað þá Hróðrglöð,
stóð of hleðum,
mæfingr mælti
við mög þenna:
-- -- --
"Því at þat heita,
at hlýðigi myni;
megu tveir menn einir
tíu hundruð Gotna
binda eða berja
í borg inni háu."

23.
Styrr varð í ranni,
stukku ölskálir,
í blóði bragnar lágu,
komit ór brjósti Gotna.

24.
Hitt kvað þá Hamðir
inn hugumstóri:
"Æstir, Jörmunrekkr,
okkarrar kvámu
bræðra sammæðra
innan borgar þinnar;
fætr sér þína,
höndum sér þú þínum,
Jörmunrekkr, orpit
í eld heitan."

25.
Þá hraut við
inn reginkunngi
baldr í hrynju,
sem björn hryti:
"Grýtið ér á gumna,
alls geirar né bíta,
eggjar né éarn
Jónakrs sonu."

26.
Hitt kvað þá Hamðir
inn hugumstóri:
"Böl vanntu, bróðir,
er þú þann belg leystir;
oft ór þeim belg
böll ráð koma."

Sörli Kvað:

27.
"Hug hefðir þú, Hamðir,
ef þú hefðir hyggjandi;
mikils er á mann hvern vant,
er mannvits er!"

Hamðir kvað:

28.
"Af væri nú höfuð,
ef Erpr lifði,
bróðir okkarr inn böðfrækni,
er vit á braut vágum,
verr inn vígfrækni,
- hvöttumk at dísir, -
gumi inn gunnhelgi,
- gerðumk at vígi -."

Sörli kvað:

29.
"Ekki hygg ek okkr
vera ulfa dæmi,
at vit mynim sjalfir of sakask
sem grey norna,
þá er gráðug eru
í auðn of alin.

30.
Vel höfum vit vegit,
stöndum á val Gotna,
ofan eggmóðum,
sem ernir á kvisti;
góðs höfum tírar fengit,
þótt skylim nú eða í gær deyja;
kveld lifir maðr ekki
eftir kvið norna."

31.
Þar fell Sörli
at salar gafli,
enn Hamðir hné
at húsbaki.

Þetta eru kölluð Hamðissmál in fornu.



Baldrs draumar
(Vegtamskviða)


1.
Senn váru æsir
allir á þingi
ok ásynjur
allar á máli,
ok um þat réðu
ríkir tívar,
hví væri Baldri
ballir draumar.

2.
Upp reis Óðinn,
alda gautr,
ok hann á Sleipni
söðul of lagði;
reið hann niðr þaðan
niflheljar til;
mætti hann hvelpi,
þeim er ór helju kom.

3.
Sá var blóðugr
um brjóst framan
ok galdrs föður
gól of lengi;
fram reið Óðinn,
foldvegr dunði;
hann kom at hávu
Heljar ranni.

4.
Þá reið Óðinn
fyrir austan dyrr,
þar er hann vissi
völu leiði;
nam hann vittugri
valgaldr kveða,
unz nauðig reis,
nás orð of kvað:

5.
"Hvat er manna þat
mér ókunnra,
er mér hefir aukit
erfitt sinni?
Var ek snivin snævi
ok slegin regni
ok drifin döggu,
dauð var ek lengi."

Óðinn kvað:

6.
"Vegtamr ek heiti,
sonr em ek Valtams;
segðu mér ór helju,
ek mun ór heimi:
Hveim eru bekkir
baugum sánir,
flet fagrlig
flóuð gulli?"

Völva kvað:

7.
"Hér stendr Baldri
of brugginn mjöðr,
skírar veigar,
liggr skjöldr yfir,
en ásmegir
í ofvæni;
nauðug sagðak,
nú mun ek þegja."

Óðinn kvað:

8.
"Þegj-at-tu, völva,
þik vil ek fregna,
unz alkunna,
vil ek enn vita:
Hverr mun Baldri
at bana verða
ok Óðins son
aldri ræna?"

Völva kvað:

9.
"Höðr berr hávan
hróðrbaðm þinig,
hann mun Baldri
at bana verða
ok Óðins son
aldri ræna;
nauðug sagðak,
nú mun ek þegja."

Óðinn kvað:

10.
"Þegj-at-tu, völva,
þik vil ek fregna,
unz alkunna,
vil ek enn vita:
Hverr mun heift Heði
hefnt of vinna
eða Baldrs bana
á bál vega?"

Völva kvað:

11.
Rindr berr Vála
í vestrsölum,
sá mun Óðins sonr
einnættr vega:
hönd of þvær
né höfuð kembir,
áðr á bál of berr
Baldrs andskota;
nauðug sagðak,
nú mun ek þegja."

Óðinn kvað:

12.
"Þegj-at-tu, völva,
þik vil ek fregna,
unz alkunna,
vil ek enn vita:
Hverjar ro þær meyjar,
er at muni gráta
ok á himin verpa
halsa skautum?"

Völva kvað:

13.
"Ert-at-tu Vegtamr,
sem ek hugða,
heldr ertu Óðinn,
aldinn gautr."

Óðinn kvað:

"Ert-at-tu völva
né vís kona,
heldr ertu þriggja
þursa móðir."

Völva kvað:

14.
"Heim ríð þú, Óðinn,
ok ver hróðigr,
svá komir manna
meir aftr á vit,
er lauss Loki
líðr ór böndum
ok ragna rök
rjúfendr koma."



Rígsþula


Svá segja menn í fornum sögum, at einnhverr af ásum, sá er Heimdallr hét, fór ferðar sinnar ok fram með sjóvarströndu nökkurri, kom at einum húsabæ ok nefndist Rígr. Eftir þeiri sögu er kvæði þetta:

1.
Ár kváðu ganga
grænar brautir
öflgan ok aldinn
ás kunnigan,
ramman ok röskvan
Ríg stíganda.

2.
Gekk hann meir at þat
miðrar brautar;
kom hann at húsi,
hurð var á gætti;
inn nam at ganga,
eldr var á golfi;
hjón sátu þar
hár at arni,
Ái ok Edda,
aldinfalda.

3.
Rígr kunni þeim
ráð at segja;
meir settisk hann
miðra fletja,
en á hlið hvára
hjón salkynna.

4.
Þá tók Edda
ökkvinn hleif,
þungan ok þykkvan,
þrunginn sáðum;
bar hon meir at þat
miðra skutla,
soð var í bolla,
setti á bjóð;
var kalfr soðinn
krása beztr.

5.
Rígr kunni þeim
ráð at segja;
reis hann upp þaðan,
réðsk at sofna;
meir lagðisk hann
miðrar rekkju,
en á hlið hvára
hjón salkynna.

6.
Þar var hann at þat
þríar nætr saman,
gekk hann meir at þat
miðrar brautar;
liðu meir at þat
mánuðr níu.

7.
Jóð ól Edda
jósu vatni,
hörvi svartan,
hétu Þræl.

8.
Hann nam at vaxa
ok vel dafna;
var þar á höndum
hrokkit skinn,
kropnir knúar,
fingr digrir,
fúlligt andlit,
lotr hryggr,
langir hælar.

9.
Nam han meir at þat
magns of kosta,
bast at binda,
byrðar gerva;
bar hann heim at þat
hrís gerstan dag.

10.
Þar kom at garði
gengilbeina,
aurr var á iljum,
armr sólbrunninn,
niðrbjúgt er nef,
nefndisk Þír.

11.
Miðra fletja
meir settisk hon;
sat hjá henni
sonr húss;
ræddu ok rýndu,
rekkju gerðu
Þræll ok Þír
þrungin dægr.

12.
Börn ólu þau,
- bjuggu ok unðu, -
hygg ek at héti
Hreimr ok Fjósnir,
Klúrr ok Kleggi,
Kefsir, Fúlnir,
Drumbr, Digraldi,
Dröttr ok Hösvir.
Lútr ok Leggjaldi;
lögðu garða,
akra töddu,
unnu at svínum,
geita gættu,
grófu torf.

13.
Dætr váru þær
Drumba ok Kumba,
Ökkvinkalfa
ok Arinnefja,
Ysja ok Ambátt,
Eikintjasna,
Tötrughypja
ok Trönubeina.
Þaðan eru komnar
þræla ættir.

14.
Gekk Rígr at þat
réttar brautir,
kom hann at höllu,
hurð var á skíði,
inn nam at ganga,
eldr var á golfi,
hjón sátu þar,
heldu á sýslu.

15.
Maðr teglði þar
meið til rifjar;
var skegg skapat,
skör var fyrir enni,
skyrtu þröngva,
skokkr var á golfi.

16.
Sat þar kona,
sveigði rokk,
breiddi faðm,
bjó til váðar;
sveigr var á höfði,
smokkr var á bringu,
dúkr var á halsi,
dvergar á öxlum.
Afi ok Amma
áttu hús.

17.
Rígr kunni þeim
ráð at segja;
[meir settisk hann
miðra fletja,
en á hlið hvára
hjón salkynna].

18.
[Þá tók Amma]
-- -- --
var kalfr soðinn
krása beztr.

19.
[Rígr kunni þeim
ráð at segja]
reis frá borði,
réð at sofna;
meir lagðisk hann
miðrar rekkju,
en á hlið hvára
hjón salkynna.

20.
Þar var hann at þat
þríar nætr saman;
liðu meir at þat
mánuðr níu.

21.
Jóð ól Amma
jósu vatni,
kölluðu Karl,
kona sveip rifti,
rauðan ok rjóðan,
riðuðu augu.

22.
Hann nam at vaxa
ok vel dafna,
öxn nam at temja,
arðr at gerva,
hús at timbra
ok hlöður smíða,
karta at gerva
ok keyra plóg.

23.
Heim óku þá
hanginluklu,
geitakyrtlu,
giftu Karli;
Snör heitir sú,
settisk und rifti;
bjuggu hjón,
bauga deildu,
breiddu blæjur
ok bú gerðu.

24.
Börn ólu þau,
- bjuggu ok unðu, -
hét Halr ok Drengr,
Hölðr, Þegn ok Smiðr,
Breiðr, Bóndi,
Bundinskeggi,
Búi ok Boddi,
Brattskeggr ok Seggr.

25.
Enn hétu svá
öðrum nöfnum,
Snót, Brúðr, Svanni,
Svarri, Sprakki,
Fljóð, Sprund ok Víf,
Feima, Ristill.
Þaðan eru komnar
karla ættir.

26.
Gekk Rígr þaðan
réttar brautir;
kom hann at sal,
suðr horfðu dyrr,
var hurð hnigin,
hringr var í gætti.

27.
Gekk hann inn at þat,
golf var stráat;
sátu hjón,
sáusk í augu,
Faðir ok Móðir,
fingrum at leika.

28.
Sat húsgumi
ok sneri streng,
alm of bendi,
örvar skefti;
en húskona
hugði at örmum,
strauk of rifti,
sterti ermar.

29.
Keisti fald,
kinga var á bringu,
síðar slæður,
serk bláfáan;
brún bjartari,
brjóst ljósara,
hals hvítari
hreinni mjöllu.

30.
Rígr kunni þeim
ráð at segja;
meir settisk hann
miðra fletja,
en á hlið hvára
hjón salkynna.

31.
Þá tók Móðir
merkðan dúk,
hvítan af hörvi,
hulði bjóð,
hon tók at þat
hleifa þunna,
hvíta af hveiti,
ok hulði dúk.

32.
Framm setti hon
fulla skutla,
silfri varða, á bjóð,
fáin fleski
ok fugla steikða,
vín var í könnu,
varðir kálkar;
drukku ok dæmðu,
dagr var á sinnum.

33.
Rígr kunni þeim
ráð at segja;
reis hann at þat,
rekkju gerði.
Þar var hann at þat
þríar nætr saman;
gekk hann meir at þat
miðrar brautar;
liðu meir at þat
mánuðr níu.

34.
Svein ól Móðir,
silki vafði,
jósu vatni,
Jarl létu heita;
bleikt var hár,
bjartir vangar,
ötul váru augu
sem yrmlingi.

35.
Upp óx þar
Jarl á fletjum;
lind nam at skelfa,
leggja strengi,
alm at beygja,
örvar skefta,
flein at fleygja,
frökkur dýja,
hestum ríða,
hundum verpa,
sverðum bregða,
sund at fremja.

36.
Kom þar ór runni
Rígr gangandi,
Rígr gangandi,
rúnar kendi;
sitt gaf heiti,
son kveðsk eiga;
þann bað hann eignask
óðalvöllu,
óðalvöllu,
aldnar byggðir.

37.
Reið hann meir þaðan
myrkvan við,
hélug fjöll,
unz at höllu kom;
skaft nam at dýja,
skelfði lind,
hesti hleypði
ok hjörvi brá;
víg nam at vekja,
völl nam at rjóða,
val nam at fella,
vá til landa.

38.
Réð hann einn at þat
átján búum,
auð nam skipta,
öllum veita
meiðmar ok mösma,
mara svangrifja,
hringum hreytti,
hjó sundr baug.

39.
Óku ærir
úrgar brautir,
kómu at höllu,
þar er Hersir bjó;
mey átti hann
mjófingraða,
hvíta ok horska,
hétu Erna.

40.
Báðu hennar
ok heim óku,
giftu Jarli,
gekk hon und líni;
saman bjuggu þau
ok sér unðu,
ættir jóku
ok aldrs nutu.

41.
Burr var inn ellsti,
en Barn annat,
Jóð ok Aðal,
Arfi, Mögr,
Niðr ok Niðjungr,
- námu leika, -
Sonr ok Sveinn,
- sund ok tafl, -
Kundr hét enn,
Konr var inn yngsti.

42.
Upp óxu þar
Jarli bornir,
hesta tömðu,
hlífar bendu,
skeyti skófu,
skelfðu aska.

43.
En Konr ungr
kunni rúnar,
ævinrúnar
ok aldrrúnar;
meir kunni hann
mönnum bjarga,
eggjar deyfa,
ægi lægja.

44.
Klök nam fugla,
kyrra elda,
sefa of svefja,
sorgir lægja,
afl ok eljun
átta manna.

45.
Hann við Ríg jarl
rúnar deildi,
brögðum beitti
ok betr kunni;
þá öðlaðisk
ok þá eiga gat
Rígr at heita,
rúnar kunna.

46.
Reið Konr ungr
kjörr ok skóga,
kolfi fleygði,
kyrrði fugla.

47.
Þá kvað þat kráka,
sat kvisti ein:
"Hvat skaltu, Konr ungr,
kyrra fugla?
Heldr mætti ér
hestum ríða,
[hjörvi bregða]
ok her fella.

48.
Á Danr ok Danpr
dýrar hallir,
æðra óðal
en ér hafið;
þeir kunnu vel
kjóli at ríða,
egg at kenna,
undir rjúfa."

49.
Brún bjartari,
brjóst ljósara,
hals hvítari
hreinni mjöllu.

50.
Bjuggu hjón,
bauga deildu.



Hyndluljóð


Freyja kvað:

1.
"Vaki mær meyja,
vaki mín vina,
Hyndla systir,
er í helli býr;
nú er rökkr rökkra,
ríða vit skulum
til Valhallar
ok til vés heilags.

2.
Biðjum Herjaföðr
í hugum sitja,
hann geldr ok gefr
gull verðungu;
gaf hann Hermóði
hjalm ok brynju,
en Sigmundi
sverð at þiggja.

3.
Gefr hann sigr sumum,
en sumum aura,
mælsku mörgum
ok mannvit firum;
byri gefr hann brögnum,
en brag skaldum,
gefr hann mannsemi
mörgum rekki.

4.
Þórr mun hon blóta,
þess mun hon biðja,
at hann æ við þik
einart láti;
þó er hánum ótítt
við jötuns brúðir.

5.
Nú taktu ulf þinn
einn af stalli,
lát hann renna
með runa mínum."

Hyndla kvað:

"Seinn er göltr þinn
goðveg troða,
vilk-at ek mar minn
mætan hlæða.

6.
Flá ertu, Freyja,
er þú freistar mín,
vísar þú augum
á oss þannig,
er þú hefir ver þinn
í valsinni
Óttar unga
Innsteins bur."

Freyja kvað:

7.
"Dulin ertu, Hyndla,
draums ætlak þér,
er þú kveðr ver minn
í valsinni,
þar er göltr glóar
Gullinbursti,
Hildisvíni,
er mér hagir gerðu,
dvergar tveir,
Dáinn ok Nabbi.

8.
Senn vit ór söðlum
sitja vit skulum
ok um jöfra
ættir dæma,
gumna þeira,
er frá goðum kvámu.

9.
Þeir hafa veðjat
Vala malmi
Óttarr ungi
ok Angantýr;
skylt er at veita,
svá at skati inn ungi
föðurleifð hafi
eftir frændr sína.

10.
Hörg hann mér gerði
hlaðinn steinum,
- nú er grjót þat
at gleri orðit; -
rauð hann í nýju
nauta blóði;
æ trúði Óttarr
á ásynjur.

11.
Nú láttu forna
niðja talða
ok upp bornar
ættir manna:
Hvat ek Skjöldunga,
hvat ek Skilfinga,
hvat er Öðlinga,
hvat er Ylfinga,
hvat er höldborit,
hvat er hersborit
mest manna val
und Miðgarði?"

Hyndla kvað:

12.
"Þú ert, Óttarr,
borinn Innsteini,
en Innsteinn var
Alfi inum gamla,
Alfr var Ulfi,
Ulfr Sæfara,
en Sæfari
Svan inum rauða.

13.
Móður átti faðir þinn
menjum göfga,
hygg ek, at hon héti
Hlédís gyðja;
Fróði var faðir þeirar,
en Fríund móðir;
öll þótti ætt sú
með yfirmönnum.

14.
Auði var áðr
öflgastr manna,
Halfdan fyrri
hæstr Skjöldunga;
fræg váru folkvíg,
þau er framir gerðu,
hvarfla þóttu hans verk
með himins skautum.

15.
Eflðisk hann við Eymund
æðstan manna,
en hann vá Sigtrygg
með svölum eggjum,
eiga gekk Almveig,
æðsta kvinna,
ólu þau ok áttu
átján sonu.

16.
Þaðan eru Skjöldungar,
þaðan Skilfingar,
þaðan Öðlingar,
þaðan Ynglingar,
þaðan höldborit,
þaðan hersborit,
mest manna val
und Miðgarði;
allt er þat ætt þín,
Óttarr heimski.

17.
Var Hildigunnr
hennar móðir,
Sváfu barn
ok sækonungs;
allt er þat ætt þín,
Óttarr heimski.
Varðar, at viti svá.
Viltu enn lengra?

18.
Dagr átti Þóru
drengja móður,
ólusk í ætt þar
æðstir kappar:
Fraðmarr ok Gyrðr
ok Frekar báðir,
Ámr ok Jösurmarr,
Alfr inn gamli.
Varðar, at viti svá.
Viltu enn lengra?

19.
Ketill hét vinr þeira,
Klypps arfþegi,
var hann móðurfaðir
móður þinnar;
þar var Fróði
fyrr en Kári,
inn eldri var
Alfr of getinn.

20.
Nanna var næst þar
Nökkva dóttir,
var mögr hennar
mágr þíns föður;
fyrnð er sú mægð,
fram tel ek lengra;
kunna ek báða
Brodd ok Hörvi;
allt er þat ætt þín,
Óttarr heimski.

21.
Ísolfr ok Ásolfr
Ölmóðs synir
ok Skúrhildar
Skekkils dóttur;
skaltu til telja
skatna margra;
allt er þat ætt þín,
Óttarr heimski.

22.
Gunnarr balkr,
Grímr arðskafi,
járnskjöldr Þórir,
Ulfr gínandi.

23. [Hervarðr, Hjörvarðr,
Hrani, Angantýr],
Búi ok Brámi,
Barri ok Reifnir,
Tindr ok Tyrfingr,
ok tveir Haddingjar;
allt er þat ætt þín,
Óttarr heimski.

24. Austr í Bolm
váru bornir
Arngríms synir
ok Eyfuru,
brökun var berserkja,
böl margs konar,
um lönd ok um lög
sem logi færi;
allt er þat ætt þín,
Óttarr heimski.

25.
Kunnak báða
Brodd ok Hörvi;
váru þeir í hirð
Hrolfs ins gamla.
Allir bornir
frá Jörmunreki,
Sigurðar mági,
- hlýð þú sögu minni, -
folkum grimms,
þess er Fáfni vá.

26.
Sá var vísir
frá Völsungi
ok Hjördís
frá Hrauðungi,
en Fylimi
frá Öðlingum;
allt er þat ætt þín,
Óttarr heimski.

27.
Gunnarr ok Högni,
Gjúka arfar,
ok it sama Guðrún,
systir þeira;
eigi var Gutþormr
Gjúka ættar,
þó var hann bróðir
beggja þeira;
allt er þat ætt þín,
Óttarr heimski.

28.
Haraldr hilditönn
borinn Hræreki
slöngvanbauga,
sonr var hann Auðar,
Auðr djúpúðga
Ívars dóttir,
en Ráðbarðr var
Randvers faðir;
þeir váru gumnar
goðum signaðir;
allt er þat ætt þín,
Óttarr heimski."
-- -- --

Freyja kvað:

29.
"Ber þú minnisöl
mínum gesti,
svá hann öll muni
orð at tína
þessar ræðu
á þriðja morgni,
þá er þeir Angantýr
ættir rekja."

Hyndla kvað:

30.
"Snúðu braut heðan,
sofa lystir mik,
fær þú fátt af mér
fríðra kosta;
hleypr þú, Óðs vina,
úti á náttum,
sem með höfrum
Heiðrún fari.

31.
Rannt at Óði
ey þreyjandi,
skutusk þér fleiri
und fyrirskyrtu;
hleypr þú, Óðs vina,
úti á náttum,
sem með höfrum
Heiðrún fari."

Freyja kvað:

32.
"Ek slæ eldi
of íviðju,
svá at þú eigi kemsk
á braut heðan."

Hyndla kvað:

33.
Hyr sé ek brenna,
en hauðr loga,
verða flestir
fjörlausn þola;
ber þú Óttari
bjór at hendi
eitri blandinn mjök,
illu heilli."

Freyja kvað:

34.
"Orðheill þín
skal engu ráða,
þóttú, brúðr jötuns,
bölvi heitir;
hann skal drekka
dýrar veigar;
bið ek Óttari
öll goð duga."



Gróttasöngr


Skjöldr hét sonr Óðins, er Skjöldungar er frá komnir. Hann hafði atsetu ok réð löndum, þar sem nú er kölluð Danmörk, en þá var kallat Gotland. Skjöldr átti þann son, er Friðleifr hét, er löndum réð eftir hann. Sonr Friðleifs hét Fróði. Hann tók konungdóm eftir föður sinn í þann tíð, er Ágústus keisari lagði frið of heim allan. Þá var Kristr borinn. En fyrir því at Fróði var allra konunga ríkastr á Norðrlöndum, þá var honum kenndr friðrinn um alla danska tungu, ok kalla Norðmenn þat Fróðafrið. Engi maðr grandaði öðrum, þótt hann hitti fyrir sér föðurbana eða bróðurbana lausan eða bundinn. Þá var ok engi þjófr eða ránsmaðr, svá at gullhringr einn lá á Jalangrsheiði lengi.
Fróði konungr sótti heimboð í Svíþjóð til þess konungs, er Fjölnir er nefndr. Þá keypti hann ambáttir tvær, er hétu Fenja ok Menja. Þær váru miklar ok sterkar.
Í þann tíma fannst í Danmörk kvernsteinar tveir svá miklir, at engi var svá sterkr, at dregit gæti. En sú náttúra fylgði kvernunum, at þat mólst á kverninni, sem sá mælti fyrir, er mól. Sú kvern hét Grótti. Hengikjöftr er sá nefndr, er Fróða konungi gaf kvernina. Fróði konungr lét leiða ambáttirnar til kvernarinnar ok bað þær mala gull ok frið ok sælu Fróða. Þá gaf hann þeim eigi lengri hvíld eða svefn en gaukrinn þagði eða hljóð mátti kveða. Þá er sagt, at þær kvæði ljóð þau, er kallat er Gróttasöngr. Ok áðr létti kvæðinu, mólu þær her at Fróða, svá at á þeiri nótt kom þar sá sækonungr, er Mýsingr hét, og drap Fróða, tók þar herfang mikit. Þá lagðist Fróðafriðr.
Mýsingr hafði með sér Grótta ok svá Fenju ok Menju ok bað þær mala salt. Hann bað þær mala lengr. Þær mólu litla hríð, áðr niðr sukku skipin, ok var þar eftir svelgr í hafinu, er særinn fellr í kvernaraugat. Þá varð sær saltr.</font>

1.
Nú eru komnar
til konungs húsa
framvísar tvær,
Fenja ok Menja;
þær ro at Fróða
Friðleifssonar
máttkar meyjar
at mani hafðar.

2.
Þær at lúðri
leiddar váru
ok grjóts gréa
gangs of beiddu;
hét hann hvárigri
hvíld né ynði,
áðr hann heyrði
hljóm ambátta.

3.
Þær þyt þulu
þögnhorfinnar:
"Leggjum lúðra,
léttum steinum."
Bað hann enn meyjar,
at þær mala skyldu.

4.
Sungu ok slungu
snúðga-steini,
svá at Fróða man
flest sofnaði;
þá kvað þat Menja,
var til meldrs komin:

5.
"Auð mölum Fróða,
mölum alsælan,
mölum fjölð féar
á feginslúðri;
siti hann á auði,
sofi hann á dúni,
vaki hann at vilja,
þá er vel malit.

6.
Hér skyli engi
öðrum granda,
til böls búa
né til bana orka,
né höggva því
hvössu sverði,
þó at bana bróður
bundinn finni."

7.
En hann kvað ekki
orð it fyrra:
"Sofið eigi meir
en of sal gaukar
eða lengr en svá
ljóð eitt kveðak."

8.
"Var-at-tu, Fróði,
fullspakr of þik,
málvinr manna,
er þú man keyptir;
kaustu at afli
ok at álitum,
en at ætterni
ekki spurðir.

9.
Harðr var Hrungnir
ok hans faðir,
þó var Þjazi
þeim öflgari;
Iði ok Aurnir,
okkrir niðjar,
bræðr bergrisa,
þeim erum bornar.

10.
Kæmi-a Grótti
ór gréa fjalli
né sá inn harði
hallr ór jörðu,
né mæli svá
mær bergrisa,
ef vissi vit
vætr til hennar.

11.
Vér vetr níu
várum leikur
öflgar alnar
fyr jörð neðan;
stóðu meyjar
at meginverkum,
færðum sjalfar
setberg ór stað.

12.
Veltum grjóti
of garð risa,
svá at fold fyrir
fór skjalfandi;
svá slöngðum vit
snúðga-steini,
höfga-halli,
at halir tóku.

13.
En vit síðan
á Svíþjóðu
framvísar tvær
í folk stigum,
beiddum björnu,
en brutum skjöldu,
gengum í gögnum
gráserkjat lið.

14.
Steypðum stilli,
studdum annan,
veittum góðum
Gothormi lið;
var-a kyrrseta,
áðr Knúi felli.

15.
Fram heldum því
þau misseri,
at vit at köppum
kenndar várum;
þar sorðu vit
skörpum geirum
blóð ór benjum
ok brand ruðum.

16.
Nú erum komnar
til konungs húsa
miskunnlausar
ok at mani hafðar;
aurr etr iljar,
en ofan kulði,
drögum dolgs sjötul,
daprt er at Fróða.

17.
Hendr skulu hvílask,
hallr standa mun,
malit hefi ek fyr mik;
mitt of leiti;
nú mun-a höndum
hvíld vel gefa,
áðr fullmalit
Fróða þykki.

18.
Hendr skulu höndla
harðar trjónur,
vápn valdreyrug,
vaki þú, Fróði,
vaki þú, Fróði,
ef þú hlýða vill
söngum okkrum
ok sögnum fornum.

19.
Eld sé ek brenna
fyr austan borg,
vígspjöll vaka,
þat mun viti kallaðr,
mun herr koma
hinig af bragði
ok brenna bæ
fyr buðlungi.

20.
Mun-at þú halda
Hleiðrar stóli,
rauðum hringum
né regingrjóti;
tökum á möndli
mær, skarpara,
erum-a varmar
í valdreyra.

21.
Mól míns föður
mær rammliga,
því at hon feigð fira
fjölmargra sá;
stukku stórar
steðr frá lúðri
járni varðar,
mölum enn framar!

22.
Mölum enn framar!
Mun Yrsu sonr,
niðr Halfdanar,
hefna Fróða;
sá mun hennar
heitinn verða
burr ok bróðir,
vitum báðar þat."

23.
Mólu meyjar,
megins kostuðu,
váru ungar
í jötunmóði;
skulfu skaptré,
skauzk lúðr ofan,
hraut inn höfgi
hallr sundr í tvau.

24.
En bergrisa
brúðr orð of kvað:
"Malit höfum, Fróði,
sem munum hætta,
hafa fullstaðit
fljóð at meldri."



Grógaldr


Sonr kvað:

1.
"Vaki þú, Gróa,
vaki þú, góð kona,
vek ek þik dauðra dura,
ef þú þat mant,
at þú þinn mög bæðir
til kumbldysjar koma."

Gróa kvað:

2.
"Hvat er nú annt
mínum eingasyni,
hverju ertu nú bölvi borinn,
er þú þá móður kallar,
er til moldar er komin
ok ór ljóðheimum liðin?"

Sonr kvað:

3.
"Ljótu leikborði
skaut fyr mik in lævísa kona,
sú er faðmaði minn föður;
þar bað hon mik koma,
er kvæmtki veit,
móti Menglöðu."

Gróa kvað:

4.
"Löng er för,
langir ro farvegar,
langir ro manna munir,
ef þat verðr,
at þú þinn vilja bíðr,
ok skeikar þá Skuld at sköpum."

Sonr kvað:

5.
"Galdra þú mér gal,
þá er góðir eru,
bjarg þú, móðir, megi;
á vegum allr
hygg ek, at ek verða muna,
þykkjumk ek til ungr afi."

Gróa kvað:

6.
"Þann gel ek þér fyrstan,
- þann kveða fjölnýtan,
þann gól Rindi Rani, -
at þú of öxl skjótir,
því er þér atalt þykkir;
sjalfr leið þú sjalfan þik.

7.
Þann gel ek þér annan,
ef þú árna skalt
viljalauss á vegum,
Urðar lokur
haldi þér öllum megum,
er þú á sinnum sér.

8.
Þann gel ek þér inn þriðja,
ef þér þjóðáar
falla at fjörlotum,
Horn ok Ruðr
snúisk til heljar meðan,
en þverri æ fyr þér.

9.
Þann gel ek þér inn fjórða,
ef þik fjándr standa
görvir á galgvegi,
hugr þeim hverfi
til handa þér,
ok snúisk þeim til sátta sefi.

10.
Þann gel ek þér inn fimmta,
ef þér fjöturr verðr
borinn at boglimum,
leysigaldr læt ek
þér fyr legg of kveðinn,
ok stökkr þá láss af limum,
en af fótum fjöturr.

11.
Þann gel ek þér inn sétta,
ef þú á sjó kemr
meira en menn viti,
logn ok lögr
gangi þér í lúðr saman
ok léi þér æ friðdrjúgrar farar.

12.
Þann gel ek þér inn sjaunda,
ef þik sækja kemr
frost á fjalli háu,
hræva kulði
megi-t þínu holdi fara,
ok haldisk æ lík at liðum.

13.
Þann gel ek þér inn átta,
ef þik úti nemr
nótt á niflvegi,
at því firr megi
þér til meins gera
kristin dauð kona.

14.
Þann gel ek þér inn níunda,
ef þú við inn naddgöfga
orðum skiptir jötun,
máls ok mannvits
sé þér á minni ok hjarta
gnóga of gefit.

15.
Far þú nú æva,
þar er forað þykkir,
ok standi-t þér mein fyr munum;
á jarðföstum steini
stóð ek innan dura,
meðan ek þér galdra gól.

16.
Móður orð
ber þú, mögr, heðan
ok lát þér í brjósti búa;
iðgnóga heill
skaltu of aldr hafa,
meðan þú mín orð of mant."



Fjölsvinnsmál


1.
Útan garða
hann sá upp of koma
þursa þjóðar sjöt:
"Hvat er þat flagða,
er stendr fyr forgörðum
ok hvarflar um hættan loga?

2.
Hvers þú leitar,
eða hvers þú á leitum ert,
eða hvat viltu, vinlaus, vita?
Úrgar brautir
árnaðu aftr heðan;
átt-at-tu hér, verndar vanr, veru."

Kómumaðr kvað:

3 .
"Hvat er þat flagða,
er stendr fyr forgarði
ok býðr-at líðöndum löð?
Sæmðarorðalauss
hefir þú, seggr, of lifat,
ok haltu heim heðan!"

Borgarvörðr kvað:

4 .
"Fjölsviðr ek heiti,
en ek á fróðan sefa,
þeygi em ek míns mildr matar;
innan garða
þú kemr hér aldregi,
ok dríf þú nú, vargr, at vegi!"

Kómumaðr kvað:

5 .
"Augna gamans
fýsir aftr at fá,
hvars hann getr svást at sjá;
garðar glóa
mér þykkja of gullna sali;
hér mynda ek eðli una."

Fjölsviðr kvað:

6.
"Segðu mér, hverjum
ertu, sveinn, of borinn,
eða hverra ertu manna mögr?"

Kómumaðr kvað:

"Vindkaldr ek heiti,
Várkaldr hét minn faðir,
þess var Fjölkaldr faðir.

7.
Segðu mér þat, Fjölsviðr,
er ek fregna mun
ok ek vilja vita:
Hverr hér ræðr
ok ríki hefir
eign ok auðsölum?"

Fjölsviðr kvað:

8.
"Menglöð of heitir,
en hana móðir of gat
við Svafrþorins syni;
hon hér ræðr
ok ríki hefir
eign ok auðsölum"

Vindkaldr kvað:

9.
"Segðu mér þat, Fjölsviðr,
er ek þik fregna mun
ok ek vilja vita:
Hvat sú grind heitir,
er með goðum sá-at
menn it meira forað?"

Fjölsviðr kvað:

10.
"Þrymgjöll hon heitir,
en hana þrír gerðu
Sólblinda synir;
fjöturr fastr
verðr við faranda hvern
er hana hefr frá hliði."

Vindkaldr kvað:

11.
"Segðu mér þat, Fjölsviðr,
er ek þik fregna mun
ok ek vilja vita:
Hvat sá garðr heitir,
er með goðum sá-at
menn it meira forað?"

Fjölsviðr kvað:

12.
"Gastrópnir heitir,
en ek hann görfan hefk
ór Leirbrimis limum;
svá hefik studdan,
at hann standa mun,
æ meðan öld lifir."

Vindkaldr kvað:

13.
"Segðu mér þat, Fjölsviðr,
er ek þik fregna mun
ok ek vilja vita:
Hvat þeir garmar heita,
er gífrari hefik
enga fyrr í löndum lítit?"

Fjölsviðr kvað:

14.
"Gífr heitir annarr,
en Geri annarr,
ef þú vilt þat vita;
varðir ellifu,
er þeir varða,
unz rjúfask regin."

Vindkaldr kvað:

15.
"Segðu mér þat, Fjölsviðr,
er ek þik fregna mun
ok ek vilja vita,
hvárt sé manna nökkut,
þat er megi inn koma,
meðan sókndjarfir sofa."

Fjölsviðr kvað:

16.
"Missvefni mikit
var þeim mjök of lagit,
síðan þeim var varzla vituð;
annarr of nætr sefr,
en annarr of daga,
ok kemsk þá vætr, ef þá kom."

Vindkaldr kvað:

17.
"Segðu mér þat, Fjölsviðr,
er ek þik fregna mun
ok ek vilja vita,
hvárt sé matar nökkut,
þat er menn hafi,
ok hlaupi inn, meðan þeir eta."

Fjölsviðr kvað:

18.
"Vegnbráðir tvær
liggja í Viðópnis liðum,
ef þú vilt þat vita,
þat eitt er svá matar,
at þeim menn of gefi,
ok hlaupi inn, meðan þeir eta."

Vindkaldr kvað:

19.
"Segðu mér þat, Fjölsviðr,
er ek þik fregna mun
ok ek vilja vita:
Hvat þat barr heitir,
er breiðask um
lönd öll limar?"

Fjölsviðr kvað:

20.
"Mímameiðr hann heitir,
en þat manngi veit,
af hverjum rótum renn;
við þat hann fellr,
er fæstan varir,
flær-at hann eld né járn."

Vindkaldr kvað:

21.
"Segðu mér þat, Fjölsviðr,
er ek þik fregna mun
ok ek vilja vita:
Hvat af móði verðr
þess ins mæra viðar,
er hann flær-rat eld né járn?"

Fjölsviðr kvað:

22.
"Út af hans aldni
skal á eld bera
fyr kelisjúkar konur;
útar hverfa
þats þær innar skyli,
sá er hann með mönnum mjötuðr."

Vindkaldr kvað:

23.
"Segðu mér þat, Fjölsviðr,
er ek þik fregna mun
ok ek vilja vita:
Hvat sá hani heitir,
er sitr í inum háva viði,
allr hann við gull glóir?"

Fjölsviðr kvað:

24.
"Víðópnir hann heitir,
en hann stendr veðrglasir
á meiðs kvistum Míma;
einum ekka
þryngr hann örófsaman
Surtr Sinmöru."

Vindkaldr kvað:

25.
"Segðu mér þat, Fjölsviðr,
er ek þik fregna mun
ok ek vilja vita:
hvárt sé vápna nökkut,
þat er knegi Viðópnir fyrir
hníga á Heljar sjöt?"

Fjölsviðr kvað:

26.
"Lævateinn heitir hann,
en hann gerði Loftr rúnum
fyr nágrindr neðan;
í segjárnskeri
liggr hann hjá Sinmöru,
ok halda njarðlásar níu."

Vindkaldr kvað:

27.
"Segðu mér þat, Fjölsviðr,
er ek þik fregna mun
ok ek vilja vita:
hvárt aftr kemr,
sá er eftir ferr
ok vill þann tein taka."

Fjölsviðr kvað:

28.
"Aftr mun koma,
sá er eftir ferr
ok vill þann tein taka,
ef þat færir,
er fáir eigu,
Eiri örglasis."

Vindkaldr kvað:

29.
"Segðu mér þat, Fjölsviðr,
er ek þik fregna mun
ok ek vilja vita:
hvárt sé mæta nökkut,
þat er menn hafi
ok verðr því in fölva gýgr fegin."

Fjölsviðr kvað:

30.
Ljósan léa
skaltu í lúðr bera,
þann er liggr í Viðópnis völum,
Sinmöru at selja,
áðr hon söm telisk
vápn til vígs at ljá."

Vindkaldr kvað:

31.
"Segðu mér þat, Fjölsviðr,
er ek þik fregna mun
ok ek vilja vita:
Hvat sá salr heitir,
er slunginn er
vísum vafrloga?"

Fjölsviðr kvað:

32.
"Hyrr hann heitir,
en hann lengi mun
á brodds oddi bifask;
auðranns þess
munu um aldr hafa
frétt eina fírar."

Vindkaldr kvað:

33.
"Segðu mér þat, Fjölsviðr,
er ek þik fregna mun
ok ek vilja vita:
Hverr þat gerði,
er ek fyr garð sák
innan, ásmaga?"

Fjölsviðr kvað:

34.
"Uni ok Íri,
Óri ok Bári,
Varr ok Vegdrasill;
Dóri ok Úri,
Dellingr, Atvarðr,
Líðskjalfr, Loki."

Vindkaldr kvað:

35.
"Segðu mér þat, Fjölsviðr,
er ek þik fregna mun
ok ek vilja vita:
Hvat þat bjarg heitir,
er ek sé brúði á
þjóðmæra þruma?"

Fjölsviðr kvað:

36.
"Lyfjaberg þat heitir,
en þat hefir lengi verit
sjúkum ok sárum gaman;
heil verðr hver,
þótt hafi árs sótt,
ef þat klífr, kona."

Vindkaldr kvað:

37.
"Segðu mér þat, Fjölsviðr,
er ek þik fregna mun
ok ek vilja vita:
Hvat þær meyjar heita,
er fyr Menglaðar knjám
sitja sáttar saman?"

Fjölsviðr kvað:

38.
"Hlíf heitir,
önnur Hlífþrasa,
þriðja Þjóðvarta,
Björt ok Blíð,
Blíðr, Fríð,
Eir ok Aurboða."

Vindkaldr kvað:

39.
"Segðu mér þat, Fjölsviðr,
er ek þik fregna mun
ok ek vilja vita:
Hvárt þær bjarga,
þeim er blóta þær,
ef gerask þarfar þess?"

Fjölsviðr kvað:

40.
"Bjarga svinnar,
hvar er menn blóta þær
á stallhelgum stað;
eigi svá hátt forað
kemr at hölða sonum,
hvern þær ór nauðum nema."

Vindkaldr kvað:

41.
"Segðu mér þat, Fjölsviðr,
er ek þik fregna mun
ok ek vilja vita,
hvárt sé manna nökkut,
er knegi á Menglaðar
svásum armi sofa?"

Fjölsviðr kvað:

42.
"Vætr er þat manna,
er knegi á Menglaðar
svásum armi sofa,
nema Svipdagr einn,
hánum var sú in sólbjarta
brúðr at kván of kveðin."

Vindkaldr kvað:

43.
"Hrittu á hurðir,
láttu hlið rúm,
hér máttu Svipdag sjá;
en þó vita far,
ef vilja myni
Menglöð mitt gaman."

Fjölsviðr kvað:

44.
"Heyr þú, Menglöð,
hér er maðr kominn,
gakk þú á gest sjá;
hundar fagna,
hús hefir upp lokizk,
hygg ek, at Svipdagr sé."

Menglöð kvað:

45.
"Horskir hrafnar
skulu þér á hám galga
slíta sjónir ór,
ef þú þat lýgr,
at hér sé langt kominn
mögr til minna sala.

46
Hvaðan þú fórt,
hvaðan þú för gerðir,
hvé þik hétu hjú?
At ætt ok nafni
skal ek jartegn vita,
ef ek var þér kván of kveðin."

Svipdagr kvað:

47.
"Svipdagr ek heiti,
Sólbjartr hét minn faðir,
þaðan rákumk vindkalda vegu;
Urðar orði
kveðr engi maðr,
þótt þat sé við löst lagit."

Menglöð kvað:

48.
"Vel þú nú kominn,
hefik minn vilja beðit,
fylgja skal kveðju koss;
forkunnar sýn
mun flestan glaða,
hvars hefir við annan ást.

49.
Lengi ek sat
ljúfu bergi á,
beið ek þín dægr ok daga;
nú þat varð,
er ek vætt hefi,
at þú ert kominn, mögr, til minna sala.

50.
Þrár hafðar
er ek hefi til þíns gamans,
en þú til míns munar;
nú er þat satt,
er vit slíta skulum
ævi ok aldr saman."



Hjálmarskviða


1.
"Hvat er þér, Hjálmarr?
Hefr þú lit brugðit,
þik kveð ek mæða
miklar undir;
hjálmr er þinn höggvinn,
en á hlið brynja;
nú kveð ek fjörvi
of farit þínu."

Hjálmarr kvað:

2.
"Sár hefi ek sextán,
slitna brynju:
svart er mér fyrir sjónum,
sék-a ek ganga;
hneit mér við hjarta
hjörr Angantýs,
hvass blóðrefill
herðr í eitri."

3.
Áttak á foldu
fimm tún saman,
en ek því aldri
unða ráði;
nú verð ek liggja
lífs andvani,
sverði undaðr,
í Sámseyju.

4.
Drekka í höllu
húskarlar mjöð,
menjum göfgir,
at míns föður;
mæðir marga
mungát fira,
en mik eggja spor
í enju þjá.

5.
Hvarf ek frá hvítri
hlaðs beðgunni
á Agnafit
útanverðri;
saga mun sannask,
sú er hon sagði mér,
at aftr koma
eigi mundak.

6.
Hvarf ek frá fögrum
fljóða söngvi,
ótrauðr gamans
austr við Sóta;
för skundaðak
ok fórk í lið
hinzta sinni
frá hollvinum.

7.
Drag þú mér af hendi
hring inn rauða
færðu inni ungu
Ingibjörgu;
sá mun henni
hugfastr tregi,
er ek eigi kem
til Uppsala.

8.
Hrafn flýgr austan
af háum meiði,
flýgr honum eftir
örn í sinni;
þeim gef ek erni
efstum bráðir;
sá mun á blóði
bergja mínu."



Hervararkviða


1.
Hitt hefr mær ung
í Munarvági
við sólar setr
segg at hjörðu.

Hirðir kvað:

"Hverr er einn saman
í ey kominn?
Gakk þú greiðliga
gistingar til!"

Hervör kvað:

2.
"Muna-at ek ganga
gistingar til,
því at ek engi kann
eyjaskeggja;
segðu hraðliga,
áðr heðan líðir:
hvar eru Hjörvarði
haugar kenndir?"

Hirðir kvað:

3.
"Spyj-at-tu at því;
spakr ertu eigi,
vinr víkinga,
ertu vanfarinn;
förum fráliga,
sem okkr fætr toga,
allt er úti
ámátt firum!"

Hervör kvað:

4.
"Men bjóðum þér
máls at gjöldum;
mun-a drengja vin
dælt at letja:
fær engi mér
svá fríðar hnossir,
fagra bauga,
at ek fara eigi."

Hirðir kvað:

5.
"Heimskr þykki mér,
sá er heðra ferr
maðr einn saman
myrkvar grímur;
hyrr er á sveimun,
haugar opnask,
brenn fold ok fen;
förum harðara."

Hervör kvað:

6.
"Hirðum-at fælask
við fnösun slíka,
þótt um alla ey
eldar brenni;
látum okkr eigi
liðna rekka
skjótla skelfa,
skulum við talask."

7.
Var þá féhirðir
fljótr til skógar
mjök frá máli
meyjar þessar;
en harðsnúinn
hugr í brjósti
um sakar slíkar
svellr Hervöru.

Hon sá nú haugeldana .... ok gengr til hauganna ok hræðist ekki, ok óð hon eldana sem reyk, þar til er hon kom at haugi berserkjanna. Þá kvað hon:

8.
"Vaki þú, Angantýr,
vekr þik Hervör,
eingadóttir
ykkur Sváfu;
sel þú mér ór haugi
hvassan mæki,
þann er Svafrlama
slógu dvergar.

9.
Hervarðr, Hjörvarðr,
Hrani, Angantýr!
vek ek yðr alla
undir viðar rótum,
hjálmi ok með brynju,
hvössu sverði,
rönd ok með reiði,
roðnum geiri.

10.
Mjök eruð orðnir
Arngríms synir,
megir meinsamir,
at moldar auka,
er engi skal
sona Eyfuru
við mik mæla
í Munarvági.

11.
Hervarðr, Hjörvarðr,
Hrani, Angantýr!
Svá sé yðr öllum
innan rifja
sem þér í maura
mornið haugi,
nema sverð selið,
þar er sló Dvalinn;
samir-a draugum
dýrt vápn fela."

Þá svarar Angantýr:

12.
"Hervör dóttir,
hví kallar svá?
Full feiknstafa
ferr þú þér at illu!
Ær ertu orðin
ok örvita,
villhyggjandi,
vekr menn dauða.

13.
Gróf-at mik faðir
né frændr aðrir;
þeir höfðu Tyrfing
tveir, er lifðu;
varð þó eigandi
einn um síðir."

Hervör kvað:

14.
"Segðu einn satt mér,
svá láti áss þik
heilan í haugi,
sem þú hafir eigi
Tyrfing með þér;
trautt er þér at veita
arf, Angantýr,
eingabarni."

Angantýr kvað:

15.
"Hnigin er helgrind,
haugar opnask,
allr er í eldi
eybarmr at sjá;
atalt er úti
um at lítask;
skyntu, mær, ef þú mátt
til skipa þinna."

Hervör kvað:

16.
"Brennið eigi svá
bál á nóttum,
at ek við elda
yðra hræðumk;
skelfr-at meyju
muntún hugar,
þótt hon draug sjái
i durum standa."

Angantýr kvað:

17.
"Segi ek þér, Hervör,
- hlýð þú til enn,
vísa dóttir, -
þat er verða mun:
sjá mun Tyrfingr,
ef þú trúa mættir,
ætt þinni, mær,
allri spilla.

18.
Muntu son geta,
þann er síðan mun
Tyrfing bera
ok trúa magni;
þann munu Heiðrek
heita lýðar,
sá mun ríkstr alinn
und röðuls tjaldi."

Hervör kvað:

19.
"Ek vígi svá
virða dauða,
at ér skuluð
allir liggja
dauðir með draugum
í dys fúnir;
sel mér, Angantýr,
út ór haugi
dverga smíði;
dugir-a þér at leyna."

Angantýr kvað:

20.
"Kveðk-at þik, mær ung,
mönnum líka,
er þú um hauga
hvarfar á nóttum
gröfnum geiri
ok með Gota málmi,
hjálmi ok með brynju
fyrir hallar dyrr."

Hervör kvað:

21.
"Maðr þóttumk ek
mennskr til þessa,
áðr ek sali yðra
sækja réðak;
sel þú mér ór haugi,
þann er hatar brynjur,
hlífum hættan
Hjálmars bana."

Angantýr kvað:

22.
"Liggr mér und herðum
Hjálmars bani,
allr er hann útan
eldi sveipinn;
mey veit ek enga
moldar hvergi,
at þann hjör þori
í hendr nema."

Hervör kvað:

23.
"Ek mun hirða
ok í hendr nema
hvassan mæki,
ef ek hafa mættak;
uggi ek eigi
eld brennanda,
þegar loga lægir,
er ek lít yfir."

Angantýr kvað:

24.
"Heimsks ertu, Hervör,
hugar eigandi,
er þú at augum
í eld hrapar;
heldr vil ek selja þér
sverð ór haugi,
mær in unga,
mák-at ek þér synja."

Hervör kvað:

25.
"Vel gerðir þú,
víkinga niðr,
er þú seldir mér
sverð ór haugi;
betr þykkjumk nú,
bragningr, hafa
en ek Nóregi
næðak öllum."

Angantýr kvað:

26.
"Veizt eigi þú,
- vesöl ertu mála,
fláráð kona, -
hví þú fagna skalt;
sjá mun Tyrfingr,
ef þú trúa mættir,
ætt þinni, mær,
allri spilla."

Hervör kvað:

27.
"Ek mun ganga
til gjálfrmara;
nú er hilmis mær
í hugum góðum;
lítt ræki ek þat,
lofðunga niðr,
hvé synir mínir
síðan deila."

Angantýr kvað:

28.
"Þú skalt eiga
ok una lengi,
hafðu á hulðu
Hjálmars bana;
tak-at-tu á eggjum,
eitr er í báðum;
sá er manns mjötuðr
meini verri.

29.
Far vel, dóttir,
fljótt gæfak þér
tolf manna fjör,
ef þú trúa mættir,
afl ok eljun,
allt it góða,
þat er synir Arngríms
at sik leifðu."

Hervör kvað:

30.
"Búið ér allir,
- brott fýsir mik, -
heilir í haugi,
heðan vil ek skjótla;
helzt þóttumk nú
heima í millim,
er mik umhverfis
eldar brunnu."



Hlöðskviða


1.
Ár kváðu Humla
Húnum ráða,
Gizur Gautum,
Gotum Angantý,
Valdarr Dönum,
en Völum Kíarr,
Alrekr inn frækni
enskri þjóðu.

2.
Hlöðr var þar borinn
í Húnalandi
saxi ok með sverði,
síðri brynju,
hjalmi hringreifðum,
hvössum mæki,
mari vel tömum
á mörk inni helgu.

3.
Hlöðr reið austan,
Heiðreks arfi;
kom hann at garði,
þar er Gotar byggja,
á Árheima,
arfs at kveðja;
þar drakk Angantýr
erfi Heiðreks.

4.
Segg fann hann úti
fyr sal hávum
ok síðförlan
síðan kvaddi?
"Inn gakktu, seggr,
í sal hávan,
bið mér Angantý
andspjöll bera."

Sá gekk inn fyrir konungs borð ok kvaddi Angantý konung vel ok mælti síðan:

5.
"Hér er Hlöðr kominn,
Heiðreks arfþegi,
bróðir þinn
inn böðskái;
mikill er sá maðr ungr
á mars baki,
vill nú, þjóðann,
við þik tala."

6.
Rymr varð í ranni,
risu með góðum;
vildi hverr heyra,
hvat Hlöðr mælti
ok þat, er Angantýr
andsvör veitti.

Þá mælti Angantýr:

7.
"Heill kom þú, Hlöðr,
Heiðreks arfi,
bróðir minn,
gakk á bekk sitja;
drekkum Heiðreks
hollar veigar
feðr okkrum
fyrstum manna,
vín eða mjöð,
hvárts þér vildra þykkir."

Þá kvað Hlöðr:

8.
"Til annars vér
en öl at drekka
hingat fórum
[af Húna landi]
þigg-a-k, þjóðann,
þínar veigar.

9.
Hafa vil ek halft allt,
þat er Heiðrekr átti,
al ok af oddi,
einum skatti,
kú ok af kalfi,
kvern þjótandi,
þý ok af þræli
ok þeira barni;

10.
Hrís þat it mæra,
er Myrkvið heita,
gröf þá ina helgu,
er stendr á Goðþjóðu,
stein þann inn fagra,
er stendr á stöðum Danpar,
halfar herborgir,
þær er Heiðrekr átti,
lönd ok lýða
ok ljósa bauga."

Angantýr kvað:

11.
"Bresta mun fyrr, bróðir,
in blikhvíta lind
ok kaldr geirr
koma við annan
ok margr gumi
í gras hníga,
áðr en Tyrfing
í tvau deilak
eða þér, Humlungr,
halfan arf látak.

12
Ek mun bjóða þér
bjartar vigrar,
fé ok fjölð meiðma,
sem þik fremst tíðir;
tolf hundruð gef ek þér manna,
tolf huhdruð gef ek þér mara,
tolf hundruð gef ek þér skálka,
þeira er skjöld bera.

13.
Manni gef ek hverjum
margt at þiggja
annat æðra
en hann á at ráða;
mey gef ek hverjum
manni at þiggja,
men spenni ek hverri
meyju at halsi.

14.
Mun ek um þik sitjanda
silfri mæla,
en ganganda þik
gulli steypa,
svá at á vega alla
velti baugar;
þriðjung Goðþjóðar, -
því skaltu ráða."

Gizurr Grýtingaliði, fóstri Heiðreks konungs, var þá með Angantý konungi. Hann var þá ofrgamall. Ok er hann heyrði boð Angantýs, þótti honum hann of mikit bjóða ok kvað þá:

15.
"Þetta er þiggjanda
þýjar barni,
barni þýjar,
þótt sé borinn konungi;
þá hornungr
á haugi sat,
er öðlingr
arfi skipti."

Hlöðr reiddist nú mjök, er hann var þýbarn ok hornungr kallaðr, ef hann þægi boð bróður síns, ok sneri hann þá þegar í burt með alla sína menn, til þess er hann kom heim í Húnaland til Humla konungs, frænda síns, ok sagði honum, at Angantýr, bróðir hans, hefði synjat honum helmingaskiptis.
Humli spyrr nú allt tal þeira. Varð hann þá reiðr mjök, ef Hlöðr, dóttursonr hans, skyldi ambáttarsonr heita, ok kvað þá:

16.
"Sitja skulu vér í vetr
ok sælliga lifa,
drekka ok dæma
dýrar veigar,
kenna Húnum
hervápn búa,
þau er fræknliga
skulum fram bera.

17.
Vel skulum þér, Hlöðr,
herlið búa
ok framliga
fylki týja;
með tolf vetra mengi
ok tvævetrum fola,
svá skal Húna
her of samna."

Þenna vetr sátu þeir Humli ok Hlöðr um kyrrt. Um várit drógu þeir her saman svá mikinn, at aleyða var eftir vígra manna í Húnalandi....
Sem þessi herr kom saman, riðu þeir skóg þann, er Myrkviðr heitir, er skilr Húnaland ok Gotaland. En sem þeir kómu af skóginum, þá váru byggðir stórar ok vellir sléttir, ok á völlunum stóð borg ein fögr, en þar réð fyrir Hervör, systir Angantýs konungs, ok Ormarr, fóstri hennar. Váru þau sett þar til landgæzlu fyrir her Húna, ok höfðu þau þar mikit lið.
Þat var einn morgun í sólar upprás, at Hervör stóð upp á kastala einum yfir borgarhliði. Hon sá jóreyki stóra suðr til skógarins, svá at löngum fal sólina. Því næst sá hon glóa undir jóreyknum, sem á gull eitt liti, fagra skjöldu ok gulli lagða, gyllta hjalma ok hvítar brynjur. Sá hon þá, at þetta var herr Húna ok mikill fjölði. Hervör gekk ofan skyndiliga ok kallar lúðrsvein ok bað blása saman lið. Ok síðan mælti Hervör: "Takið vápn yður ok búizk til orrostu, en þú, Ormarr, ríð í mót Húnum ok bjóð þeim orrostu fyrir borgarhliði inu syðra." Ormarr kvað:

18.
"Skal ek víst ríða
ok rönd bera,
-- -- --
Gota þjóðum
gunni at heyja."

Þá reið Ormarr af borginni ok í mót hernum. Hann kallaði hátt ok bað þá ríða til borgarinnar, -- "ok úti fyrir borgarhliðinu suðr á völlinn -- þar býð ek yðr til orrostu. Bíði þeir þar annarra, er fyrr koma."
Nú reið Ormarr aftr til borgarinnar, ok var Hervör þá albúin ok allr herr. Riðu þau nú út af borginni með hernum móti Húnum, ok hófsk þar allmikil orrosta. En með því at Húnar hafa lið miklu meira, sneri mannfallinu í lið þeira Hervarar, ok um síðir fell Hervör ok mikit lið umhverfis hana.
En er Ormarr sá fall hennar, flýði hann ok allir þeir, er lífit þágu. Ormarr reið dag ok nótt, sem mest mátti hann, á fund Angantýs konungs í Árheima. ....
Og sem Ormarr kom fyrir Angantý konung, þá kvað hann:

19.
"Sunnan em ek kominn
at segja spjöll þessi:
Sviðin er öll in mæra
Myrkviðar heiðr,
drifin öll Goðþjóð
gumna blóði.

20.
Mey veit ek Heiðreks,
[fyr mækis eggjum],
systur þína,
svigna til jarðar;
hafa Húnar
hana fellda
ok marga aðra
yðra þegna.

21.
Léttari gerðisk hon at böð
en við biðil ræða
eða í bekk at fara
at brúðar gangi."

Angantýr konungr, þá er hann heyrði þetta, brá hann grönum ok varð seint til orða ok mælti þetta um síðir:

22.
"Óbróðurliga vartu leikin,
in ágæta systir!"

Ok síðan leit hann yfir hirðina, ok var ekki margt liðs með honum. Hann kvað þá:

"Mjök várum vér margir,
er vér mjöð drukkum,
nú erum vér færi,
er vér fleiri skyldum.

23.
Sé ek eigi mann
í mínu liði,
þótt ek biðja
ok baugum kaupa,
er muni ríða
ok rönd bera
ok þeira Húna
herlið finna."

Gizurr gamli sagði:

24.
"Ek mun þik einkis
eyris krefja
né skjallanda
skarfs ór gulli;
þó mun ek ríða
ok rönd bera,
Húna þjóðum
herstaf bjóða."

.... Gizurr herklæddist með góðum hervápnum ok hljóp á hest sinn, sem ungr væri. Þá mælti hann til konungs:

25.
"Hvar skal ek Húnum
hervíg kenna?"

Angantýr kvað:

26.
"Kenndu at Dylgju
ok á Dúnheiði
ok á þeim öldnum
Jassarfjöllum;
þar oft Gotar
gunni háðu
ok fagran sigr
frægir vágu."

Nú reið Gizurr í brott ok þar til, er hann kom í her Húna. Hann reið eigi nær en svá, at hann mátti tala við þá. Þá kallar hann hári röddu ok kvað:

27.
"Felmtr er yðru fylki,
feigr er yðvarr vísi,
gnæfar yðr gunnfani,
gramr er yðr Óðinn.

28.
Býð ek yðr at Dylgju
ok á Dúnheiði
orrostu undir
Jassarfjöllum,
hræsi yður
at há hverju,
ok láti svá Óðinn flein fljúga
sem ek fyrir mæli."

Þá er Hlöðr hafði heyrt orð Gizurar, þá kvað hann:

29.
"Taki þér Gizur
Grýtingaliða,
mann Angantýs,
kominn af Árheimum."

Humli konungr sagði:

"Eigi skulum
árum spilla,
þeim er fara
einir saman."

Gizurr drap þá hest sinn með sporum ok reið á fund Angantýs konungs. .... Angantýr spyrr, hvat mikit lið Húnar hafa. Gizurr mælti: "Mikit er þeira mengi:

30.
Sex ein eru
seggja fylki,
í fylki hverju
fimm þúsundir,
í þúsund hverri
þrettán hundruð,
í hundraði hverju
halir fjórtalðir."

Angantýr spyrr nú til Húna hers. Þá sendi hann alla vegu menn frá sér ok stefndi hverjum manni til sín, er honum vildi lið veita ok vápnum mætti valda. Fór hann þá á Dúnheiði með lið sitt, ok var þat allmikill herr. Kom þá á móti honum herr Húna, ok höfðu þeir lið hálfu fleira.
At öðrum degi hófu þeir sína orrostu ok börðust allan þann dag ok fóru at kveldi í herbúðir sínar. Þeir börðust svá átta daga, at höfðingjar váru enn heilir, en engi vissi manntal, hvat margt fell. En bæði dag ok nótt dreif lið til Angantýs af öllum vegum, ok þá kom svá, at hann hafði eigi færa fólk en í fyrstu. Varð nú orrostan enn ákafari. Váru Húnar allákafir ok sá þá sinn kost, at sú ein var lífs ván, ef þeir sigruðust, ok illt mundi Gota griða at biðja. Gotar vörðu frelsi sitt ok fóstrjörð fyrir Húnum, stóðu því fast, ok eggjaði hverr annan. Þá er á leið daginn, gerðu Gotar atgöngu svá harða, at fylkingar Húna svignuðu fyrir. Ok er Angantyýr sá þat, gekk hann fram ór skjaldborginni ok í öndverða fylking ok hafði í hendi Tyrfing ok hjó þá bæði menn ok hesta. Raufst þá skjaldborg fyrir Húna konungum, ok skiptust þeir bræðr höggum við. Þar fell Hlöðr ok Humli konungr, ok þá brast flótti á Húnum, en Gotar drápu þá. .... Angantýr konungr gekk þá at kanna valinn ok fann Hlöð, bróður sinn. Þá kvað hann:

31.
"Bauð ek þér, bróðir,
basmir óskerðar,
fé ok fjölð meiðma,
sem þik fremst tíddi;
nú hefir þú hvárki
hildar at gjöldum
ljósa bauga
né land ekki.

32.
Bölvat er okkr, bróðir,
bani em ek þinn orðinn;
þat mun æ uppi;
illr er dómr norna."



Hálfsrekkaljóð


Hálfr konungr fór til ríkis síns ór hernaði. Þeir fengu storm mikinn í hafi. Skip þeira varð ekki ausit. Þá var þat ráðs tekit at hluta mann fyrir borð, en þess þurfti eigi, því at hverr bauð sínum félaga fyrir borð at fara. En er þeir stigu fyrir borð, þá mæltu þeir: "Strálaust er fyrir stokkum." En er Hálfr konungr kom til Hörðalands, þá fór Ásmundr konungr á fund hans ok gerðist hans maðr ok sór honum eiða ok bauð honum til veizlu ok hálfu liði hans. En annan morgin er konungr bjóst ok sagði, at helmingr liðs skyldi eftir vera á skipum, kvað Innsteinn:

1.
"Upp mundum vér
allir ganga,
skatna beztir,
af skipum várum,
láta brenna
bragninga sveit
ok Ásmundar lið
aldri týna."

Konungr kvað:

2.
"Vér skulum hálfir
herjar þessa
sáttir sækja
frá sjó neðan.
Ásmundr hefir
oss of boðna
hringa rauða
sem hafa viljum."

Innsteinn kvað:

3.
"Sér eigi þú allan
Ásmundar hug,
hefir fylkir sá
flærð í brjósti.
Mundir þú, þengill,
ef vér því réðim,
mági þínum
mjök lítt trúa."

Konungr kvað:

4.
"Ásmundr hefir
oss of unnit
margar tryggðir,
sem menn vitu.
Mun-at góðr konungr
ganga á sáttir
né gramr annan
í griðum véla."

Innsteinn kvað:

5.
"Þér er orðinn
Óðinn til gramr,
er þú Ásmundi
allvel trúir.
Hann mun alla
oss of véla,
nema þú víti
viðsjár fáir."

Konungr kvað:

6.
"Æ lystir þik
æðru at mæla,
mun-at sá konungr
sáttir rjúfa.
Gull eigum þar
ok gersimar,
hringa rauða,
frá hans búum."

Innsteinn kvað:

7.
"Hálfr, dreymði mik,
- hyggðu at slíku, -
at logi léki
of liði váru,
illt væri þar
ór at leysask.
Hvat kveðr þú, þengill,
þann draum vita?"

Konungr kvað:

8.
"Gefa mun ek hverjum
hjálm ok brynju
frækna drengja,
er fylgja mér.
Þat mun at líta
sem logi brenni
skjöldungs liði
of skarar fjöllum."

Innsteinn kvað:

9.
"Enn dreymði mik
öðru sinni:
Hugðak á öxlum
elda brenna.
Gruna tek ek nokkut,
at þat gott viti.
Hvat kveðr þú, þengill,
þann draum vita?"

Konungr kvað:

10.
"Hrynja um herðar
þeim, er hamalt fylkja,
grams verðungu,
gylldar brynjur.
Þat mun á öxlum
öðlings vinum
ljóst at líta,
sem logi brenni."

Innsteinn kvað:

11.
"Þat dreymði mik
þriðja sinni,
at vér í kaf niðr
komnir værim.
Eiga mun allstórt
um at véla.
Hvat kveðr þú, þengill,
þann draum vita?"

Konungr kvað:

12.
"Fulllangt er sjá
fíflskapr talaðr,
vera kveð ek ekki
undir slíku.
Seg þú enga,
svá at heyri,
drauma þína
í degi síðan."

Innsteinn kvað:

13.
"Hlýði Hrókar
ok herr konungs
orðum mínum,
Útsteinn þriði:
Göngum allir
upp frá ströndu,
kunnum ekki
konungs mál of þat."

Útsteinn kvað:

14.
"Konung látum vér
keppinn ráða
fyrir í fólki
um farir várar.
Hættum, bróðir,
svá at honum líki,
fjörvi okkru
með frömum vísi."

Innsteinn kvað:

15.
"Hlítt hefir fylkir
í förum úti
mínum ráðum
mörgu sinni.
Nú kveð ek engu,
er ek mæli,
hlýða vilja,
síz hingat kómum."

Hálfr konungr gekk upp til bæjar Ásmundar konungs með helming liðs síns. Þar var fyrir fjölmenni mikit. Veizla var kappsamlig ok drykkr svá sterkr, at Hálfsrekkar sofnuðu fast. Ásmundr konungr ok hirðin lögðu eld í höllina. En sá, er fyrst vaknaði af Hálfsrekkum, sá höllina nær fulla af reyk. Hann mælti: "Rjúka mun um hauka vára nú," sagði hann. Síðan lagðist hann niðr ok svaf. Þá vaknaði annarr ok sá, at höllin logaði, ok mælti: "Drjúpa mun nú vax af söxum." Sá lagðist niðr. Ok þá vaknaði Hálfr konungr. Hann stóð upp ok vakti liðit ok bað þá vápnast. Þeir hlupu þá á veggina, svá at af gengu nafarnar af timbrstokkunum. Þá kvað Innsteinn:

16.
"Rýkr um hauka
í höll konungs,
ván er, at drjúpi
vax af söxum.
Mál er gulli
ok gersimum,
hjálmum skipta
með Hálfsrekkum.

17.
Hins fýsi ek nú,
at Hálfr vaki;
eru-t af eklu
eldar kyndir.
Áttu, menbrjótr,
mági þínum
grimmlunduðum
gjafir launa.

18.
Hrindum heilir
hallar bjóri.
Nú taka súlur
í sundr þoka.
Æ mun uppi,
meðan öld lifir,
Hálfsrekka för
til hertoga.

19.
Hart skulum ganga
ok hliða ekki við,
verðr vísis lið
at vega með söxum.
Þeir skulu sjálfir
á sér bera
blóðgar benjar,
áðr braki létti.

20.
Snúizk snarliga,
snyrtidrengir,
út ór eldi
með auðbrota.
Engi er ýta,
sá er æ lifir.
Mun-at baugbroti
við bana kvíða."

Svá er hér sagt, at Hálfr konungr ok Hálfsrekkar kæmist út ór eldinum ok Hálfr konungr felli fyrir ofrefli liðs ok sveit hans. Innsteinn kvað, er konungr var fallinn:

21.
"Hér sá ek alla
einum fylgja
jafnröskliga
öðlings syni.
Hittumk heilir,
þá heðan líðum,
er-at léttara
líf en dauði."

Þá kómu Hálfsrekkar til orrustu, þeir sem við skip höfðu verit. Þar fell mikill hlutr Hálfsrekka. Orrustan helzt allt til nætr, áðr Innsteinn fell. Innsteinn kvað:

22.
"Hrókr er fallin
með hertoga
frækn at fótum
fólks oddvita.
Eigum Óðni
illt at gjalda,
er hann slíkan konung
sigri rænti.

23.
Ek hefi úti
átján sumur
fylgt fullhuga
flein at rjóða.
Skalk-at annan
eiga dróttin
gunnar gjarnan
né gamall verða.

24.
Hér mun Innsteinn
til jarðar hníga
horskr at höfði
hers oddvita.
Þat munu seggir
at sögum gera,
at Hálfr konungr
hlæjandi dó."



Heiðreksgátur


Gestumblindi hét einn ríkr maðr í Reiðgotalandi. Hann var í óblíðu Heiðreks konungs. Í konungs hirð váru þeir sjau menn, er dæma skyldu öll mál manna þar í landi. Heiðrekr konungr blótaði Frey. Þann gölt, er mestan fekk, skyldi hann gefa Frey. Kölluðu þeir hann svá helgan, at yfir hans burst skyldi sverja um öll stór mál, ok skyldi þeim gelti blóta at sónarblóti. Jólaftan skyldi leiða sónargöltinn í höll fyrir konung, ok lögðu menn þá hendr yfir burst hans ok strengja heit. Heiðrekr konungr strengði þess heit, at engi maðr skyldi svá mikit hafa af gert við hann, ef á vald hans kæmi, at eigi skyldi kost eiga at hafa dóm spekinga hans. Sá skyldi ok friðheilagr vera fyrir honum, ef hann bæri upp gátur þær, er konungr kynni eigi ór at leysa. En er menn freistuðu at bera upp gátur fyrir honum, þá varð engi sú upp borin, er hann réði eigi.
Konungr sendi orð Gestumblinda, at hann kæmi til hans, ok setti honum dag, ella sagðist konungr mundu láta koma til hans. Honum þótti hvárgi góðr kostrinn, því at hann vissi sik vanfæran at skipta orðum við konung. Honum þótti ok sín ván eigi góð, ef hann yrði at hafa dóm spekinganna, því at sakir váru nógar. Veit hann ok, ef konungs menn koma til hans, at þat kostar líf hans. Síðan blótaði hann Óðin ok bað hann fulltings ok hét honum stórum gjöfum.
Eitt kveld kom gestr til Gestumblinda. Hann nefndist Gestumblindi. Þeir váru svá líkir, at hvárgan kenndi fyrir annan. Þeir skiptu klæðum, ok fór bóndi at hirða sik, en allir hugðu þar vera bónda, er gestrinn var. Þessi maðr ferr á konungs fund ok heilsar honum.
Konungr sá við honum ok þagði.
Gestumblindi mælti: "Því em ek hér kominn, herra, at ek vil sættast við yðr."
Konungr spurði: "Viltu hafa dóm spekinga?"
Gestumblindi mælti: "Eru engar fleiri undanlausnir?"
Konungr segir: "Bera máttu upp gátur. Skaltu lauss, ef ek sé eigi."
Gestumblindi svarar: "Lítt em ek þar til færr, en harðr er á annat borð."
Konungr mælti: "Viltu heldr dóminn?"
"Nei" segir hann, "heldr vil ek bera gáturnar upp."
Konungr mælti: "Þat er ok rétt, en mikit liggr á. Sigrar þú mik, þá skaltu eiga dóttur mína, ok á þér eigi þess at varna. En ólíkr ertu til mikillar speki, en aldri varð þat enn, at ek sá eigi gátur þær, er fyrir mik váru upp bornar."
Var síðan stóll settr undir Gestumblinda, ok hugðu menn gott til at heyra þar vitrlig orð.
Þá mælti Gestumblindi:

1.
"Hafa ek þat vilda,
er ek hafða í gær,
vittu, hvat þat var:
lýða lemill,
orða tefill
ok orða upphefill.
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."

"Góð er gáta þín,
Gestumblindi,
getit er þeirar:

Fái honum mungát. Þat lemr margra manna vit. Sumir verða margmæltir þar af, en sumum vefst tungubragð."
Gestumblindi mælti:

2.
"Heiman ek fór,
heiman ek för gerðak,
sá ek á veg vega,
vegr var undir
ok vegr yfir
ok vegr á alla vega.
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."

"Góð er gáta þín,
Gestumblindi,
getit er þeirar:

Þar fórtu yfir brú, ok var árvegrinn undir henni, en fuglar flugu yfir höfði þér ok tveim megin þín; þat var þeira vegr; þú sátt lax í ánni, ok var þat hans vegr."
Gestumblindi mælti:

3.
"Hvat er þat drykkja,
er ek drakk í gær,
var-at þat vín né vatn,
mjöðr né mungát
né matar ekki,
þó gekk ek þorstalauss þaðan?
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu?"

"Góð er gáta þín,
Gestumblindi,
getit er þeirar:

Þar lagðist þú í forsælu ok kældir varir þínar á dögg. En ef þú ert sá Gestumblindi, sem ek ætlaða, þá ertu vitrari en ek hugða, því at ek hefi spurt orð þín óvitrlig, en gerast nú á leið spaklig."
"Þat er ván, at mik þrjóti brátt," segir Gestumblindi, "en þó vilda ek enn, at þér hlýddið:

4.
Hverr er sá inn hvelli,
er gengr harðar götur
ok hefir hann þær fyrr of farit,
mjök fast kyssir
ok hefir munna tvá
ok á gulli einu gengr?
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."

"Góð er gáta þín,
Gestumblindi,
getit er þeirar:

Þat er gullsmiðs hamarr, sem gull er með slegit. Hann kveðr hátt við, er hann á harðan steðja, ok þat er hans gata."
Gestumblindi mælti:

5.
"Hverr er sá inn mikli,
er ferr mold yfir,
svelgr hann vötn ok veisur,
glygg hann óask,
en guma eigi
ok yrkir á sól til saka?
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."

"Góð er gáta þín,
Gestumblindi,
getit er þeirar:

Þat er myrkvi. Fyrir honum sér eigi sól, en hann hverfr þegar, er vindr kemr, ok megu menn ekki at honum gera; hann drepr skini sólar. En vélasamliga berr þú upp slíkar gátur ok vanmæli, hverr sem þú ert."
Gestumblindi mælti:

6.
"Hverr er sá inn mikli,
er mörgu ræðr
ok horfir til heljar hálfr,
öldum bergr,
en við jörð sakask,
ef hann hefir sér vel traustan vin?
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."

"Góð er gáta þín,
Gestumblindi,
getit er þeirar:

Þat er akkeri með digrum ok sterkum streng. Þat ræðr mörgu skipi. Þat hrífr öðrum fleini í jörð, ok horfir sá til heljar; hann bergr mörgum manni. En mjök undrast ek orðfimi þína ok vitrleik."
Gestumblindi mælti: "Ek em nú ok náliga þrotinn at gátum, en frekr er hverr til fjörsins.

7.
Hverr byggir há fjöll,
hverr fellr í djúpa dali,
hverr andalauss lifir,
hverr æva þegir?
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."

"Góð er gáta þín,
Gestumblindi,
getit er þeirar:

Hrafn byggir jafnan á hám fjöllum, en dögg fellr jafnan í djúpa dali, fiskr lifir andalauss, en þjótandi foss þegir aldrigi."
"Vandast mun nú," segir Gestumblindi, "ok veitk-a ek nú, hvat fyrir verðr.

8.
Hvat er þat undra,
er ek úti sá
fyrir Dellings durum;
höfði sínu
vísar heljar til,
en fótum til sólar snýr?
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."

"Góð er gáta þín,
Gestumblindi,
getit er þeirar:

Þat er laukr. Höfuð hans horfir í jörð, en blöðin í loft."
Gestumblindi mælti:

9.
"Hvat er þat undra,
er ek úti sá
fyrir Dellings durum:
ókyrrir tveir
andalausir
sára lauk suðu?
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."

"Góð er gáta þín,
Gestumblindi,
getit er þeirar:

Smiðbelgir eru þat. Þeir hafa vind, en engan anda."
Gestumblindi mælti:

10.
"Hvat er þat undra,
er ek úti sá
fyrir Dellings durum:
hvítir fljúgendr
hellu ljósta,
en svartir í sand grafask?
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."

"Góð er gáta þín,
Gestumblindi,
getit er þeirar:

Smækkast nú gáturnar, en þat er hagl ok regn, því at hagli lýstr á stræti, en regns dropar sökkva í sand ok sækja í jörð."
Gestumblindi mælti:

11.
"Hvat er þat undra,
er ek úti sá
fyrir Dellings durum:
svartan gölt
ek sá í sauri vaða,
ok reis-at honum burst á baki?
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."

"Góð er gáta þín,
Gestumblindi,
getit er þeirar:

Þat er tordýfill, ok er nú margt til tínt, er tordýflar eru ríkra manna spurningar."
Gestumblindi svarar: "Frest eru böls bezt, en margr maðr vill at meira leita, ok sést því sumum yfir. Sé ek nú ok, at allra útfæra verðr at leita.

12.
Hvat er þat undra,
er ek úti sá
fyrir Dellings durum:
tíu hefr tungur,
tuttugu augu,
fjóra tigu fóta,
ferr hart sú vættr?
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."

Góð er gáta þín,
Gestumblindi,
getit er þeirar:

Þar sáttu sú, ok váru í henni níu grísir." Lét þá konungr drepa súna, ok váru í henni níu grísir, sem Gestumblindi hafði sagt.


Þá mælti konungr: "Eigi veit ek nú, nema vitrir eigi nú hlut í, ok eigi veit ek, hvat manna þú ert."
Gestumblindi svarar: "Slíkr em ek sem þú mátt sjá, ok vilda ek gjarnan þiggja líf mitt ok vera lauss af þessum þrautum."
Konungr svarar: "Upp skaltu bera gátur, þar til er þik þrýtr ella mik at ráða."
Gestumblindi mælti:

13.
"Hvat er þat undra,
er ek úti sá
fyrir Dellings durum:
ofarliga flýgr,
almhljóð gellr,
harðar eru, hilmir?
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."

"Góð er gáta þín,
Gestumblindi,
getit er þeirar:

Ör er þat," segir konungr.
Gestumblindi mælti:

14.
"Hvat er þat undra,
er ek úti sá
fyrir Dellings durum:
fætr hefir átta,
en fjögur augu,
berr þat ofar kné en kvið?
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."

Konungr mælti: "Er nú bæði, at þú hefir hattin síðan, enda sér þú niðr undan fleira en flestir menn aðrir, er þú hugsar hvert skrípi jarðarinnar. En þat er köngurváfa."
Gestumblindi mælti:

15.
"Hvat er þat undra,
er ek úti sá
fyrir Dellings durum:
lýðum lýsir,
en logi gleypir,
ok keppask um þat vargar ávallt?
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."

"Góð er gáta þín,
Gestumblindi,
getit er þeirar:

Þat er sól. Hon lýsir lönd öll ok skínn yfir alla menn, en Skalli ok Hatti heita vargar, þat eru úlfar, en annarr þeira ferr fyrir, en annarr eftir sólu."
Gestumblindi mælti:

16.
"Hvat er þat undra,
er ek úti sá
fyrir Dellings durum:
horni harðara,
hrafni svartara,
skafti réttara,
skjalli hvítara?
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."

"Góð er gáta þín,
Gestumblindi,
getit er þeirar:

Þú sátt hrafntinnu, ok skein á sólar geisli, er lá í einu húsi. Eða kanntu ekki á annan veg gátur upp at bera en hafa it sama upphaf at, þar sem mér virðist þú fróðr maðr?"
Þá mælti Gestumblindi:

17.
"Báru brúðir
bleikhaddaðar,
ambáttir tvær,
öl til skemmu;
var-a þat höndum horfit
né hamri klappat;
þó er fyrir eyjar útan
örðigr, sá er ker gerði.
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."

"Góð er gáta þín,
Gestumblindi,
getit er þeirar:

Þat eru æðar tvær, þær er eggjum verpa. Eggin eru eigi ger með hamri eða höndum, en þjónustumeyjar báru ölit í eggskurninni."
Gestumblindi mælti: "Liðar verðr sá at leita, er lítit sax hefir ok mjök er fáfróðr, ok vilda ek enn tala fleira, eða

18.
Hverjar eru þær rýgjar
á reginfjalli,
elr við kván kona,
mær við meyju
mög of getr,
ok eigu-t þær varðir vera?
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."

"Góð er gáta þín,
Gestumblindi,
getit er þeirar:

Þat eru fjallhvannir tvær saman, ok rennr upp hvannkálfr í millum þeira."
Gestumblindi mælti:

19.
"Hverjar eru þær snótir,
er um sinn dróttin
vápnlausar vega,
inar jörpu hlífa
um alla daga,
en inar fegri frýja?
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."

"Góð er gáta þín,
Gestumblindi,
getit er þeirar:

Þat er hneftafl. Töflur drepast vápnlausar um hnefann, ok fylgja honum inar rauðu."

20.
"Hverjar eru þær leikur,
er líða lönd yfir
at forvitni föður,
hvítan skjöld
þær á vetrum bera,
en svartan um sumar?
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."

"Þat eru rjúpur. Þær eru hvítar um vetr, en svartar um sumar."
Gestumblindi mælti:

21.
"Hverjar eru þær snótir,
er ganga syrgjandi
at forvitni föður,
hadda bleika hafa þær
inar hvítföldnu
ok eigu í vindi at vaxa?
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."

"Góð er gáta þín,
Gestumblindi,
getit er þeirar:

Þat eru bylgjur, er heita Ægismeyjar."
Gestumblindi mælti:

22.
"Hverjar eru þær meyjar,
er ganga margar saman
at forvitni föður,
mörgum hafa manni
þær at meini komit
ok eigu-t þær varðir vera?
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."

"Góð er gáta þín,
Gestumblindi,
getit er þeirar:

en þetta eru bárur sem áðan."
Gestumblindi mælti:

23.
"Hverjar eru þær brúðir,
er ganga brimserkjum í
ok eigu eftir firði för,
harðan beð hafa þær
inar hvítföldnu
ok leika í logni fátt?
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."

"Góð er gáta þín,
Gestumblindi,
getit er þeirar:

Þat eru enn Ægis meyjar, ok förlast þér nú mjök framburðurinn, ok muntu nú vilja þola dóm spekinga."
Gestumblindi segir: "Tregr em ek þess, en þó væntir mik, at þar komi nú skjótt.

24.
Fara ek sá
foldar moldbúa,
á sat nár á nái,
blindr reið blindum
brimreiðar til,
jór er andar vanr.
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."

"Góð er gáta þín,
Gestumblindi,
getit er þeirar:

Þar komtu at á einni, ok rak ísjaka eftir ánni, ok lá þar dauðr hestr ok á hestinum einn dauðr ormr, ok bar þar blindr blindan, er þeir váru þrír saman."
Gestumblindi mælti:

25.
"Hvat er þat dýra,
er drepr fé manna
ok er járni kringt útan,
horn hefir átta,
en höfuð ekki
ok rennr, sem renna má?
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."

"Góð er gáta þín,
Gestumblindi,
getit er þeirar:

Þat er húnn í hneftafli; hann heitir sem björn; hann rennr, þegar honum er kastat."
Gestumblindi mælti:

26.
"Hvat er þat dýra,
er Dönum hlífir,
berr blóðugt bak,
en bergr firum,
geirum mætir,
gefr líf sumum,
leggr við lófa
lík sitt gumi?
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."

"Góð er gáta þín,
Gestumblindi,
getit er þeirar:

Þat er skjöldr; hann bergr mörgum; hann berr oft blóðugt bak."
Gestumblindi mælti:

27.
"Mjök varp forðum
nösgás vaxin,
barngjörn sú er bar
bútimbr saman,
hlífðu henni
hálms bitskálmir,
þó lá drykkjar
drynhraun yfir.
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."

"Góð er gáta þín,
Gestumblindi,
getit er þeirar:

Þar lá önd á eggjum millum nautskjálka, er þú hálms bitskálmir kallar, en drynhraun hausinn, en bútimbr hreiðrit."

28.
"Fjórir ganga,
fjórir hanga,
tveir veg vísa,
tveir hundum varða,
einn eftir drallar
ok oftast óhreinn.
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."

"Góð er gáta þín,
Gestumblindi,
getit er þeirar:

Þat er kýr; hon hefir fjóra fætr ok fjóra spena, tvau horn ok tvau augu, en halinn drallar eftir."
Gestumblindi mælti:

29.
"Hverr er sá inn eini,
er sefr í öskugrúa
ok er af grjóti einu gerr,
föður né móður
á-at sá inn fárgjarni,
þar mun hann sinn aldr ala?
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."

"Góð er gáta þín,
Gestumblindi,
getit er þeirar:

Þat er fólginn eldr á arni, er drepinn er við tinnu."
Gestumblindi mælti:

30.
"Hest sá ek standa,
hýddi meri,
dúði dindil,
drap hlaun und kvið,
ór skal draga
ok gjöfta at góða stund.
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."

Þá svarar konungr: "Þessa gátu skulu ráða hirðmenn mínir."
Þeir gátu margs til ok eigi fagrs mjök.
Þá mælti konungr, sem hann sá, at þeir gerðu ekki at: "Hest þann kallar þú línvef, en skeið meri hans, er upp ok ofan skal hrista vefinn."
Gestumblindi mælti:

31.
"Hverir eru þeir þegnar,
er ríða þingi at
ok eru sextán saman,
lýði sína
senda þeir lönd yfir
at byggja bólstaði.
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."

"Góð er gáta þín,
Gestumblindi,
getit er þeirar:

Þat er tafl Ítreks konungs."
Gestumblindi mælti:

32.
"Sá ek á sumri
sólbjörgum í
verðung vaka
vilgi teita,
drukku jarlar
öl þegjandi,
en æpanda
ölker stóð.
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."

"Góð er gáta þín,
Gestumblindi,
getit er þeirar:

Þat er grísa sýr; þá er grísir sjúga hana, þá hrínn hon, er þeir þegja. En eigi veit ek, hverr manna þú ert, er þvílíka hluti gerir svá mjúkliga af litlum efnum." Ok nú biðr konungr í hljóði, at byrgja skal hallardyrnar.
Gestumblindi mælti:

33.
"Meyjar ek sá
moldu líkar,
váru þeim at beðjum björg,
svartar ok sámar
í sólviðri,
en þess at fegri er færa of sér.
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."

"Góð er gáta þín,
Gestumblindi,
getit er þeirar:

Þat eru glæður fölnaðar á arni."
Gestumblindi mælti:

34.
"Sat ek á segli,
sá ek dauða menn
blóðugt hold bera
í börk viðar.
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."

"Góð er gáta þín,
Gestumblindi,
getit er þeirar:

Þar saztu á vegg, sáttu val fljúga ok bar æði í klóm sér."
Gestumblindi mælti:

35.
"Hverir eru þeir tveir,
er tíu hafa fætr,
augu þrjú
ok einn hala?
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."

Góð er gáta þín,
Gestumblindi,
getit er þeirar:

Margs freistar þú nú, er þú finnr þau rök til framburðar við mik, er forðum váru. Þat er þá er Óðinn reið hestinum Sleipni. Hann hafði átta fætr, en Óðinn tvá, en þeir höfðu þrjú augu, Sleipnir tvau, en Óðinn eitt."
Gestumblindi mælti:

36.
"Segðu þat þá hinzt,
[ef þú, Heiðrekr, ert
hverjum vitrari vísa]:
Hvat mælti Óðinn
í eyra Baldri,
áðr hann var á bál hafðr?"

Konungr svarar:

37.
"Undr ok argskap
ok alla bleyði,
[vænti ek verit hafa,
en orð þau, er mæltir,
einn þú veizt],
ill vættr ok örm."

Konungr brá þá Tyrfingi ok hjó til Gestumblinda, en hann brást í vals líki ok fló út gegnum hallarglugg einn. En sverðit kom á vélit valsins, ok er hann því vélstuttr jafnan síðan, svá sem heiðnir menn trúa. Ok var nú Óðinn honum reiðr orðinn, síðan hann hjó til hans, ok á þeiri nótt var konungr drepinn.



Sólarljóð


I.

1.
Fé ok fjörvi
rænti fyrða kind
sá hinn grimmi Greppr;
yfir þá vegu,
er hann varðaði,
náði engi kvikr komask.

2.
Einn hann át
oft harðla,
aldri bauð hann manni til matar,
áðr enn móðr
ok meginlítill
Gestr af götu kom.

3.
Drykks of þurfi
lézk inn dæsti maðr
ok vanmettr vera;
hræddu hjarta
hann lézk trúa,
þeim er áðr hafði vályndr verit.

4.
Mat ok drykk
veitti hann þeim, er móðr var,
allt af heilum hug;
guðs hann gáði,
góðu honum beindi,
því hann hugðisk váligr vera.

5.
Upp hinn stóð,
illt hann hugði,
eigi var þarfsamliga þegit;
synð hans svall,
sofanda myrði
fróðan, fjölvaran.

6.
Himna guð
bað hann hjálpa sér,
þá hann veginn vaknaði;
en sá gat
við synðum taka,
er hann hafði saklausan svikit.

7.
Helgir englar
kómu ór himnum ofan
ok tóku sál hans til sín;
í hreinu lífi
hon skal lifa
æ með almáttkum guði.

---------

8.
Auð né heilsu
ræðr engi maðr,
þótt honum gangi greitt;
margan þat sækir
er minnst of varir,
engi ræðr sættum sjálfr.

9.
Ekki þeir hugðu
Unnarr ok Sævaldi,
at þeim myndi heill hrapa;
nakðir þeir urðu
ok næmðir hvívetna,
ok runnu sem vargar til viðar.

---------

10.
Munaðar ríki
hefir margan tregat,
oft verðr kvalræði af konum;
meingar þær urðu,
þó inn máttki guð
skapaði skírliga.

11.
Sáttir þeir váru
Sváfaðr ok Skartheðinn,
hvárrgi mátti annars án vera,
fyrr enn þeir æddusk
fyr einni konu:
hon var þeim til lýta lagin.

12.
Hvárskis þeir gáðu
fyr þá hvítu mey,
leiks né ljóss daga;
engan hlut
máttu þeir annan muna
en þat ljósa lík.

13.
Daprar þeim urðu
inar dimmu nætr,
engan máttu þeir sætan sofa;
en af þeim harmi
rann heift saman
millum virkðavina.

14.
Fádæmi verða
í flestum stöðum
goldin grimmliga;
á hólm þeir gengu
fyr it horska víf
ok fengu báðir bana.

---------

15.
Ofmetnað drýgja
skyldi engi maðr,
þat hefik sannliga sét,
því at þeir hverfa,
er honum fylgja,
flestir guði frá.

16.
Rík þau váru
Ráðný ok Véboði
ok hugðusk gott eitt gera;
nú þau sitja
ok sárum snúa
ýmsum elda til.

17.
Á sik þau trúðu
ok þóttusk ein vera
allri þjóð yfir;
en þó leizk
þeira hagr
annan veg almáttkum guði.

18.
Munað þau drýgðu
á marga vegu
ok höfðu gull fyr gaman;
nú er þeim goldit,
er þau ganga skulu
milli frosts ok funa.

---------

19.
Óvinum þínum
trúðu aldregi,
þó þér fagrt mæli fyrir;
góðu þú heit,
gott er annars
víti hafa at varnaði.

20.
Svá honum gafsk
Sörla inum góðráða,
þá er hann lagði á Vígúlfs vald;
tryggliga hann trúði,
- en hinn at tálum varð, -
sínum bróðurbana.

21.
Grið hann þeim seldi
af góðum hug,
en þeir hétu honum gulli í gegn;
sáttir létusk,
meðan saman drukku,
en þó kómu flærðir fram.

22.
En þá eftir
á öðrum degi,
er þeir höfðu í Rýgjardal riðit,
sverðum þeir meiddu,
þann er saklauss var
ok létu hans fjörvi farit.

23.
Lík hans þeir drógu
á leynigötu
ok brytjuðu í brunn niðr;
dylja þeir vildu,
en dróttinn sá
heilagr himnum af.

24.
Sál hans bað
inn sanni guð
í sinn fögnuð fara;
en sökudólgar
hygg ek síðla muni
kallaðir frá kvölum.

II.

25.
Dísir bið þú þér
dróttins mála
vera hollar í hugum;
viku eftir
mun þér vilja þíns
alt at óskum ganga.

26.
Reiðiverk,
þau er þú unnit hefr,
bæt þú eigi illu yfir;
grættan gæla
skaltu með góðum hlutum,
þat kveða sálu sama.

27.
Á guð skal heita
til góðra hluta,
þann er hefir skatna skapat;
mjök fyrir verðr
manna hverr,
er seinar finna föður.

28.
Æsta dugir
einkum vandliga
þess er þykkir vant vera;
alls á mis verðr,
sá er einskis biðr;
fár hyggr þegjanda þörf.

29.
Síðla ek kom,
snemma kallaðr,
til dómvalds dyra;
þangat ek ætlumk,
því mér heitit var:
sá hefir krás, er krefr.

30.
Syndir því valda,
at vér hryggvir förum
ægisheimi ór;
engi óttask,
nema illt geri;
gott er vammalausum vera.

31.
Úlfum glíkir
þykkja allir þeir,
sem eiga hverfan hug;
svá mun gefask,
þeim er ganga skal
þær inar glæddu götur.

32.
Vinsamlig ráð
ok viti bundin
kenni ek þér sjau saman;
görla þau mun
ok glata aldregi,
öll eru þau nýt at nema.

III.

33.
Frá því er at segja,
hvé sæll ek var
ynðisheimi í,
ok hinu öðru,
hvé ýta synir
verða nauðgir at náum.

34.
Vil ok dul
tælir virða sonu,
þá er fíkjask á fé;
ljósir aurar
verða at löngum trega;
margan hefir auðr apat.

35.
Glaðr at mörgu
þótta ek gumnum vera,
því at ek vissa fátt fyrir;
dvalarheim
hefr dróttinn skapat
munafullan mjök.

36.
Lútr ek sat,
lengi ek hölluðumk,
mjök var ek þá lystr at lifa;
en sá réð,
sem ríkr var;
frammi eru feigs götur.

37.
Heljar reip
kómu harðliga
sveigð at síðum mér;
slíta ek vilda,
en þau seig váru;
létt er lauss at fara.

38.
Einn ek vissa,
hvé alla vega
sullu sútir mér;
Heljar meyar
er mér hrolla buðu
heim á hverju kveldi.

39.
Sól ek sá,
sanna dagstjörnu,
drúpa dynheimum í;
en Heljar grind
heyrðak ek á annan veg
þjóta þungliga.

40.
Sól ek sá
setta dreyrstöfum;
mjök var ek þá ór heimi hallr;
máttug hon leizk
á marga vegu
frá því sem fyrri var.

41.
Sól ek sá,
svá þótti mér,
sem ek sæja göfgan guð;
henni ek laut
hinzta sinni
aldaheimi í.

42.
Sól ek sá,
svá hon geislaði,
at ek þóttumk vættki vita;
en gylfar straumar
grenjuðu annan veg,
blandnir mjök við blóð.

43.
Sól ek sá
á sjónum skjálfandi,
hræðslufullr ok hnipinn;
því at hjarta mitt
var harðla mjök
runnit sundr í sega.

44.
Sól ek sá
sjaldan hryggvari;
mjök var ek þá ór heimi hallr;
tunga mín
var til trés metin,
ok kólnat at fyrir utan.

45.
Sól ek sá
síðan aldregi
eftir þann dapra dag,
því at fjalla vötn
lukðusk fyrir mér saman,
en ek hvarf kallaðr frá kvölum.

46.
Vánarstjarna flaug
- þá var ek fæddr, -
brott frá brjósti mér;
hátt-at hon fló,
hvergi settisk,
svá at hon mætti hvíld hafa.

---------

47.
Öllum lengri
var sú in eina nótt,
er ek lá stirðr á stráum;
þá merkir þat,
er guð mælti,
at maðr er moldu samr.

48.
Virði þat ok viti
in virki guð,
sá er skóp hauðr ok himin;
hversu munaðarlausir
margir fara,
þótt við skylda skili.

49.
Sinna verka
nýtr seggja hverr;
sæll er sá, sem gott gerir;
auði frá
er mér ætluð var
sandi orpin sæng.

---------

50.
Hörundar hungr
tælir hölða oft,
hann hefir margr til mikinn;
lauga vatn
er mér leiðast var
eitt allra hluta.

51.
Á norna stóli
sat ek níu daga,
þaðan var ek á hest hafinn;
gýgjar sólir
skinu grimmliga
ór skýdrúpnis skýjum.

52.
Utan ok innan
þóttumk ek alla fara
sigrheima sjau;
upp ok niðr
leitaða ek æðra vegar,
hvar mér væri greiðastar götur.

---------

53.
Frá því er at segja,
hvat ek fyrst of sá,
þá er ek var í kvölheima kominn:
sviðnir fuglar,
er sálir váru,
flugu svá margir sem mý.

54.
Vestan sá ek
fljúga Vánar dreka,
ok fell á glævalds götu;
vængi þeir skóku,
svá víða þótti mér
springa hauðr ok himinn.

55.
Sólar hjört
leit ek sunnan fara,
hann teymðu tveir saman;
fætr hans
stóðu foldu á,
en tóku horn til himins.

56.
Norðan sá ek
ríða niðja sonu,
ok váru sjau saman;
hornum fullum
drukku þeir inn hreina mjöð
ór brunni Baugregins.

57.
Vindr þagði,
vötn stöðvaði,
þá heyrða ek grimmligan gný;
sínum mönnum
svipvísar konur
mólu mold til matar.

58.
Dreyra steina
þær inar dökku konur
drógu daprliga;
blóðug hjörtu
hengu þeim fyrir brjóst utan,
mædd við miklum trega.

59.
Margan mann
sá ek meiddan fara
á þeim glæddu götum;
andlit þeira
sýndusk mér öll vera
rýgjar blóði roðin.

60.
Marga menn
sá ek moldar gengna,
þá er eigi máttu þjónustu ná;
heiðnar stjörnur
stóðu yfir höfði þeim
fáðar feiknstöfum.

61.
Menn sá ek þá,
er mjök ala
öfund um annars hagi;
blóðgar rúnar
váru á brjósti þeim
merkðar meinliga.

62.
Menn sá ek þar
marga ófegna,
þeir váru villir vega;
þat kaupir sá,
er þessa heims
apask at óheillum.

63.
Menn sá ek þá,
er mörgum hlutum
véltu um annars eign;
flokkum þeir fóru
til Fégjarnsborgar
ok höfðu byrðar af blýi.

64.
Menn sá ek þá,
er margan höfðu
fé ok fjörvi rænt;
brjóst í gegnum
renndu brögnum þeim
öflgir eitrdrekar.

65.
Menn sá ek þá,
er minnst vildu
halda helga daga;
hendr þeira
váru á heitum steinum
negldar nauðliga.

66.
Menn sá ek þá,
er af mikillæti
virðusk vánum framar;
klæði þeira
váru kynliga
eldi um slegin.

67.
Menn sá ek þá,
er margt höfðu
orð á annan logit;
heljar hrafnar
ór höfði þeim
harðliga sjónir slitu.

68.
Allar ógnir
fær þú eigi vitat,
þær sem helgengnir hafa;
sætar syndir
verða at sárum bótum;
æ koma mein eftir munuð.

---------

69.
Menn sá ek þá,
er margt höfðu
gefit at guðs lögum;
hreinir kyndlar
váru yfir höfði þeim
brenndir bjartliga.

70.
Menn sá ek þá,
er af miklum hug
veittu fátækum frama;
lásu englar bækr
ok ymna skrift
helgar yfir höfði þeim.

71.
Menn sá ek þá,
er mjök höfðu
hungri farit hörund;
englar guðs
lutu öllum þeim;
þat er æðsta unað.

72.
Menn sá ek þá,
er móður höfðu
látit mat í munn;
hvílur þeira
váru á himingeislum
hafðar hagliga.

73.
Helgar meyjar
höfðu hreinliga
sál af syndum þvegit
manna þeira,
er á mörgum degi
pína sjálfa sik.

74.
Hávar reiðir
sá ek með himnum fara,
þær eiga götur til guðs;
menn þeim stýra,
er myrðir eru
alls fyrir engar sakir.

75.
Inn máttki faðir!
Inn mæzti sonr!
Heilagr andi himins!
Þik bið ek skilja,
er skapat hefr,
oss alla eymðum frá.

IV.

76.
Hringvör ok Listvör
sitja í Herðis dyrum
organs stóli á;
járn dreyri
fellr ór nösum þeim,
sá vekr fjón með fyrðum.

77.
Óðins kván
rær á jarðar skipi,
móðug á munað;
seglum hennar
verðr síð hlaðit,
þeim er á þráreipum þruma.

78.
Arfi, faðir
einn þér ráðit hefi
ok þeir Sólkötlu synir
hjartar horn,
þat er ór haugi bar
inn vitri Vígdvalinn.

79.
Hér eru rúnar,
sem ristit hafa
Njarðar dætr níu:
Böðveig hin elzta
ok Kreppvör hin yngsta
ok þeira systr sjau.

80.
Bölvi hverju
þeir bellt hafa
Sváfr ok Sváfrlogi;
blóð þeir vökðu
ok benjar sugu
illum ey vana.

V.

81.
Kvæði þetta,
er þér kennt hefik,
skaltu fyrir kvikum kveða:
Sólarljóð,
er sýnask munu
minnst at mörgu login.

82.
Hér vit skiljumk,
ok hittask munum
á feginsdegi fira;
dróttinn minn
gefi dauðum ró,
en hinum líkn, er lifa.